Μάθημα : ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Ο αισθησιασμός μας είναι μια σημαντική πτυχή της υγείας και της ευεξίας μας. Το να ερχόμαστε σε επαφή με όλες τις αισθήσεις μας είναι μια ισχυρή ενδυνάμωση της ζωής μας που βοηθά στη δημιουργία μιας βαθύτερης σύνδεσης με τον εαυτό μας και με τους άλλους. Πρόκειται για την θεραπευτική αίσθηση του «ωραίου χρόνου» που μας κάνει να αισθανόμαστε πιο ζωντανοί, χωρίς άγχος ή κατάθλιψη.

Άντζελα Κάρλι: Μαντάμα Μπάτερφλαϊ (2022).

Το β' μισό  του 19ου αι. η αδηφάγα (εμπορικά και πολιτιστικά) Ευρώπη υιοθέτησε την μόδα του «ιαπωνισμού» και σημαντικοί δημιουργοί διαφορετικών τεχνών αφέθηκαν στη γοητεία του σινοϊαπωνικού πολιτισμού. Ο Τζάκομο Πουτσίνι, στις αρχές του 20^ου αιώνα, συνέθεσε την όπερα «Μαντάμα Μπάτερφλαϊ» πάνω στην ιστορία της δεκαπεντάχρονης, λεπτοκαμωμένης σαν πεταλούδα, γκέισας Τσο-τσο-σαν (ιαπωνική λέξη για την «πεταλούδα») που «παντρεύεται» τον Αμερικανό Πίνκερτον. Ο Πουτσίνι έψαξε και μελέτησε την Ιστορία της Ιαπωνίας και του πολιτισμού της πριν γράψει την εξαίσια μουσική της «Μαντάμα Μπάτερφλαϊ». Τις τελευταίες δεκαετίες που οι μετα-αποικιακές σπουδές γνώρισαν άνθηση, η υπέροχη όπερα του Πουτσίνι μελετάται στο πλαίσιο της σύγκρισης και σύγκρουσης δύο διαφορετικών στο πνεύμα και στην πράξη πολιτισμών. Η Μαντάμα Μπάτερφλαϊ, λοιπόν, είναι η 15χρονη Γιαπωνέζα την οποία ο Πίνκερτον παντρεύεται κάνοντας  το κέφι του και σκοπεύοντας να την αφήσει μόλις βρει μια σωστή Αμερικανίδα σύζυγο, αφού οι ιαπωνικοί νόμοι για το διαζύγιο είναι πολύ χαλαροί. Λίγο καιρό μετά τον γάμο, ο Πίνκερτον φεύγει για την Αμερική. Εκείνη, εγκαταλειμμένη από τους δικούς της, φέρνει στον κόσμο το παιδί του και τον περιμένει να γυρίσει. Όταν, δύο χρόνια μετά, ο Πίνκερτον επιστρέφει με κανονική Αμερικανίδα σύζυγο, η αδύναμη μικρή Γιαπωνέζα αυτοκτονεί με το μαχαίρι που έκαναν χαρακίρι οι σαμουράι – έτσι έδιναν τέλος στη ντροπή για την ήττα τους, εξαγνίζονταν για τα κρίματά τους, αποκαθιστούσαν την τιμή τους και την τιμή των συγγενών και των συντρόφων τους.

Η Τσο-τσο-σαν κυριαρχεί στη «Μαντάμα Μπάτερφλαϊ» του Πουτσίνι, όπως ελάχιστοι άλλοι χαρακτήρες κυριαρχούν στις όπερές τους. Η άφιξη της Μπάτερφλαϊ με την  είσοδό της στη σκηνή για πρώτη φορά στην όπερα, με την οποία θα ασχοληθούμε στην παρούσα ανάρτηση, ακολουθεί ένα μοτίβο που χρησιμοποιείται πολλές φορές από τον Πουτσίνι, καθώς η εμφάνισή της ηρωίδας καθυστερεί μέχρι τα μέσα της πρώτης πράξης της όπερας, οπότε και την ακούμε για πρώτη φορά, πριν τη δούμε. Η Τσο-τσο-σαν αρχίζει να τραγουδά την ευτυχία της εκτός σκηνής, ενώ ανεβαίνει με τις φίλες της τον απότομο λόφο μέχρι το ενοικιαζόμενο σπίτι όπου θα διαμείνει μαζί με τον Πίνκερτον. Το αποτέλεσμα είναι να αυξηθεί η προσμονή στο κοινό να «συναντήσει» την πρωταγωνίστρια σοπράνο. Ωστόσο, ο Πουτσίνι ενδιαφέρεται λιγότερο εδώ για την εθνικότητα της Μπάτερφλαϊ παρά για την ψυχική της κατάσταση. Η ηρωίδα της όπερας παντρεύεται έναν Αμερικανό, οπότε το σόλο της κατά την είσοδό της στη δράση της όπερας δεν παραπέμπει στην ιαπωνική μουσική όπως άλλα μοτίβα της όπερας.  Το αισθησιακό θέμα του σόλο της Μπάτερφλαϊ είναι σύντομο και απλό. Η δεκαπεντάχρονη ηρωίδα και η παρέα της ξεκινούν  το γαμήλιο πάρτι τους με το περίγραμμα της μουσικής να περιγράφει γραφικά την ανάβασή τους σε έναν λόφο. Μαζί με την Τσο-τσο-σαν ανεβαίνουν, φυσικά, οι ελπίδες και τα όνειρά της. Με κάθε βήμα της, η χαρούμενη προσμονή της αυξάνεται. Ισχυρίζεται ότι είναι το πιο ευτυχισμένο κορίτσι όχι μόνο στην Ιαπωνία, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Παρόλο που ο συνθέτης είχε πραγματικές συναναστροφές με γυναίκες διαφορετικών χαρακτήρων, ήθελε να θεωρεί τον εαυτό του ως «Πυγμαλίωνα» για τις ηρωίδες του και ειδικά για την Τσο-τσο-σαν, καθώς έτσι δραπέτευε από την πραγματικότητα της καθημερινής προσωπικής του οικιακής ζωής.  Ο συνθέτης ερωτευόταν πραγματικά τους γυναικείους χαρακτήρες του, δημιουργώντας παραλλαγές της «τέλειας γυναίκας» ξανά και ξανά. Φαίνεται ξεκάθαρα πως η αισθησιακή μουσική της πρώτης εμφάνισης της Μπάτερφλαϊ έχει σκοπό να μας κάνει να ερωτευτούμε την Μπάτερφλαϊ,  όπως ακριβώς έκανε και ο ίδιος ο Πουτσίνι. Η μουσική είναι απίστευτα θηλυκή, λεπτή και εξωτικά αισθησιακή. Η χορωδία των γυναικείων φωνών της παρέας της Μπάτερφλαϊ που υποστηρίζει τη σόλο φωνητική γραμμή της Μπάτερφλαϊ δημιουργεί και προσφέρει ένα αγγελικό σύννεφο ήχου ενταγμένο σε ένα παραδεισένιο περιβάλλον για τον δεκτικό θεατή-ακροατή. Συναντάμε μια γυναίκα που δεν θα ζήλευε ποτέ, θα ήταν πάντα επιθυμητή, πάντα πρόθυμη να ευχαριστήσει∙ η τέλεια «βαλβίδα διαφυγής» φαντασίας για την ταραγμένη ερωτική ζωή του Πουτσίνι.

Μουσικά, η εν λόγω μελωδική αφήγηση της Μπάτερφλαϊ που τραγουδά για την ευτυχία της να παντρευτεί, είναι γλυκιά και εκφραστική. Στο βάθος, οι φίλες της τραγουδούν αρμονικά μαζί της. Η συνολική υφή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ομοφωνική, καθώς το χορωδιακό τραγούδι των κοριτσιών συνοδεύει υποστηρικτικά τη μελωδία της σοπράνο∙ ωστόσο, αφού τα έγχορδα παίζουν την ίδια μελωδία με το σόλο της Μπάτερφλαϊ, τα έγχορδα και το τραγούδι της Μπάτερφλαϊ μπορούν να θεωρηθούν μονοφωνικά. Επί πλέον, η άρπα παίζει συγχορδίες στο βάθος. Η συνοδεία των οργάνων είναι απλή. Κάποια στιγμή, ο Αμερικανός πρόξενος Σάρπλες (χαρακτήρας της όπερας ερμηνευόμενος από βαρύτονο)  εναρμονίζεται κι αυτός με το τραγούδι της Μπάτερφλαϊ. Το σόλο της άφιξης της Μπάτερφλαϊ έχει πολύ αργό ρυθμό και τραγουδιέται ως μέλισμα σε πεντατονική κλίμακα. Το σκηνικό της παράστασης  είναι στημένο έτσι ώστε να μπορούμε να δούμε το ιαπωνικό σπίτι και τον κήπο του. Ως εκ τούτου, η άφιξη της σοπράνο αναμένεται μέσα από το τραγούδι της που έρχεται από μακριά. Τελικά, η ηρωίδα εισέρχεται στη σκηνή από τη γέφυρα με μια ομπρέλα συνοδευόμενη από τις πολλές φίλες της χορωδούς, από τις οποίες και ξεχωρίζει, επιτρέποντας στο κοινό να την αναγνωρίσει ως το κεντρικό πρόσωπο της όπερας.

Ο δυσκολότατος ρόλος της Μπάτερφλαϊ απαιτεί σοπράνο/υψίφωνη με λυρικο-δραματικό, lirico-spinto ηχόχρωμα φωνής. Η λυρικο-σπίντο σοπράνο είναι ένας τύπος φωνής σοπράνο όπερας που έχει τη διαύγεια και τις εύκολες ψηλές νότες μιας λυρικής σοπράνο, πιθανώς με πιο σκοτεινό τόνο, αλλά μπορεί να επεκταθεί και να επιτύχει δραματικές κορυφώσεις χωρίς καταπόνηση.

Nα το απόσπασμα του λιμπρέτου της όπερας που θα ταξιδέψει τις αισθήσεις μας.

VOCE DI RAGAZZE

Ah! ah!

Quanto cielo!

Quanto mar!

ΦΩΝΕΣ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ

Α! Α!

Πόσο απέραντος ο ουρανός!

Πόσο απέραντη η θάλασσα!

VOCE DI BUTTERFLY

Ancora un passo or via.

ΦΩΝΗ ΤΗΣ  ΜΠΑΤΕΡΦΛΑΪ

Ένα ακόμη βήμα τώρα...

VOCE DI RAGAZZE

Come sei tarda.

ΦΩΝΕΣ ΤΩΝ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ

Πόσο αργά προχωράς!

VOCE DI BUTTERFLY

Aspetta.

ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΜΠΑΤΕΡΦΛΑΪ

Περιμένετε με.

VOCI DI RAGAZZE

Ecco la vetta.

Guarda, guarda quanti fior!

ΦΩΝΕΣ ΤΩΝ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ

Φτάσαμε στην κορυφή του λόφου.

Κοίτα, κοίτα όλα αυτά τα λουλούδια!

VOCE DI BUTTERFLY

Spira sul mare e sulla terra

un primaveril soffio giocondo.

ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΜΠΑΤΕΡΦΛΑΪ

Πάνω από στεριά και θάλασσα απλώνεται

η χαρούμενη πνοή της άνοιξης.

SHARPLESS

O allegro cinquettar di gioventù.

ΣΑΡΠΛΕΣ

Α, η γλυκιά φλυαρία της νιότης!

VOCE DI BUTTERFLY

Io sono la fanciulla

più lieta del Giappone,

anzi del mondo.

Amiche, son venuta

al richiamo d'amor...

D'amor venni alle soglie

ove s'accoglie il bene

di chi vive e di chi muor.

ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΜΠΑΤΕΡΦΛΑΪ

Είμαι το πιο ευτυχισμένο

κορίτσι στην Ιαπωνία,

ή μάλλον σε όλον τον κόσμο.

Κορίτσια μου, ήρθα

στο κάλεσμα της αγάπης...

Έφτασα στην πύλη της αγάπης

που είναι μαζεμένη η ευτυχία

όσων ζουν κι όσων πεθαίνουν.

VOCI DI RAGAZZE

Gioia a te sia, dolce amica,

ma pria di varcar

la soglia che t'attira

volgiti e mira

quanto cielo, quanti fiori,

quanto mar; mira

le cose tutte che ti son sì care.

ΦΩΝΕΣ ΤΩΝ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ

Χαρά σού ευχόμαστε γλυκιά μας φίλη,

αλλά πριν διαβείς

την πύλη της αγάπης που σε καλεί,

γύρισε και κοίταξε

τα πράγματα που αγαπάς,

κοίτα όλον αυτόν τον ουρανό,

όλα αυτά τα λουλούδια κι όλη αυτή τη θάλασσα!

BUTTERFLY

Siam giunte.

(Vede il gruppo di uomini e riconosce Pinkerton. Chiude

subito l'ombrellino e mostra Pinkerton alle sue

amiche.)

B. F. Pinkerton. Giù.

ΜΠΑΤΕΡΦΛΑΪ

Φτάσαμε.

(Βλέπει την ομάδα των ανδρών και αναγνωρίζει τον Πίνκερτον.

Κλείνει γρήγορα την ομπρέλα της και δείχνει τον Πίνκερτον στις φίλες της.)

B. F. Pinkerton. Γονατίστε κάτω.

LE AMICHE

Giù.

ΟΙ ΦΙΛΕΣ

Κάτω.

Απολαμβάνουμε τώρα τη σκηνή της εισόδου της Μπάτερφλαϊ, ξεκινώντας με την επιτυχημένη, λειτουργικά αφαιρετική άποψη του Άντονι Μινγκέλα στη Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης το 2016, με μαέστρο τον Κάρελ Μαρκ Τσίσον και τη Λετονή σοπράνο Κριστίνε Οπολάις με την επιδέξια χρήση της εκφραστικής φωνής της να μας καθηλώνει μαζί τα φυσικά προσόντα της και συνεχίζουμε με την ίδια σοπράνο την ίδια χρονιά, σε πιο παραδοσιακό ανέβασμα της «Μαντάμα Μπάτερφλαϊ στην Κρατική Όπερα της Βιέννης, με μαέστρο τον Φιλίπ Ογκέν.

https://drive.google.com/file/d/1KmsdxPZ4InFSLxw2qZ3Kd-RniUf94vT8/view?usp=sharing

https://drive.google.com/file/d/1WZJoKjXStvKStcd6UyS_vuzd1PbkDwJJ/view?usp=sharing

Πιστός στην πάγια του άποψη σκηνοθεσίας και παραγωγής της όπερας «ως υπερθέαμα», ο Φράνκο Τζεφιρέλι καθοδηγεί την φωνητικά ακμαία Ιταλίδα σοπράνο Φιορένζα Κέντολινς στην Αρένα της Βερόνας το 2004. Μαέστρος ο Ντανιέλ Όρεν.

https://drive.google.com/file/d/1pak6q_ykpb7ClH_4mYxe7wNMM5paIC1Z/view?usp=sharing

Αξιοποιώντας την ασφάλεια που της παρέχει το στούντιο ηχογράφησης, η Ιταλίδα σοπράνο Μιρέλα Φρένι,  με το εδώ αρμόζον, κατεξοχήν λυρικό χρώμα φωνής, μας απογειώνει με ένα αβίαστα αιωρούμενο -γι’ αυτό και μαγευτικό- παρατεταμένο ψηλό ρε ύφεση, κλείνοντας απολαυστικά τη σκηνή της ονειρικής εισόδου της, τόσο με τη συνοδεία της Φιλαρμονικής της Βιέννης υπό τον Χέρμπερτ φον Κάραγιαν το 1974  όσο και με τη συνοδεία της Ορχήστρας Φιλαρμόνια υπό τον Τζουζέπε Σινόπολι, 13 χρόνια μετά.

https://drive.google.com/file/d/1hyEjLv4GnLWUPKqj1k7C3TL57yI1yKKl/view?usp=sharing

https://drive.google.com/file/d/1LKlm404kQ6MN5mh_HpNdm9iX_PiU-BN6/view?usp=sharing