Μάθημα : ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Τζεφ Κουνς: «Κουτάβι» (1992)

Η φιλοσοφία του Τζεφ Κουνς –που εκφράζεται πάντα με ένα πλατύ χαμόγελο – της σωτηρίας μέσω του κιτς,  δίνει στους ανθρώπους το μόνο είδος τέχνης που τους κάνει πραγματικά ευτυχισμένους και μπορεί καμιά φορά να είναι ενοχλητικό. Αλλά το «Κουτάβι» είναι ένας θρίαμβος. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι ένα μεγάλο δημόσιο μνημείο στο Μουσείο μοντέρνας και σύγχρονης Τέχνης Γκούγκενχαϊμ στο Μπιλμπάο θα μπορούσε να είναι και αστείο αλλά και να λειτουργήσει ως γλυπτό. Το «Κουτάβι» το πετυχαίνει. Μεγεθύνεται από ένα πορσελάνινο ειδώλιο ενός τεριέ που χρησίμευε για στολίδι, και είναι κατασκευασμένο από μάζες λουλουδιών, ώστε να μας γεμίζει με αγνή διάθεση και ανεπιφύλακτη καλή βούληση - τι καλύτερο για το 2024;

Ζουάν Μιρό: «Πρόσωπο ρίχνει μια πέτρα σ΄ένα πουλί» (1926)

Ο κόσμος του Μιρό, αυτή η  φαντασμαγορία από έντομα, σπέρματα, μάτια, χάρτινες διακοσμήσεις, τελείες, μουστάκια, αμοιβάδες, αστέρια και σταγόνες, είναι ίσως μια αμφίβολη περίπτωση.  Κάποιοι κανόνες πρέπει να παραβιαστούν, κάποια βαρύτητα πρέπει να αψηφηθεί, έτσι ώστε η απόλυτη αναρχία, η απόλυτη έλλειψη βαρύτητας να βρεθούν στα σύνορα του χιούμορ.

Θα συνεχίσουμε να βρισκόμαστε σε εύθυμη διάθεση μέσω της κλασικής μουσικής!; Ας μην ξεχνάμε ότι το χιούμορ αποτελεί δομικό στοιχείο κάθε τέχνης, όσο κι αν αυτή περιβάλλεται από έναν ελιτίστικο μανδύα αστικής σοβαροφάνειας. Μεταφερόμαστε στη Βιέννη του 19^ου αιώνα.

Οι πόλκες είναι χοροί σε ρυθμό 2/4. Το όνομα Πόλκα προέρχεται από την τσεχική λέξη půlka— που σημαίνει «μικρό μισό», κάτι που αναφέρεται στα μικρά μισά βήματα του χορού αυτού. 

Ακούμε πρώτα τη γρήγορη πόλκα του Γιόχαν Στράους υιού «Hellenen-Polka / Η πόλκα των Ελλήνων» η οποία  φέρει τον αριθμό 203 στον κατάλογο με τα έργα του αυστριακού συνθέτη. Κάθε χρόνο την εποχή της Αποκριάς, ο Γιόχαν Στράους υιός (1825-1899) έτρεχε και δεν έφτανε για να προλάβει όλους τους χορούς στη Βιέννη, στους οποίους ήταν προσκεκλημένος. Μάλιστα, υπήρχαν βραδιές που έπρεπε να παραστεί σε πέντε ή έξι χορούς και να διευθύνει ισάριθμες ορχήστρες. Εκ των πραγμάτων, η παρουσία του σε κάθε χορό ήταν ολιγόλεπτη, προς απογοήτευση των πολλών θαυμαστών του. Πάντως, η βραδιά της 8ης 2.1858 ανήκε στον πολιτικό και οικονομικό μεγαλοπαράγοντα της Βιέννης, τον ελληνικής καταγωγής βαρώνο Σίμωνα Σίνα (1810-1876), μεταξύ άλλων, πρεσβευτή της Ελλάδας στην Αυστροοουγγαρία και εθνικό ευεργέτη της χώρας μας (Ακαδημία, Οφθαλμιατρείο, Μητρόπολη Αθήνας κ.ά.). Ο Στράους, όχι μόνο παρέστη στον «Ελληνικό Χορό» του Σίνα, όπως ήταν γνωστός στους κοσμικούς κύκλους της Βιέννης, αλλά συνέθεσε για την περίσταση την «Πόλκα των Ελλήνων».

https://drive.google.com/file/d/1a9lImE_l75ZFzR15am0TO7_NECBCXz8I/view?usp=sharing

Συνεχίζουμε στο ίδιο χορευτικό κλίμα με δύο ακόμα πασίγνωστες γρήγορες πόλκες του Γιόχαν Στράους του νεότερου, την ουγγρική πόλκα έργο 332 και την πόλκα «του κυνηγιού» έργο 373.

https://drive.google.com/file/d/10_Ea_un2zSfdHJF3_4csVhx2OG9psX5C/view?usp=sharing

https://drive.google.com/file/d/1Ggq7ckICCRstcoxxE3ffpp2esd38UcjA/view?usp=sharing

Παραμένουμε στη Βιέννη, αλλά πάμε έναν ακόμη αιώνα πίσω. Το χιούμορ στην κλασική μουσική το απαντούμε και σε άλλες μορφές της, πέραν της χορευτικής, όπως στη συμφωνία, και μάλιστα με άκρως απογειωτικό τρόπο στις συμφωνίες του «πατέρα της κλασικής συμφωνίας», σπουδαιότατου αυστριακού συνθέτη Γιόζεφ Χάιντν (1732-1809). Οι συμφωνίες του Χάιντν αποκτούν το νόημα μιας γενικευμένης «εικόνας του κόσμου», στην οποία διαφορετικές πτυχές της ζωής -σοβαρές, δραματικές, λυρικο-φιλοσοφικές, χιουμοριστικές- φέρονται σε μία αδιάσειστη, οργανική ενότητα και ισορροπία, όπως ακριβώς η ίδια η ζωή ως ολότητα. Κύρια πηγή της μουσικής τους γλώσσας είναι οι τόνοι καθημερινών τραγουδιών και χορών, ενίοτε άμεσα δανεισμένοι από λαογραφικές πηγές, που εντάσσονται στη σύνθετη διαδικασία της συμφωνικής ανάπτυξης και αποκαλύπτουν νέες παραστατικές, δυναμικές δυνατότητες. Καταρρίπτοντας το στερεότυπο πως η κλασική συμφωνική μουσική είναι πάντοτε "βαριά κι ασήκωτη", αναζωογονηθείτε ακούγοντας τα  παρακάτω πνευματώδη μέρη από τις συμφωνίες αρ. 60 & 80 του Χάιντν.

Η 60η Συμφωνία αποτελεί ορχηστρικό έργο, η πρεμιέρα του οποίου δόθηκε ανήμερα των Θεοφανίων του 1776 στη Βιέννη. Το 1774 ο Χάιντν έγραψε τη μουσική για το θεατρικό έργο του Ζαν Φρανσουά Ρενιάρ «Ο αφηρημένος» (Le Distrait). Στη συνέχεια, μέρη της μουσικής αυτής χρησιμοποίησε στη Συμφωνία αρ. 60, η οποία είναι γνωστή με την ιταλική επωνυμία του έργου «Il Distratto». Πιο γνωστή, όμως, είναι για ένα μουσικό αστείο που επιφύλαξε στους ακροατές του ο συνθέτης στο φινάλε, με το κούρδισμα των βιολιών κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης του έργου! Η συμφωνία είναι ενορχηστρωμένη για δύο όμποε, δύο κόρνα, δύο τρομπέτες (προαιρετικά), τύμπανα και έγχορδα. Ακούμε λοιπόν ενιαία το 4^ο μέρος και μαζί και το 6^ο μέρος (φινάλε), πρέστο και πρεστίσιμο, αντίστοιχα.

https://drive.google.com/file/d/1kACspZjHVsbh7rHIDdQ-zTbpRcWltb72/view?usp=sharing

Και για το τέλος, το φινάλε της «Συμφωνίας αρ.80» του Χάιντν που γράφτηκε το 1784 και αποτελεί το κεντρικό μέρος μίας τριλογίας συμφωνιών που τη συμπληρώνουν (79^η και η 81^η) και που παρουσιάστηκαν στη Βιέννη το 1785 από τον Μότσαρτ, στο πλαίσιο των ξακουστών Lenten Concerts της ‘Κοινωνίας των Μουσικών’ της Βιέννης. Εμπεριέχει αναφορές στο προ-ρομαντικό κίνημα «Sturm und Drang - Θύελλα και αγωνία», χωρίς να ανήκει σε αυτή την περίοδο του συνθέτη, ενώ χαρακτηρίζεται από το σπινθηροβόλο πνεύμα του Χάιντν. Στο τελευταίο μέρος της συμφωνίας (Πρέστο) ο Χάιντν περνάει καλά με ένα κύριο θέμα δομημένο με συγκοπή που προσδίδει στη μουσική έναν μεθυστικό χαρακτήρα, αφήνοντας την κωμωδία να έχει τον τελευταίο λόγο.

https://drive.google.com/file/d/12J6PQ9LiUFpxVp-nGqN9xRryFU3geyxh/view?usp=sharing