Μάθημα : ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Γιούλιους Σμιντ: Πορτρέτο του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν (1901).

Το περίφημο “Allegretto” («αλεγκρέτο / μέτρια γρήγορο, λιγότερο γρήγορο από το αλέγκρο»), δεύτερο μέρος/κίνηση της 7^ης Συμφωνίας, έργο 92 (1812) του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν (ορθότερα, Λούτβιχ φαν Μπέετχοφεν, 1770-1827) είναι ένα εκπληκτικό παράδειγμα του πώς ο Μπετόβεν  μπορούσε να δημιουργήσει έναν τεράστιο κόσμο από τα πιο ταπεινά υλικά. Η ελκυστικότητά του κομματιού αυτού ενδεχομένως οφείλεται στην εφευρετικότητα του Μπετόβεν να συνδυάζει απλές μελωδικές γραμμές, ένα σταθερό ρυθμικό κίνητρο και απροσδόκητες αρμονίες, για να παρασύρει τους ακροατές σε ένα ακουστικό ταξίδι της δικής τους φαντασίας. Ο Sir George Grove, ο ιδρυτικός συντάκτης του Grove's Dictionary of Music and Musicians, παρομοίασε τις εντυπωσιακές μελωδίες του Allegretto με «μια σειρά από ομορφιές, χέρι-χέρι». Η αρχιτεκτονική ολόκληρης της κίνησης συνιστά μια  αξιοσημείωτη απεικόνιση της δύναμης του  ρ υ θ μ ο ύ  που οδηγεί τις μελωδίες "όπως τα κύματα της θάλασσας που σκάνε στην ακτή και παρεμβαίνουν το ένα στο άλλο με απρόβλεπτους τρόπους", μέσα από τις δυναμικές της εκτέλεσης του κομματιού, «ίσια στην καρδιά και στον νου» του ακροατή. Το τέμπο είναι σημαντικό – όχι ένα νεκρικό αντάτζιο αλλά ένα μέτριο αλεγκρέτο, που αποφεύγει κάθε αίσθημα κατάθλιψης ή λύπης, αλλά μάλλον υποδηλώνει μια ενεργή μελαγχολία μπροστά στο αναπόφευκτο του χρόνου που περνά, προκαλώντας μια παλλόμενη κατάσταση περισυλλογής στον ακροατή.

Η συνεχής επανάληψη δεν γίνεται μονότονη, αφού η μελωδική γραφή συνεχίζει να αναπτύσσεται οργανικά και ζωηρά, συνυφαίνοντας αντι-μελωδίες οι οποίες αρχικά ανεβαίνουν μέσω των οργάνων, δίνοντας, στη συνέχεια, έναν δυσοίωνο τόνο σε ένα λυρικό επεισόδιο, κατόπιν δημιουργώντας ένα fugato και, τέλος, μετά από δύο δυνατές εκρήξεις, κατακερματιζόμενες, κατεβαίνουν στα αρχέγονα χαμηλά έγχορδα της ορχήστρας από τα οποία είχαν προκύψει για πρώτη φορά στην έναρξη του μέρους ως ένα αδιάκοσμο, ζοφερό θέμα, που μας είχε παραδοθεί από χαμηλά έγχορδα, ήτοι τις βιόλες και τα τσέλα. Είναι μια μελωδία που δεν ακούγεται απλώς∙ αντηχεί, δονείται με μια στοιχειωμένη, σχεδόν μελαγχολική ποιότητα. Παιγμένη σε έλασσον κλειδί, μιλάει σε κάτι βαθύ μέσα μας. Καθώς η μουσική ξετυλίγεται, αυτό το απλό θέμα μεταμορφώνεται και επεκτείνεται από διαφορετικά τμήματα της ορχήστρας. Δημιουργεί, όχι βιαστικά, αλλά με μετρημένη ένταση, μια πολυπλοκότητα που γίνεται αισθητή ως βίωμα, παρά απλώς ακούγεται. Ο ρυθμός, χαρακτηριστικός και σχεδόν σαν πορεία, δημιουργεί έναν υπνωτικό παλμό, σαν χτύπους της καρδιάς που οδηγούν την κίνηση προς τα εμπρός. Η ομορφιά του Allegretto δεν βρίσκεται μόνο στις νότες του, αλλά στον μεταξύ τους χώρο, στην αλληλεπίδραση των μεγάλων και δευτερευόντων θεμάτων και στην ένταση και την απελευθέρωση που χορεύει μέσα από την κίνηση - ο Βάγκνερ αποκαλούσε την 7^η Συμφωνία «αποθέωση του χορού». Στο Allegretto γινόμαστε μάρτυρες μιας συνομιλίας μεταξύ οργάνων∙ το καθένα προσθέτει το δικό του χρώμα, τη δική του φωνή, συνδυαζόμενο σε μια ταπετσαρία που είναι ταυτόχρονα πλούσια και θαλερή.

Πρώτα, σε αρχείο ήχου από την επίσημη δισκογραφία της 7^ης Συμφωνίας, η απολλώνια αίσθηση τέλειας ισορροπίας και καθαρότητας στην εκτέλεση του “Allegretto” από την Ορχήστρα του Κλήβλαντ με μαέστρο τον Τζ. Σελ.

https://drive.google.com/file/d/1RlFeyQUunK0RfJtTZ94ojRP2r8EIkqAS/view?usp=sharing

Σε αρχείο βίντεο από συναυλία της 19^ης 5. 1986 στο Τόκιο, ο Κάρλος Κλάιμπερ με το σπινθηροβόλο πνεύμα του και σιδερένια αίσθηση του ρυθμού, διευθύνει την Κρατική Ορχήστρα της Βαυαρίας.

https://drive.google.com/file/d/1KKq4fL0ZUOCRwyazHnLza2h1ZBzeUWM5/view?usp=sharing

Και μια προσωπική εξομολόγηση για την επιλογή του εν λόγω κομματιού στην παρούσα συγκυρία, εν όψει της εξεταστικής περιόδου του Ιουνίου. Θυμάμαι τον εαυτό μου, δευτεροετή φοιτητή της Σχολής μας, να παίρνω το λεωφορείο της γραμμής 550 από το πατρικό μου στο Φάληρο για Γουδή -φίσκα από κόσμο τότε, όπως και τώρα- για να δώσω εξετάσεις στην Ιστολογία. Mες στο λεωφορείο η μουσική του Allegretto, που είχα πρωτακούσει εκείνες τις μέρες, δεν έλεγε να βγει απ’ το μυαλό μου. Ανακαλώντας νοερά τις μελωδίες του κομματιού αυτού -βλέπετε δεν είχα ακόμα γράψει το Allegretto σε κασέτα (;) για το γουόκ-μαν μου (;)- η συγκίνησή μου ήταν τόση που έσβησε κάθε άγχος μου για τις εξετάσεις. Δοκιμάστε το κι εσείς και πείτε μου αν δουλέψει και σε σας. 😉