Μάθημα : ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Η πρόσφατη εκτός Σχολής δράση μας, στις 3.12.2025,  μας έφερε στη συναυλία « Τρεις Ποιητές Αγωνιστές της Ελευθερίας» που πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, όπου η Λαϊκή Ορχήστρα "Μίκης Θεοδωράκης" με τέσερεις τραγουδιστές ερμήνευσαν τραγούδια του συνθέτη βασισμένα σε έργα τριών σημαντικών ποιητών: του Γιάννη Ρίτσου, του Τάσου Λειβαδίτη και του Μανόλη Αναγνωστάκη. Πολλά απ’ τα τραγούδια είχαν το άρωμα μιας περασμένης εποχής και αξίζει να αναλογιστούμε αν έχουν κάτι να μας «πουν» σήμερα.  

Ένα από τα θαυμάσια τραγούδια της συναυλίας, και κατ’ εμέ απόλυτα διαχρονικό,  ήταν οι «Δρόμοι Παλιοί» σε ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη.

Δρόμοι παλιοί που αγάπησα και μίσησα ατέλειωτα

Κάτω απ’ τους ίσκιους των σπιτιών να περπατώ

Νύχτες των γυρισμών αναπότρεπτες κι η πόλη νεκρή

Την ασήμαντη παρουσία μου βρίσκω σε κάθε γωνιά

Κάμε να σ’ ανταμώσω, κάποτε, φάσμα χαμένο του πόθου μου

Κι εγώ ξεχασμένος κι ατίθασος να περπατώ κρατώντας

Ακόμα μια σπίθα τρεμόσβηστη στις υγρές μου παλάμες.

(Και προχωρούσα μέσα στη νύχτα χωρίς

Να γνωρίζω κανένανε κι ούτε

Κανένας με γνώριζε).

[Από τα «Πέντε μικρά θέματα» (Εποχές), 1945]

Οι στίχοι του σπουδαίου Θεσσαλονικιού ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη (1925-2005) - που απογοητευμένος «στο αλλοιωμένο τοπίο της εποχής μας» είχε δηλώσει ότι δεν θα ξαναέγραφε - μιλούν για μοναξιά, εγκατάλειψη και παρακμή, καταστάσεις που είναι δυνατό να πηγάζουν από την πραγματικότητα ή από μια νοσταλγία... Όμως, παρόλη την απαισιοδοξία που κυριαρχεί στο ποίημα, στο τέλος διαφαίνεται η ύπαρξη της ελπίδας η οποία δεν χάνεται ποτέ: "κρατώντας μια σπίθα τρεμόσβηστη στις υγρές μου παλάμες...".

Ο ποιητής σπούδασε Ιατρική και πήρε την ειδικότητα του ακτινολόγου στη Βιέννη. Από μαθητή τον κέρδισαν τόσο η ποίηση όσο και η Αριστερά, επιλογές που δεν εγκατέλειψε ποτέ, παρά την απουσία από τον δημόσιο βίο και την ποίηση εκουσίως, επιλογή που τήρησε πιστά για πολλά χρόνια. Κορυφαίο μέλος της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, ένας λυρικός που δεν αρνήθηκε το σκώμμα και τη σάτιρα, ο Αναγνωστάκης υπηρέτησε τίμια και στοχαστικά την κριτική ποίηση, την ποίηση που αμφιβάλλει, αμφισβητεί και ελέγχει, και όχι εκείνη που επιστρατεύει την πληθωρική της ρητορική για να υμνολογήσει. Η γραφή του Αναγνωστάκη χαρακτηρίζεται από τη σταδιακή αναδίπλωση του ποιητή σε έναν προσωπικό κόσμο, στο πλαίσιο του οποίου επιχειρείται η διαφύλαξη των ανθρωπιστικών συναισθημάτων και αξιών που χάνονται στο σύγχρονο κόσμο. Η εν λόγω αναδίπλωση εκφράζεται κυρίως μέσω της κατ’ επίφασιν συναισθηματικής απόστασης του δημιουργού από τα θέματα που τον απασχολούν και της συχνά επιγραμματικής διατύπωσης.

Το ίδιο απόγευμα με τη συναυλία,  στη Μεγάλη Αίθουσα του Πανεπιστημίου μας, αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτορας του Τμήματος Φιλολογίας και του Τμήματος Μουσικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ, η παγκοσμίως γνωστή ερμηνεύτρια μελοποιημένης ποίησης Μαρία Φαραντούρη. Η Μαρία Φαραντούρη διαθέτει μια πλούσια κοντράλτο φωνή με αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά: εύρος και μελωδική ποιότητα, εξαιρετική δραματική έκφραση και ζεστασιά καθώς και δωρικότητα με δύναμη, λιτότητα και βάθος.

Μ. ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ Μουσικό θέμα από την ταινία Σέρπικο.mp3

Το 1973, στην ταινία «Σέρπικο» του Σίντνεϊ Λιούμετ,  η ιστορία του αστυνομικού Φρανκ Σέρπικο ξετυλίγεται υπό την συνοδεία μίας ιδιαίτερης μουσικής ενορχήστρωσης από τον Μίκη Θεοδωράκη. Εδώ επιτυγχάνεται η ανάμειξη του παραδοσιακού ήχου του μπουζουκιού με πιο μοντέρνα ακούσματα, εμπνευσμένα από την τζαζ μουσική. Περιοδεύοντας από πόλη σε πόλη, ο Θεοδωράκης παίζει ήχους στο πιάνο τους οποίους αναπλάθει ο Μπομπ Τζέιμς, εντάσσοντας στο σάουντρακ τρομπέτες, κλαρινέτα και βιολιά με τη συνοδεία μελών της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης. Η επιλογή του συνθέτη ήταν του ίδιου του Λιούμετ, ο οποίος τον "επέβαλε" στον παραγωγό Ντίνο ντε Λαουρέντις, με τον Θεοδωράκη να προσφέρει ουσιαστικά μόνο το βασικό θέμα στο οποίο αργότερα θα προσθέσει στίχους και θα το εντάξει στον δίσκο του "Μπαλάντες" με τον τίτλο "Δρόμοι παλιοί".

Το συγκεκριμένο τραγούδι είναι συνδεδεμένο με προσωπικά μου βιώματα στους μοναχικούς περιπάτους μου στο αστικό τοπίο της Αθήνας και με συγκινεί βαθύτατα ιδιαίτερα με τη φωνή της Φαραντούρη, με την οποία το έχω ταυτίσει στην ψυχή μου.

Μ. ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗ - Μ. ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ Δρόμοι παλιοί - Μαρία Φαραντούρη στο Μουσικό κουτί ΕΡΤ.mp4