Μάθημα : ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Αυτό είναι το πιο αποκρουστικό στην πράξη. Δεν ασκείται από ίσος προς ίσον. Δεν εκφράζει ισοτιμία. Πιστοποιεί τη δύναμη. Άρρωστα, στρεβλά, απαίσια.

Βλέπουμε ένα έργο του καλλιτέχνη εγκατάστασης Ντάνιελ Πόπερ στο Κέιπ Τάουν.

Παρακολουθούμε την ταινία μικρού μήκους  "ΑΜΑ" της Τζούλης Γκοτιέ, σε χορογραφία Οφελί Λονγκέ και μουσική Έτζιο Μπόσο  ( "Βροχή στα μαύρα σου μάτια - Rain in your black eyes" ).

Η δημιουργός της ταινίας σημειώνει:

«Το Άμα είναι μια βουβή ταινία. Αφηγείται μια ιστορία που ο καθένας μπορεί να ερμηνεύσει με τον δικό του τρόπο, βασισμένος στις δικές του εμπειρίες. Δεν υπάρχει επιβολή, μόνο προτάσεις. Ήθελα να μοιραστώ τον μεγαλύτερο πόνο μου σε αυτή τη ζωή μέσα απ’ αυτήν την ταινία. Για να μη γίνει αυτό με βάναυσο τρόπο, το κάλυψα με χάρη. Για να μην είναι πολύ βαρύ, το βούτηξα στο νερό. Αφιερώνω αυτήν την ταινία σε όλες τις γυναίκες του κόσμου».

https://drive.google.com/file/d/1KvMYcDs2Qz-1ainKnRD5jRLp_efYENee/view?usp=sharing

Εδώ και χιλιάδες χρόνια, το κυριότερο όπλο του βιαστή υπήρξε η ντροπή του θύματος. Αυτό πιστοποιεί η ιστορία για τον βιασμό της Λουκρητίας, που αποτελεί το συμβάν με αφετηρία το οποίο εκτυλίσσονται τα γεγονότα που οδηγούν στην έξωση των βασιλέων και τη θεμελίωση της ρωμαϊκής δημοκρατίας. 

Για τη ρωμαϊκή αφήγηση του βιασμού, η ίδια η γυναίκα θα πρέπει να εσωτερικεύσει την ντροπή και να επιβάλει μόνη της την τιμωρία στον εαυτό της, απαλλάσσοντας την πατριαρχική εξουσία από κάθε ενοχή. Έτσι, ενώ απαλλάσσει τον εαυτό της από την αμαρτία, δεν θεωρεί ότι η αθωότητά της αρκεί για να την απαλλάξει από την ποινή του θανάτου. Και μάλιστα, την αυτοκτονία της την παραδίδει ως πρότυπο για όλα θύματα του μέλλοντος. Αφαιρεί λοιπόν η ίδια τη ζωή της, στρέφοντας ένα μαχαίρι στην καρδιά της. Με τον τρόπο αυτόν, αυτοτιμωρείται για την αποκάλυψή της. Και πάλι η ντροπή, η ενοχή, η πατριαρχία, φανερώνονται ως το κύριο όπλο του βιαστή.

Η κύρια "αρετή" της Λουκρητίας είναι η αυτοκαταστροφή της. Η αγνότητά της επαινείται ως εγγυητής της τιμής και της υπόστασης του συζύγου της, Κολατίνου, ως το έναυσμα για τον πόθο του βιαστή της, "παρορμητικού" πρίγκηπα Ταρκίνιου, και η βάναυση απώλειά της ως σύμβολο της διαφθοράς των Ετρούσκων και επομένως ο καταλύτης για την άνοδο του Ιούνιου στην εξουσία. Η Λουκρητία είναι εγκλωβισμένη σε ένα πατριαρχικό σύστημα ως μια ασεξουαλική γυναίκα, τόσο αθώα όσο ένα παιδί, που μπορεί να υπάρξει μόνο ως αγνή σύζυγος. Όταν η αρετή της μολύνεται από βιασμό, δεν έχει άλλη επιλογή από το να αυτοκτονήσει σε μια προσπάθεια να αποκαταστήσει τη λειτουργία της ως αγνής συζύγου.

Ασχολούμαστε τώρα με τη σκηνή της αυτοκτονίας της Λουκρητίας από την όπερα δωματίου "Ο βιασμός της Λουκρητίας" που συνέθεσε ο Βρετανός συνθέτης Μπέντζαμιν Μπρίτεν το 1946. Πρόκειται για απόσπασμα από παράσταση της Αγγλικής Εθνικής Όπερας του 1987 με διευθυντή ορχήστρας τον Λάιονελ Φρεντ. Τη Λουκρητία ερμηνεύει η βαρύφωνη (κοντράλτο) Τζιν Ρίγκμπι και τον σύζυγό της, Κολατίνο ερμηνεύει ο βαθύφωνος Ρίτσαρντ βαν Άλαν. Ο Κολάτινος αγαπά και παρηγορεί τη γυναίκα του Λουκρητία, αλλά εκείνη αισθάνεται πως ποτέ πια δεν θα νιώσει "καθαρή" κι αυτοκτονεί με μαχαίρι.

Διαβάστε το σχετικό απόσπασμα από το λιμπρέτο της όπερας 

https://drive.google.com/file/d/1fiXHVWWtXhcy5Kff4G7gtdYN8gXgoZTd/view?usp=sharing

και παρακολουθήστε τη σκηνή από την εν λόγω παράσταση: 

https://drive.google.com/file/d/15GNKnxDNiMOee1S6HtNamFhQxJro9QV-/view?usp=sharing

Aξίζει να διαβάσουμε τώρα το ομώνυμο σονέτο του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, σε μετάφραση Λένιας Ζαφειροπούλου.

Ο Βιασμός της Λουκρητίας

Το μάνταλο αδράχνει ευθύς το ένοχό του χέρι

Και με το γόνατό του διάπλατα την πόρτα ανοίγει.

Ο γκιόνης το κοιμώμενο θ ’αρπάξει περιστέρι:

Πριν τον προδότη αντιληφθούν, αυτός κιόλας προδίδει˙

Καθένας θα ‘φευγε μακριά, αν έβλεπε το φίδι.

Μα εκείνη άφοβη στα βάθη του ύπνου του γλυκού,

Κείται στο έλεος του θανατηφόρου του κεντριού.

«Αν είχες την τιμή σου εντός μου, άνδρα μου, αποθέσει,

Την άρπαξαν με μια πανίσχυρη έφοδο από μένα.

Σαν τον κηφήνα απέμεινα, το μέλι έχω απωλέσει˙

Δεν έχω πλέον απόσταγμα του θέρους μου κανένα˙

Από την άγρια κλοπή όλα λεηλατημένα.

Τρύπωσε σφήκα αλήτισσα στην άμοιρη κυψέλη

Και της αγνής σου μέλισσας το ρούφηξε το μέλι.

Άγαλμα γυναίκας με δεμένα χέρια

"Ἡ αιχμαλωσία σώματος καὶ φωνῆς τοῦ γυναικείου φύλου ἀνὰ τοὺς αἰῶνες, ὅπως ἀναγνωρίζεται στὸ «ἄγαλμα γυναίκας μὲ δεμένα χέρια» ἀποτυπώνεται και στὸ ποίημα της Κικής Δημουλά ποὺ ἀκολουθεῖ.

Σημείο Αναγνωρίσεως

 Ὅλοι σὲ λένε κατευθείαν ἄγαλμα,

 ἐγὼ σὲ προσφωνῶ γυναίκα κατευθείαν.

 Στολίζεις κάποιο πάρκο.

 Ἀπὸ μακριὰ ἐξαπατᾶς.

 Θαρρεῖ κανεὶς πὼς ἔχεις ἐλαφρὰ ἀνακαθίσει

 νὰ θυμηθεῖς ἕνα ὡραῖο ὄνειρο ποὺ εἶδες,

 πῶς παίρνεις φόρα νὰ τὸ ζήσεις.

 Ἀπὸ κοντὰ ξεκαθαρίζει τὸ ὄνειρο:

 δεμένα εἶναι πισθάγκωνα τὰ χέρια σου

 μ᾿ ἕνα σκοινὶ μαρμάρινο

 κι ἡ στάση σου εἶναι ἡ θέλησή σου

 κάτι νὰ σὲ βοηθήσει νὰ ξεφύγεις

 τὴν ἀγωνία τοῦ αἰχμαλώτου.

 Ἔτσι σὲ παραγγείλανε στὸ γλύπτη:

 αἰχμάλωτη.

 Δὲν μπορεῖς

 οὔτε μία βροχὴ νὰ ζυγίσεις στὸ χέρι σου,

 οὔτε μία ἐλαφριὰ μαργαρίτα.

Δεμένα εἶναι τὰ μάτια σου.

 Καὶ δὲν εἶν᾿ τὸ μάρμαρο μόνο ὁ Ἄργος.

 Ἂν κάτι πήγαινε ν᾿ ἀλλάξει

 στὴν πορεία τῶν μαρμάρων,

 ἂν ἄρχιζαν τ᾿ ἀγάλματα ἀγῶνες

 γιὰ ἐλευθερίες καὶ ἰσότητες,

 ὅπως οἱ δοῦλοι,

 οἱ νεκροὶ

 καὶ τὸ αἴσθημά μας,

 ἐσὺ θὰ πορευόσουνα

 μὲς στὴν κοσμογονία τῶν μαρμάρων

 μὲ δεμένα πάλι τὰ χέρια, αἰχμάλωτη.

 Ὅλοι σὲ λένε κατευθείαν ἄγαλμα,

 ἐγὼ σὲ λέω γυναίκα ἀμέσως.

 Ὄχι γιατὶ γυναίκα σὲ παρέδωσε

 στὸ μάρμαρο ὁ γλύπτης

 κι ὑπόσχονται οἱ γοφοί σου

 εὐγονία ἀγαλμάτων,

 καλὴ σοδειὰ ἀκινησίας.

 Γιατὶ τὰ δεμένα χέρια σου, ποὺ ἔχεις

ὅσους πολλοὺς αἰῶνες σὲ γνωρίζω,

σὲ λέω γυναίκα.

 Σὲ λέω γυναίκα

γιατ᾿ εἶσ᾿ αἰχμάλωτη.

Ποιητική Συλλογή, Α´ ἔκδ. 1971, Β´ ἔκδ. Στιγμή, 1994

Κική Δημουλᾶ - Τὸ λίγο τοῦ κόσμου. "