Μάθημα : ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Αν η Ιστορία της Λογοτεχνίας μάς δίδαξε κάτι, είναι ότι υπάρχουν έρωτες που, ακόμη κι αν γεννηθούν δυνατοί και καθαροί, δεν αντέχουν στις περιστάσεις.

Πορτρέτα Μαρίας Πολυδούρη & Κώστα Καρυωτάκη, Κώστας Καλέντζης

Αφορμή της σημερινής μας ανάρτησης, η ταραχώδης σχέση του Κώστα Καρυωτάκη και της Μαρίας Πολυδούρη: ένας έρωτας που δεν μαράθηκε από έλλειψη πάθους, αλλά από το βάρος των κοινωνικών στερεοτύπων, της ασθένειας και του φόβου. (βλ. άσκηση 27^ης 7. 2025: https://eclass.uoa.gr/modules/exercise/exercise_submit.php?course=MED2135&exerciseId=26883 )

Υπάρχει μια μοναξιά που γεννιέται από την απουσία και μια μοναχικότητα που ανθίζει από επιλογή.
Ανάμεσα στις δύο υπάρχει η πιο σκληρή ερημιά: εκείνη που αφήνει πίσω της η εγκατάλειψη, όχι γιατί η αγάπη έσβησε, αλλά γιατί οι συνθήκες δεν κρίθηκαν «ιδανικές».

Δύο Άνθρωποι (Οι Μοναχικοί), (1905), Έντβαρντ Μουνκ (βλ. άσκηση 7^ης 12. 2023:https://eclass.uoa.gr/modules/exercise/exercise_submit.php?course=MED2135&exerciseId=22081)

Η ανθρώπινη ύπαρξη είναι υφαντή από σχέσεις. Από τον Αριστοτέλη, που χαρακτήρισε τον άνθρωπο ζῷον πολιτικόν, μέχρι τον Σαρτρ, που υπενθύμισε ότι «η κόλαση είναι οι άλλοι», η συνύπαρξη βρίσκεται στο επίκεντρο της ζωής μας. Και όμως, ακόμα και μέσα στην πιο έντονη ανταλλαγή βλεμμάτων και λέξεων, μπορεί να κρύβεται μια σιωπή που μεγαλώνει. Η εμπειρία της μοναξιάς και της μοναχικότητας αποκαλύπτει όχι μόνο την ευθραυστότητα των δεσμών μας, αλλά και την ικανότητά μας —ή την ανικανότητά μας— να αντισταθούμε στις περιστάσεις.

Η μοναξιά δεν είναι απλώς η απουσία φυσικής παρουσίας· είναι η υπαρξιακή ερημιά που γεννιέται όταν η καρδιά ξέρει ότι δεν την εγκατέλειψαν λόγω έλλειψης αγάπης, αλλά λόγω φόβου, κοινωνικών περιορισμών ή σιωπηλών ασθενειών που δεν επιτρέπουν το όνειρο να ευδοκιμήσει. Είναι το βλέμμα που αποσύρεται ενώ ακόμη λάμπει από πόθο· η φωνή που σβήνει για να μη φανεί που τρέμει· η συνειδητή παραίτηση μπροστά σε εμπόδια που η αγάπη μόνη της δεν αρκεί να γκρεμίσει.

Πρώτο, "έντεχνο", μουσικό διάλειμμα:

1. Άνθρωποι Μονάχοι - Βίκυ Μοσχολιού.mp3

2. Πυξ Λαξ-Μοναξιά μου όλα.mp3
3. Πιο καλή η μοναξιά - Γιάννης Πάριος & Χαρης Βαρθακούρης.mp3

Μοναξιά, (1890), Φρεντέρικ Λέιτον

Η μοναχικότητα, αντίθετα, μπορεί να είναι επιλογή. Ο Νίτσε την είδε ως χώρο όπου ο άνθρωπος ακούει τη δική του φωνή. Ο Καβάφης τη μετέτρεψε σε ήρεμο ποιητικό λιμάνι. Όμως, όταν η μοναχικότητα επιβάλλεται από εξωτερικές δυνάμεις — μια κοινωνία που κρίνει, μια οικογένεια που απαγορεύει, μια ασθένεια που στιγματίζει — τότε παύει να είναι καταφύγιο και γίνεται εξορία.

Η πιο σκληρή μορφή εγκατάλειψης δεν είναι αυτή που έρχεται όταν το συναίσθημα σβήσει· είναι αυτή που βαφτίζεται «αναγκαστική» γιατί οι συνθήκες θεωρήθηκαν ακατάλληλες. Η ζωή, όμως, δεν προσφέρει ποτέ τέλειες συγκυρίες. Είναι ένα μωσαϊκό από ατέλειες, απώλειες, τυχαία εμπόδια και μικρές ευκαιρίες. Όποιος περιμένει την τέλεια στιγμή, βλέπει τη στιγμή να χάνεται. Ο Ουίνικοτ τόνισε ότι «η αληθινή οικειότητα και δέσμευση ωριμάζουν μέσα στις ατέλειες, όχι στην τελειότητα». Η αγάπη που αρνείται να σταθεί μέσα στη δυσκολία, αρνείται την ίδια της την ουσία.

Μελαγχολία, (1894), Έντβαρντ Μουνκ

Ωστόσο, υπάρχει και μια άλλη διάσταση σε αυτόν τον αγώνα· η ανάγκη της εύρεσης της χρυσής τομής ανάμεσα στην αγάπη και τις συνθήκες, ανάμεσα στο πάθος και την υπομονή, ανάμεσα στην προσμονή και τη δράση. Δεν είναι επιλογή εύκολη, γιατί απαιτεί συνειδητότητα, θάρρος και σεβασμό προς τον εαυτό αλλά και τον άλλο. Είναι η συνειδητή απόφαση να προστατέψει το παρόν και το μέλλον, ώστε να μην καταρρεύσουν υπό το βάρος της πίεσης.

Δεύτερο, ροκ μουσικό διάλειμμα:

1. The Loner – Gary Moore.mp3
2. Empty Rooms – Gary Moore.mp3
3. Here I Go Again (1987 Version) (2017 Remaster) - Whitesnake.mp3

Μελαγχολία, (1801), Κωνσταντίνα Μαρία Σαρπαντιέ

Ο Καμύ, στον «Μύθο του Σισύφου», μίλησε για την αξιοπρέπεια του να συνεχίζεις ακόμη και γνωρίζοντας πως η πέτρα θα κυλήσει πάλι κάτω. Στις σχέσεις, αυτή η αξιοπρέπεια εκφράζεται και με την υπομονή, την αναμονή και τη φροντίδα του εαυτού. Η αποχώρηση πριν δοκιμαστεί η αντοχή της αγάπης είναι παραίτηση· η επιλογή του ασφαλούς κελύφους αντί της αβέβαιης ελευθερίας. Αλλά η απόφαση να μείνει κανείς σε κατάσταση ενότητας με τον εαυτό του και τον άλλο, μέσα στην ατέλεια και τη δυσκολία, είναι η αληθινή νίκη.

Όταν κάποιος φεύγει επειδή οι συνθήκες δεν είναι «ιδανικές», αφήνει πίσω δύο πληγές: μία στον άλλον και μία στον εαυτό του. Όμως όταν μένει, αναζητώντας τη χρυσή τομή, δημιουργεί μια γέφυρα ανάμεσα στην αγάπη και την πραγματικότητα. Ο Μπασλάρ θα έλεγε ότι οι χώροι που μοιράζονται, γίνονται μνημεία μνήμης· κάθε γωνιά φυλάει μια υπόσχεση που δεν τηρήθηκε. Αλλά και κάθε κοινή στιγμή που αντέχει στον χρόνο και τις δυσκολίες, μετατρέπεται σε ανάσα ζωής.

Τελευταίο διάλειμμα, με απαγγελία ποίησης:

1. Κατερίνα Αγγελάκη-Ρούκ - Μοναξιά .mp3
2. Κική Δημουλά - Πέρασα .mp3

Μόνος, Άμλαν Ντασγκουπτά

Η αναζήτηση «ιδανικών συνθηκών» είναι μια επικίνδυνη ψευδαίσθηση. Οι συνθήκες είναι πάντα ατελείς· η τελειότητα βρίσκεται μόνο στην απόφαση δύο ανθρώπων να δημιουργήσουν τον δικό τους κόσμο. Η μοναχικότητα μπορεί να γίνει δημιουργία και η μοναξιά αποκάλυψη· αλλά η εγκατάλειψη στο όνομα της ευκολίας είναι ήττα. Όποιος φεύγει για τις συνθήκες, φεύγει και από τον εαυτό του — και δεν υπάρχει βαθύτερη μοναξιά από αυτήν…

Εσείς τί τέλος θα δίνατε αν ήσασταν ο συγγραφέας της ιστορίας της ζωής του ζεύγους Πολυδούρη – Καρυωτάκη;