Μάθημα : ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Tζοβάνι Ντομένικο Τιέπολο:  Σκηνή καρναβαλιού (Tο μενουέτο) 1754-5.

Το ροκοκό αναφέρεται στο ύφος του δέκατου όγδοου αιώνα με κυρίαρχα στοιχεία την κομψότητα, την  ελαφρότητα στην αφή και την πληθωρική χρήση καμπυλώσεων και φυσικών μορφών διακόσμησης.  Στην Ιταλία το ροκοκό περιορίστηκε σε μεγάλο βαθμό στη Βενετία, όπου έδωσε έκφραση στην αγάπη αυτής της πόλης για το καρναβάλι και την εκλεπτυσμένη επίδειξη.  Πρόκειται για επιδεικτικά αριστουργήματα του αέρινου τίποτα, εξίσου εξωπραγματικά με οτιδήποτε προέρχεται από το Χόλιγουντ, αλλά με εξαιρετική φινέτσα και αριστοκρατικό χαρακτήρα.

100 χρόνια μετά

Ο Ρόμπερτ Σούμαν (1810-1856), ο Γερμανός κατεξοχήν ρομαντικός συνθέτης ήταν η αρχετυπική παράξενη ιδιοφυΐα του οποίου η ικανότητα να μεταφράζει ποιητικές ιδέες σε μουσική ήταν ασυναγώνιστη. Η ρομαντική εποχή συνδέθηκε στενά με τη δημιουργία ονειροκόσμων και κανείς δεν ονειρευόταν με την ένταση του Σούμαν. «Με επηρεάζουν όλα όσα συμβαίνουν στον κόσμο», εξομολογήθηκε κάποτε. «Γι' αυτό οι συνθέσεις μου μερικές φορές είναι δύσκολο να κατανοηθούν, επειδή συνδέονται με διαφορετικές καταστάσεις του νου, μερικές φορές εντυπωσιακές, γιατί κάθε τι εξαιρετικό που συμβαίνει, με εντυπωσιάζει και μετά με ωθεί να το εκφράσω στη μουσική».

Στο σπίτι του δασκάλου του, ο Σούμαν γνώρισε την κόρη του Κλάρα, εξαιρετικά ταλαντούχα πιανίστρια  και συνθέτρια. Οι δύο νέοι ερωτεύτηκαν σύντομα, ο πατέρας της όμως ήταν κατά της σχέσης τους, γιατί πίστευε ότι θα ήταν εμπόδιο στη μουσική καριέρα της. Το ζευγάρι παντρεύτηκε τελικά, χωρίς την άδειά του, το 1840. Τα χρόνια ως το 1845 ήταν τα πιο παραγωγικά: o Σούμαν συνέθεσε πολλά έργα, έκανε πολλές περιοδείες μαζί με τη σύζυγό του Κλάρα, βασική ερμηνεύτρια των έργων του, κερδίζοντας συνεχώς φήμη. 

Το 1834 ο Σούμαν ίδρυσε το Neue Zeitschrift für Musik, ένα περιοδικό που υπερασπιζόταν τους νέους συνθέτες αλλά και τους μεγάλους δασκάλους του παρελθόντος, έχοντας μεταξύ των συνεργατών του τον Βικ και τον Φέλιξ Μέντελσον. Ο ίδιος διηύθυνε το περιοδικό και έγραφε κριτικές υπογράφοντας συχνά με τα ψευδώνυμα "Ευσέβιος" και "Φλορεστάν", δύο φανταστικά πρόσωπα που αντιπροσώπευαν τους δύο αντίθετους πόλους του ανήσυχου χαρακτήρα του. Ο Σούμαν χαρακτήρισε τα δύο συναισθηματικά άκρα στην ευμετάβλητη προσωπικότητά του ως τον «Ευσέβιο» και τον «Φλορεστάν», τον πρώτο μια κυκλοθυμική ενδοσκοπική φιγούρα και τον δεύτερο μια εξωστρεφή, εύρωστη. Αυτές οι φιγούρες  εμφανίζονται τακτικά στη μουσική του για πιάνο, όπως στο «Καρναβάλι».

Το «Καρναβάλι», έργο 9 είναι έργο για σόλο πιάνο, γραμμένο από τον Ρόμπερτ Σούμαν το 1834 με 1835. Είναι το ένατο έργο του συνθέτη. Ο υπότιτλος του έργου ήταν  “Scènes mignonnes sur quatre notes (Μικρές σκηνές σε τέσσερις νότες)”. Αποτελείται από 21 μέρη που συνδέονται με ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Στο «Καρναβάλι», ο ίδιος ο Σούμαν συλλαμβάνει την ιστορία η οποία χρησιμεύει για τη μουσική εικονογράφηση. Κάθε κομμάτι έχει έναν τίτλο και το έργο στο σύνολό του είναι μια μουσική αναπαράσταση μιας περίτεχνης και ευφάνταστης ατμόσφαιρας κατά την περίοδο του καρναβαλιού. Το έργο αυτό παραμένει διάσημο για τα υπέροχα συγχορδιακά περάσματα του και τη χρήση ρυθμικών μετατοπίσεων και ανέκαθεν αποτελούσε βασικό στοιχείο του πιανιστικού ρεπερτορίου.

Ακούμε τώρα τα μέρη «Ευσέβιος» και  «Φλορεστάν» από το «Καρναβάλι» με τον πιανίστα Βλαντιμίρ Ασκενάζι.

https://drive.google.com/file/d/10Csl3Q-zzNyXWeC_YjFQYqkpc5PDqRtT/view?usp=sharing

Συνεχίζουμε με άλλα δύο μέρη από το «Καρναβάλι»:

την «Κιαρίνα σε ντο ελάσσονα, Παθιασμένα (Passionato)», που αποτελεί απεικόνιση της αγαπημένης του Σούμαν, Κλάρας και τον «Σοπέν σε λα Ύφεση Μείζονα, Ταραγμένα (Agitato)», κομμάτι που παραπέμπει στον διάσημο συνάδελφο του Σούμαν, Φρεντερίκ Σοπέν, κάτι που ο τελευταίος δεν φάνηκε να εκτιμά.

Θα ακούσουμε τα δύο αυτά αγαπημένα μου κομμάτια από το «Καρναβάλι» από τρεις μυθικούς πιανίστες του περασμένου αιώνα, καθένας με τη δική του χαρισματική προσωπικότητα και το δικό του ύφος ερμηνείας που θα προσπαθήσουμε να ξεχωρίσουμε και να αντιληφθούμε.

Κοντά στη σοβαρή γερμανική σχολή, ο Κλάουντιο Αράου σε εκτέλεση του 1961,   με απλή προσέγγιση, μεγάλη προσοχή στη δομή και πολύ στιβαρή τεχνική κατάρτιση, με αρκετά αυστηρή αίσθηση του ρυθμού και λιγότερη εστίαση στην εκλέπτυνση του ήχου και στην εξατομικευμένη ερμηνεία της μουσικής.

https://drive.google.com/file/d/1SspJuI2hvy2sb-ZGZJPZLU0CqW0QMHez/view?usp=sharing

Ακολουθεί το πολύχρωμο παίξιμο του Άρθουρ Ρούμπινσταϊν στη Βαρσοβία το 1966 με ρυθμό προοδευτικό, με ελαστικότητα (ρουμπάτο) χωρίς αυστηρή προσήλωση στο τέμπο, αλλά διατήρηση του παλμού και γενικά έλλειψη συναισθηματισμού. Ο Ρούμπινσταϊν ήταν ένας κομψός βιρτουόζος στην ώριμη ηλικία του∙  έπαιζε με μια αυθόρμητη ισορροπία χρωμάτων, λυρισμού και ειλικρίνειας, με πλούσιο, ζεστό τόνο.

https://drive.google.com/file/d/1KWBjI36OZPUOrjtq7sxLvdsKunujtPa-/view?usp=sharing

Για το τέλος, η πολύ δραματική ρωσική σχολή, με τη «μεγάλη» ερμηνεία του Βλαντιμίρ Χόροβιτς στο Τόκυο το 1983, με βαριές, μακριές γραμμές, ακόμα πιο ελεύθερη αίσθηση του ρυθμού και ρωμαλέα μελωδική προβολή.

https://drive.google.com/file/d/1pzdsOMS5ebJ2xJqkrTZX6Y2FLjVsRXSG/view?usp=sharing