Μάθημα : ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Ουγκάντα… μια χώρα που ίσως στους περισσότερους από εσάς να είναι εντελώς άγνωστη, σε άλλους να φαντάζει δυσπρόσιτη και για ορισμένους πιο τολμηρούς να αποτελεί “ταξίδι ζωής”. Αυτά κι άλλα πολλά τριγύριζαν στον νου μου πριν αποφασίσω να την επισκεφθώ το περασμένο καλοκαίρι, σε μια προσπάθεια “φιλαποδημίας” είτε απ’ τον κόσμο είτε απ’ τον ίδιο μου τον εαυτό… ποιός ξέρει (;)

  Ο δρόμος, λοιπόν, με έβγαλε στην Ουγκάντα, μία χώρα εντοπιζόμενη στην Ανατολική Αφρική. Ήδη απ’ τα πρώτα λεπτά μετά την προσγείωσή μας στο Εντέμπε, τα “πολιτισμικά καμπανάκια” είχαν αρχίσει να ηχούν. Άνθρωποι ξυπόλυτοι, ρακένδυτοι, ταλαιπωρημένοι να κοιτούν τον λευκό με απορία και να τον πλησιάζουν σε μια προσπάθεια να βρουν λίγη τροφή. Μητέρες με τα μωρά κρεμασμένα σε σεντόνια τυλιγμένα γύρω απ’ τη μέση τους, που ταυτόχρονα κουβαλούσαν στο κεφάλι τη σοδειά ή το νερό, να περπατούν στους χωματόδρομους σε απόσταση αναπνοής απ’ τα διερχόμενα οχήματα. Άνθρωποι σε στοίβες στις κλούβες φορτηγών, που προσπαθούσαν να μετακινηθούν σε άλλες πόλεις προς αναζήτηση εργασίας, μικρά παιδιά να κυκλοφορούν γυμνά, ο κόσμος στις τοπικές αγορές να ανταλλάσσει το κάθε τρόφιμο με κάποιο ανάλογης αξίας… όλες αυτές οι εικόνες αρκούν για να στιγματίσουν μία νεαρή εικοσάχρονη που αυτή τη στιγμή πληκτρολογεί από τον ολοκαίνουργιο ηλεκτρονικό της υπολογιστή.

  Στην πορεία μας με το αυτοκίνητο προσπαθούσα να είμαι μια “φωτογραφική μηχανή” με φακό εστίασης τον Άνθρωπο, τον Έγχρωμο, τον Μαύρο! Οι πρωτόγνωρες εικόνες που αντίκριζα καθημερινά δεν με εμπόδισαν ιδιαίτερα να πετύχω τον σκοπό μου. Γνώρισα τους ντόπιους, ανταλλάξαμε απόψεις κι έμαθα πολλά για τον τόπο τους. Αρχικά, αν είσαι άντρας στην Ουγκάντα είσαι πολύ τυχερός! Ζεις σε ένα καθεστώς πολυγαμίας και απεριόριστης ισχύος απέναντι στη γυναίκα. Αυτό το γεγονός είναι αποδεκτό τόσο από την αφρικανική νοοτροπία όσο και από τον τρόπο ερμηνείας των θρησκευτικών διδαγμάτων. Η πλειονότητα των πολιτών είναι Χριστιανοί (προτεστάντες) και εκφράζουν υπέρμετρη λατρεία απέναντι στα θεία, σε μια προσπάθεια να θωρακίσουν τον εαυτό τους απέναντι στην υπονόμευση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας που βιώνουν καθημερινά. Βέβαια, η πίστη αποτελεί ταυτόχρονα για εκείνους βακτηρία και ελπίδα για μια καλύτερη ζωή, την οποία δυστυχώς αδυνατούν να διαχειριστούν οι ίδιοι καθώς υπόκεινται στον έλεγχο των “Μεγάλων Δυνάμεων” της σύγχρονης ιστορίας. Γι αυτό μιλώντας με ελάχιστους μορφωμένους ντόπιους δεν αργεί κανείς να καταλάβει το μίσος τους απέναντι στους λευκούς, ένα μίσος πλήρως δικαιολογημένο λόγω των διαδοχικών ετών αποικιοκρατίας απ΄τους Βρετανούς.

  Φτάνοντας στη φυλή Καραματζόνγκ, στην πόλη Μορότο, οι ντόπιοι μάς υποδέχτηκαν με παραδοσιακούς τους χορούς και τραγούδια. Κατά τα αφρικανικά έθιμα πρέπει να πηδήξεις όσο πιο ψηλά μπορείς, ώστε να αποδείξεις την ικανότητά σου να ξεχωρίζεις απ΄τους υπόλοιπους… έτσι λοιπόν έκανα κι εγώ. Μετά από 4 ώρες ασταμάτητου χορού δειπνήσαμε με τους κατοίκους της φυλής και μιλήσαμε με τον μοναδικό μορφωμένο Αφρικανό των Καραματζόνγκ, τον Πωλ, που είχε σπουδάσει ανθρωπολόγος στην Καμπάλα (πρωτεύουσα της Ουγκάντα). Ο Πωλ μας εξηγούσε πώς ο τρόπος ζωής στην άγρια φύση έχει οδηγήσει, λόγω φυσικής επιλογής, στη διατήρηση κοινών χαρακτηριστικών μεταξύ των Αφρικανών και των homo erectus (πχ. προέχοντα υπερόφρυα τόξα, ευρύτερες ρινικές κοιλότητες κ.ά.). Μάλιστα, μου ανέφερε πως ως ανύπαντρη εικοσάχρονη σε μια φυλή της Ουγκάντα είναι αναμενόμενο να δεχτώ πολλές προτάσεις γάμου…  

  Η μεγαλύτερή μου έκπληξη σε αυτό το ταξίδι έφτασε τη στιγμή που συνομιλούσα με τον οδηγό μας, τον Jakob, για το εκπαιδευτικό σύστημα στην Αφρική. Σε μια ήπειρο που κυριαρχεί η φτώχεια, η ιδιωτικοποίηση της παιδείας αποτελεί την αναγκαία συνιστώσα για να δημιουργηθεί ένας χειραγωγήσιμος λαός. Αυτός ο λαός που δεν έχει γνωρίσει την αξία της μόρφωσης και την ισχύ του αγώνα ήταν, είναι και θα είναι έρμαιο των αποφάσεων των “ισχυρών”. Αλλά ίσως επιδιώκουμε αυτή την παραμονή των αναπτυσσόμενων χωρών στη σκλαβιά της αμάθειας, διότι γνωρίζουμε βαθιά μέσα μας πως η εξέγερσή τους μονάχα με αυτό τον τρόπο θα καθυστερήσει κι εμείς δεν θα χρειαστεί να διαταράξουμε άμεσα την ευημερία μας.

Παρόλο που αυτό το ταξίδι με γέμισε και εικόνες ανεπανάληπτων τοπίων όσον αφορά στη φυσική ομορφιά, προτίμησα να εστιάσω στον ουμανιστικό του χαρακτήρα. Θεωρώ πως αποτέλεσε μια σπουδαία ευκαιρία να ξεφύγω για λίγο απ΄τον μικρόκοσμό μου και να αναζητήσω την ανθρωπιστική προσέγγιση της επιστήμης μου. Άλλωστε, πλέον αντιλαμβάνομαι ότι στον 21ο αιώνα αυτό που εκλείπει είναι ο “ευαίσθητος επιστήμονας”, δηλαδή εκείνος που αναγνωρίζει την αναγκαιότητα για προσαύξηση της υπάρχουσας γνώσης αλλά και για συνδυασμό της με την ανιδιοτελή προσφορά.

Αφιερωμένο στη μνήμη του πολυαγαπημένου μου παππού που μου έκανε δώρο αυτό το ταξίδι,

Ελένη Καλλιτσουνάκη, φοιτήτρια Ε’ εξαμήνου