Μάθημα : ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Ποτέ δεν κατάφερα να ξεχωρίσω κάποιο από τα 4 θεατρικά έργα της ωριμότητας του συναδέλφου γιατρού  Άντον Τσέχωφ (1860-1904) ως το πιο αγαπημένο μου. Ας ξεκινήσουμε σήμερα από τον "Γλάρο"(1895). Ως φοιτητής της Σχολής μας, είχα παρακολουθήσει δύο παραστάσεις του έργου, μία στη Θεσσαλονίκη το 1985 στο ΚΘΒΕ σε σκηνοθεσία Δ. Χρονόπουλου και μία στην Αθήνα το 1988 στο Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία Ζ. Ντασέν. Για να μπούμε στην ατμόσφαιρα του έργου, θα ακούσουμε από τη δεύτερη παράσταση  "Το τραγούδι της λίμνης" (στο κτήμα που διαδραματίζεται το έργο) σε μουσική Ε. Καραϊνδρου, εδώ με ερμηνεύτρια τη Μ. Φαραντούρη.

Οι μελετητές συχνά αναφέρουν ότι τα έργα του Τσέχωφ δεν οδηγούνται από την πλοκή. Αντ΄αυτού, τα έργα είναι μελέτες χαρακτήρων σχεδιασμένες να δημιουργούν μια συγκεκριμένη διάθεση στον θεατή."Ο Γλάρος" είναι ένα δράμα στη ρωσική εξοχή στα τέλη του 19ου αιώνα. Οι χαρακτήρες είναι δυσαρεστημένοι από τη ζωή τους. Οι περισσότεροι επιθυμούν αγάπη. Είναι το έργο όπου οι ήρωές του διακατέχονται από “αγάπη” -που αποτελεί την κύρια υπόθεση του «Γλάρου» - και συγχρόνως από έλλειψη κατανόησης και ουσιαστικού ενδιαφέροντος μεταξύ τους. Μερικοί ήρωες του έργου επιθυμούν την επιτυχία ή την καλλιτεχνική μεγαλοφυία. Κανείς, ωστόσο, ποτέ δεν φαίνεται να επιτυγχάνει την ευτυχία. Μερικοί κριτικοί βλέπουν το έργο αυτό ως τραγικό παιχνίδι για τους αιώνια δυσαρεστημένους ανθρώπους. Άλλοι το βλέπουν σαν μια χιουμοριστική αλλά πικρή σάτιρα.

Ο Τσέχωφ δεν περιγράφει τα πάθη, τις ελπίδες, τις απογοητεύσεις μόνο ενός κεντρικού ήρωα, αλλά μιας ομάδας ανθρώπων που είναι πραγματικά ή ψυχολογικά “κολλημένοι” δίπλα σε μια μικρή λίμνη.  Είναι ένα έργο για τους νέους καλλιτέχνες και για την μεγαλύτερη γενιά που είναι πια κορεσμένη και περιφρουρεί τα κεκτημένα της.Ένα έργο μικρών καθημερινών πόνων, ανθρώπινης περηφάνιας, ματαιοδοξίας και χαμένης αξιοπρέπειας. Τα πρόσωπα του "Γλάρου" είναι απλοί άνθρωποι του καθημερινού βίου, που ζουν μίζερα στη μουντή και μελαγχολική πραγματικότητα της ρωσικής επαρχίας στα τέλη του 19ου αιώνα και αγωνίζονται να επανακτήσουν τη χαμένη τους αξιοπρέπεια. Ο βασικός καμβάς του έργου περιγράφει τον έρωτα δύο ευαίσθητων νέων και τον τρόπο που οι συνθήκες του περιβάλλοντος συντρίβουν τα όνειρα και τις φιλοδοξίες τους. Ο Τσέχωφ εμπλουτίζει τον απλό αυτό μύθο με παράλληλες συμπεριφορές, εσωτερικές συγκρούσεις και ερωτικά τρίγωνα.

Ας δούμε περιληπτικά την υπόθεση του έργου:

H Αρκάντινα είναι μια καταξιωμένη και δημοφιλής ηθοποιός του κατεστημένου θεάτρου η οποία συνδέεται με έναν επιτυχημένο συγγραφέα, τον Τριγκόριν. Ο γιος της Αρκαντίνα, Τρέπλιεφ, αναζητά κάτω από την “σκιά” της μητέρας του, νέους τρόπους έκφρασης στην ποίηση και στο θέατρο. “Χρειαζόμαστε νέους τρόπους έκφρασης. Χρειαζόμαστε νέους τρόπους, κι αν δεν μπορούμε να τους δημιουργήσουμε, καλύτερα να μην κάνουμε τίποτα.” λέει ο Τσέχωφ δια στόματος Τρέπλιεφ. Ο Τρέπλιεφ παρουσιάζει το πρώτο του θεατρικό έργο στους ανθρώπους που βρίσκονται στο κτήμα, με πρωταγωνίστρια την κοπέλα που αγαπά, τη Νίνα. Η Αρκάντινα και η Νίνα είναι δύο από τους πλέον δημοφιλείς ρόλους του παγκόσμιου δραματολογίου. Η Νίνα επιθυμεί να γίνει ηθοποιός και αποφασίζει να εγκαταλείψει το σπίτι της και να ακολουθήσει τον Τριγκόριν. Περνάνε δυο χρόνια κι ενώ ο Τρέπλιεφ εξακολουθεί να ζει στο κτήμα του Σόριν, παρακολουθεί από μακριά την προσωπική ζωή και την καριέρα της Νίνας. Η επιδείνωση της υγείας του Σόριν θα φέρει πάλι στο κτήμα την Αρκάντινα και τον Τριγκόριν. Στο ίδιο μέρος, λοιπόν, θα επιστρέψει και η Νίνα,  “τσακισμένη”, όπως ακριβώς ένας νεκρός γλάρος που κάποτε είχε σκοτώσει και αποθέσει στα πόδια της ο Τρέπλιεφ. Εκείνη η συνάντησή της μαζί του θα συμβάλει στο να δώσει τέρμα στη ζωή του.

Στα πρόσωπα του έργου συγκαταλέγεται και ο πάντοτε ψύχραιμος γιατρός Ντορν που αντιμετωπίζει ήρεμα τις οποιεσδήποτε καταστάσεις και επιγραμματικά τις χαρακτηρίζει. Ας  παρακολουθήσουμε τον Π. Φυσσούν στον ρόλο του Ντορν από παράσταση του 1994 σε σκηνοθεσία Γ. Λιουμπίμωφ.

Απόσπασμα Α΄Πράξης

Τέλος Α' Πράξης.Έρωτας που «μαγεύει» και ξελογιάζει, και απεργάζεται δυστυχίες και απογνώσεις. Και τούτο επειδή οι «όλοι» ερωτεύονται «λάθος άνθρωπο».

Απόσπασμα Β' Πράξης

Απόσπασμα Δ' (τελευταίας) πράξης

Κατάληξη του έργου. Απόλυτα ψύχραιμος ο χειρισμός της αυτοκτονίας από τον Ντορν. Επίσης, νοιάζεται για τη μητέρα του αυτόχειρα.