Μάθημα : ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Το 1893 ο βαρόνος Νικόλαος Δούμπας, ενθουσιώδης τραγουδιστής ο ίδιος και αντιπρόεδρος του Μουσικού Συλλόγου της Βιέννης-Wiener Musikverein, ανέθεσε στον Γκούσταβ Κλιμτ (1862-1918) να δημιουργήσει δύο πίνακες ζωγραφικής, τον «Σούμπερτ στο πιάνο» και τη «Μουσική I», για την αίθουσα μουσικής στο παλάτι του.

Ο Κλιμτ παρουσίασε την παραπάνω ζωγραφική μελέτη το 1896. Η τελική έκδοση του πίνακα που ολοκληρώθηκε το 1899 και που καταστράφηκε μαζί με τους Πίνακες της Σχολής του Klimt σε μια πυρκαγιά στο Schloss Immendorf το 1945, παρουσίαζε μια ελαφρώς διαφορετική σύνθεση. Αυτή η ελαιογραφία αποτελεί ένα βασικό έργο του Κλιμτ, επειδή αντιπροσωπεύει έναν σύνδεσμο μεταξύ της ρεαλιστικής φάσης του και της περιόδου που άρχισε να υιοθετεί ένα πιο ιμπρεσιονιστικό ύφος ζωγραφικής.

Η «Μουσική I», μια ελαιογραφία σε καμβά που δημιουργήθηκε το 1895, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του κινήματος Art Nouveau. Με διαστάσεις 37 επί 44,5 εκατοστά, αυτός ο αλληγορικός πίνακας ανήκει στις κρατικές συλλογές ζωγραφικής της Βαυαρίας στο Μόναχο της Γερμανίας. Ως έργο τέχνης, αντιπροσωπεύει μια περίοδο που οι καλλιτέχνες προσπάθησαν να διαλύσουν τα όρια μεταξύ καλών και διακοσμητικών τεχνών. Ο πίνακας απεικονίζει μια κεντρική φιγούρα που αλληλεπιδρά με ένα μεγάλο, περίτεχνο όργανο που μοιάζει με άρπα που κυριαρχεί στη σύνθεση. Η εφήμερη διάσταση του πίνακα ενισχύεται περαιτέρω από την απαλή ανάμειξη των χρωμάτων και την ονειρική ατμόσφαιρα. Η ανθρώπινη μορφή εμφανίζεται σε κατάσταση βαθιάς συγκέντρωσης, ίσως στη μέση της δημιουργίας μουσικής, όπως υποδηλώνει και ο τίτλος του έργου. Το σκηνικό του πίνακα περιλαμβάνει ένα διακοσμητικό μωσαϊκό από μοτίβα και στυλιζαρισμένες φόρμες, που είναι χαρακτηριστικά των έργων του Κλιμτ της εν λόγω περιόδου. Λεπτά λουλουδάτα σχέδια και άνθη γύρω από το όργανο προκαλούν μια αίσθηση ρυθμού και αρμονίας. Στη δεξιά πλευρά του πίνακα, η παρουσία μιας κλασικής προτομής προσθέτει μια αίσθηση διαχρονικού σεβασμού για τις τέχνες, γεφυρώνοντας τον κλασικό και τον σύγχρονο κόσμο στον οποίο δούλευε ο Κλιμτ. Το παιχνίδι του φωτός και των σχεδίων δίνει στο έργο μια αίσθηση κίνησης και η συνολική σύνθεση παραπέμπει στη δημιουργικότητα και ένωση των διαφορετικών μορφών τέχνης. Με τον πλούσιο συμβολισμό και τον υποβλητικό σχεδιασμό του, η «Μουσική Ι» είναι μια μαγευτική αναπαράσταση των πρώιμων εξερευνήσεων του Κλιμτ πάνω στη συνέργεια όλης της άλλης τέχνης και της μουσικής.

ΑΝ DIE MUSIK  -  ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

Du holde Kunst, in wieviel grauen Stunden,
Wo mich des Lebens wilder Kreis umstrickt,

Ευλογημένη  τέχνη, σε πόσες γκρίζες ώρες,

Εκεί που με σφίγγει ο άγριος κύκλος της ζωής,

Hast du mein Herz zu warmer Lieb' entzunden,
Hast mich in eine beßre Welt entrückt,
In eine beßre Welt entrückt!

Μου στάλαξες ζεστή αγάπη στην καρδιά,

Μου φανέρωσες έναν καλύτερο κόσμο,

Με μετέφερες σε έναν καλύτερο κόσμο!

Oft hat ein Seufzer, deiner Harf' entfloßen,
Ein süßer, heiliger Akkord von dir,

Συχνά ένας αναστεναγμός κυλάει από την άρπα σου,

Μια δική σου, γλυκιά, ιερή συγχορδία,

Den Himmel beßrer Zeiten mir erschloßen,
Du holde Kunst, ich danke dir dafür,
Du holde Kunst, ich danke dir!

Ο παράδεισος των καλύτερων καιρών μού άνοιξε,

Ευλογημένη τέχνη, σε ευχαριστώ γι' αυτό,

Ευλογημένη τέχνη, σε ευχαριστώ!

Ο Φραντς Σούμπερτ (1797-1826) συνέθεσε το τραγούδι-lied  "An die Musik" («Για τη μουσική») τον Μάρτιο του 1817 για σόλο φωνή και πιάνο, πάνω σε ένα ποίημα του φίλου του, Φραντς φον Σόμπερ. Στον κατάλογο Deutsch των έργων του Σούμπερτ είναι ο αριθμός D547. Ο Σούμπερτ αφιέρωσε το τραγούδι στον Βιεννέζο βιρτουόζο του πιάνου Άλμπερτ Ζόβινσκι Alber, μια δεκαετία μετά.

Πρόκειται για έναν ύμνο στην τέχνη της μουσικής και είναι ένα από τα πιο γνωστά τραγούδια-lieder του Σούμπερτ. Το μεγαλείο και η δημοτικότητά του αποδίδονται γενικά στην αρμονική του απλότητα, τη συναρπαστική μελωδία και την ισχυρή γραμμή του μπάσου που στηρίζει αποτελεσματικά τη φωνητική γραμμή.

Αναλόγως της μουσικής έκτασης που κινούνται, οι φωνές παραδοσιακά χωρίζονται ως εξής:

Γυναικείες φωνές

Σοπράνο (υψίφωνος), η ψηλότερη γυναικεία (ή παιδική) φωνή.

Άλτο, η χαμηλότερη γυναικεία (ή παιδική) φωνή (ο όρος «Άλτο» που σημαίνει ψηλός στην ιταλική γλώσσα έχει τις ρίζες της στη διανομή της παλιάς μουσικής ως η αντρική φωνή του κόντρα-τενόρου που τραγουδούσε ψηλότερα από τον τενόρο). Σήμερα τον ρόλο αυτό έχει η μέτζο-σοπράνο (μεσόφωνος) για τις ενδιάμεσες περιοχές έκτασης της φωνής και η κοντράλτο (βαρύφωνη) η οποία καλύπτει τις χαμηλότερες νότες.

Αντρικές φωνές

Κόντρα-τενόρος (countertenor) - καλύπτει τις υψηλότερες νότες που μπορεί να φτάσει ανδρική φωνή. Επειδή υπάρχουν μόνο λίγοι κοντρα-  τενόροι παγκοσμίως, συχνά οι ρόλοι τους ερμηνεύονται από γυναίκες άλτο.

Tενόρος (οξύφωνος), η ψηλή αντρική φωνή. Παίρνει το όνομά του από το ρήμα tenere (κρατώ), καθώς ήταν η φωνή που στην παλιά μουσική  κρατούσε το "cantus firmus".

Μπάσος (βαθύφωνος), η χαμηλότερη αντρική φωνή.

Μεταξύ του εύρους μπάσου – τενόρου υπάρχει μία ενδιάμεση φωνή, ο βαρύτονος.

Στους παραπάνω τύπους μπορούν να υπάρχουν και φωνές που ανήκουν σε ενδιάμεσες κατηγορίες.

Απολαμβάνουμε στο τραγούδι «Για τη μουσική» του Φραντς Σούμπερτ,  με τυχαία σειρά ,  τους παρακάτω μονωδούς: τον τενόρο Φριτς Βούντερλιχ, τον βαρύτονο Ντίτριχ Φίσερ-Ντίσκαου, τον μπάσο Χανς Χότερ, τη σοπράνο Έλλη Άμελινγκ, τη μεσόφωνη Κρίστα Λούντβιχ και την κοντράλτο Κάθλην Φέριε.

ΦΡΑΝΤΣ ΣΟΥΜΠΕΡΤ Για τη μουσική - 6 ερμηνείες

Όττο Νόβακ: Συναυλία σε σπίτι με τον Φραντς Σούμπερτ να παίζει κιθάρα. Αυστρία, 1901-3.