Μάθημα : ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Τί μπορεί να κρύβει ο αριθμός δύο; Είναι η συνάντηση δύο κόσμων, η σύνδεση δύο ψυχών ή μήπως η αέναη εναλλαγή ανάμεσα στη λύπη και τη χαρά; Είναι το δίπολο του φωτός και της σκιάς που συνυπάρχουν σε κάθε στιγμή της ύπαρξης; Ή μήπως είναι η αρμονία που γεννιέται όταν δύο φωνές, δύο νότες, δύο συναισθήματα ενώνονται σε μια κοινή μελωδία;

Πορτρέτο του Σεργκέι Ραχμάνινοφ

Σε αυτή την ανάρτηση, από τον αριθμό δύο, αναδύεται η μαγεία του Κοντσέρτου Νο. 2 για πιάνο του Σεργκέι Ραχμάνινοφ, ενός έργου που αναδεικνύει τη δύναμη της μουσικής να αφηγείται ιστορίες και να μεταφέρει συναισθήματα, πέρα από τα λόγια.

Μέσα από τις νότες του, το Κοντσέρτο εκφράζει τη  δ υ α δ ι κ ό τ η τ α  της ανθρώπινης εμπειρίας: την πάλη ανάμεσα στην απογοήτευση και την ελπίδα, τη θλίψη και τον θρίαμβο. Γεννημένο από την προσωπική του αναγέννηση, ο Ραχμάνινοφ ενσωμάτωσε στο έργο αυτό τη δική του δεύτερη ευκαιρία, μετατρέποντας την πάλη του με την κατάθλιψη σε μουσική γεμάτη ζωή και συγκίνηση.

«Γράφω αυτό που υπάρχει στην καρδιά μου τη στιγμή που συνθέτω. Οι διαθέσεις μου, υπήρξαν πάντοτε αναπόσπαστο μέρος της μουσικής μου». Με αυτά τα λόγια ο Σεργκέι Ραχμάνινοφ δικαίωνε όσους αναγνώριζαν ψήγματα των προσωπικών του βιωμάτων σε κάθε του νότα. Ωστόσο, αν υπάρχει ένα έργο που οδηγεί κατευθείαν στην ψυχή του και μάς ξεκλειδώνει τα γεγονότα που συντάραξαν τη ζωή του, αυτό είναι αδιαμφισβήτητα το δεύτερο κοντσέρτο του για πιάνο και ορχήστρα. Αυτό το κορυφαίο έργο του πιανιστικού ρεπερτορίου αλλά και μία από τις δημοφιλέστερες συνθέσεις στην ιστορία της μουσικής, χάρις στον πλούτο των μελωδιών του, την ειλικρίνεια των συναισθημάτων του και τη στιβαρή μουσική αρχιτεκτονική του. Έχει τη συναισθηματική υπερβολή που ήταν ο κοινωνικός «κανόνας» στη Ρωσία την εποχή του, προκαλεί ντελίριο ενθουσιασμού στο κοινό και οδηγεί τον ερμηνευτή στα όριά του καθώς απαιτεί εντυπωσιακή πιανιστική τεχνική. Είναι σκληρό και τρυφερό, την ίδια στιγμή! Ένα αριστούργημα που φέρει τη σφραγίδα μιας ψυχής που πάλεψε με τις αντιξοότητες και μεταμόρφωσε τον πόνο της σε αιώνια ομορφιά. Την γλύκα και τρυφερότητά του ίσως αναγνωρίσετε και στα τραγούδια «I Think of You» και «Full moon and empty arms», του Φρανκ Σινάτρα:

1. ΦΡΑΝΚ ΣΙΝΑΤΡΑ-I THINK OF YOU
2. ΦΡΑΝΚ ΣΙΝΑΤΡΑ- FULL MOON AND EMPTY ARMS

Ραχμάνινοφ (αριστερά) - Σινάτρα (δεξιά)

Ας στρέψουμε ξανά το ενδιαφέρον μας, στον Ραχμάνινοφ. Γεννημένος στη βορειοδυτική Ρωσία την πρωταπριλιά του 1873, ισορροπούσε διαρκώς σε ένα κοφτερό δίπολο. Από τη μια υπήρχαν οι ανεπούλωτες οικογενειακές πληγές: συναισθηματικές εκκρεμότητες με τον χαρτοπαίχτη πατέρα του που εγκατέλειψε την οικογένεια, απώλειες σαν αυτή της αδελφής του και οικονομικές καταστροφές-αποτέλεσμα τραγικής διαχείρισης. Έστεκαν σαν βαριές σκιές πάνω από τη ζωή του, ήταν η αιτία των ψυχολογικών τραυμάτων του αλλά και ένας από τους λόγους που ήταν τόσο θεμελιώδης η ανάγκη του να εκφράζεται στο πιάνο. Στον αντίποδα, υπήρχε το ταλέντο του, η μουσική του ιδιοφυΐα, η μαθητεία του κοντά στον «μανιακό» με την άσκηση ελέγχου Zβέρεφ, η απαιτητική και συχνά αφόρητη φοίτησή του στο ωδείο της Μόσχας, που έπλασαν ένα νεαρό πιανίστα-φαινόμενο. Έτσι, με αυτές τις περγαμηνές θα ήταν παράλογο να μη νιώσει έτοιμος το 1895, στα 22 του χρόνια, να γράψει την πρώτη του συμφωνία και να την παρουσιάσει δύο χρόνια μετά. Παρά την αυτοπεποίθηση του συνθέτη, η αποτυχία του (;) υπήρξε…παταγώδης! Σκεφτείτε πως ο Ραχμάνινοφ, όση ώρα παιζόταν η μουσική ένιωθε βαθιά δυσφορία και οδύνη για το αποτέλεσμα ενώ στο τέλος υπέστη σοκ, από τις αρνητικές αντιδράσεις του κοινού. Λίγο αργότερα, ήλθαν και οι δριμύτατες κριτικές, λέγοντας πως ένα τέτοιο έργο θα ενθουσίαζε μόνο τους «τρόφιμους της κόλασης».

 Θλίψη_Πολ Σεζάν, 1867

Το πλήγμα για τον Ραχμάνινοφ ήταν δυσβάσταχτο. Η αυτοπεποίθησή του κατακρημνίστηκε και οι φιλοδοξίες του εξανεμίστηκαν, με αποτέλεσμα να παραμείνει ανενεργός για περίπου τρία χρόνια. Οδηγήθηκε σε μια επικίνδυνη εσωστρέφεια και αναζητώντας διέξοδο από την κατάθλιψη , ο δρόμος τον έφερε στο ντιβάνι του νευρολόγου Νικολάι Νταλ, ο οποίος τον έπεισε να παρακολουθήσει πρόγραμμα ψυχοθεραπείας υπό την επίβλεψή του. Τόσο η μέθοδος του γιατρού, οι θερμές και εκτενείς συζητήσεις τους για τη μουσική όσο και το ερωτικό ενδιαφέρον του Ραχμάνινοφ για την κόρη του Νταλ, τόνωσαν την αυτοπεποίθηση του συνθέτη. Έτσι, βρήκε τη δύναμη να ξαναγράψει μουσική. Όχι οποιαδήποτε μουσική, αλλά το περίφημο δεύτερο κοντσέρτο για πιάνο που τον καθιέρωσε οριστικά ως σημαντικό συνθέτη.

Αν κοιτάξει κανείς πίσω από τη ρομαντική ατμόσφαιρα που κυριαρχεί στο έργο, είναι αδύνατο να μην προσέξει τις έντονες μελωδικές μεταπτώσεις και τις απίθανες διακυμάνσεις που -αν μη τί άλλο- υποδηλώνουν αλληλοσυγκρουόμενες ψυχολογικές καταστάσεις. Σαν να αναβιώνει μέσα από τις νότες, όλη τη διαδρομή της ψυχικής του γιατρειάς! Με σολίστ τον ίδιο και μαέστρο τον ξαδελφό του έκανε το ντεμπούτο των δύο τελευταίων μερών και ακούγοντας το καταιγιστικό χειροκρότημα στο τέλος, επιτέλους χαλάρωσε. Έπειτα από αυτό το θρίαμβο, δούλεψε το πρώτο μέρος και τελικά η πρεμιέρα ολόκληρου του έργου δόθηκε στις 27 Οκτωβρίου του 1901, στη Μόσχα.

Ας ακούσουμε τα τρία μέρη ξεχωριστά:

1. Rachmaninoff_ Piano Concerto No. 2 in C Minor, Op. 18 - I. Moderato Ανοίγει με μια σειρά συγχορδιών από το πιάνο, που θυμίζουν καμπάνες και οι ειδικοί επιμένουν ότι παραπέμπουν στην παιδική του ηλικία.  
2. Rachmaninoff_ Piano Concerto No. 2 in C Minor, Op. 18 - II. Adagio sostenuto Από κάποιους έχει περιγραφεί ως ένα ρομαντικό δείπνο υπό το φως των κεριών. Για άλλους είναι απλώς μία από τις κορυφαίες στιγμές του 20^ου αιώνα.
3. Rachmaninoff_ Piano Concerto No. 2 in C Minor, Op. 18 - III. Allegro scherzando Είναι μια μουσική εκδήλωση του θριάμβου, που ολοκληρώνει με το δικό της αίσθημα επιτυχίας το ταξίδι του συνθέτη από το σκοτάδι στο φως.

Αναγνωρίσατε μήπως, τώρα, τα βήματα πάνω στα οποία «πάτησε» ο Φρανκ Σινάτρα;

   Μάθημα Μουσικής_Φρέντερικ Λέιτον, 1877

Τί είναι η μουσική και πώς την ορίζει κανείς; «Είναι μια ήρεμη νύχτα με φεγγάρι. Το θρόισμα των φύλλων το καλοκαίρι. Το μακρινό κουδούνισμα των καμπανών το σούρουπο. Η μουσική πηγάζει απευθείας από την καρδιά και μόνο στην καρδιά απευθύνεται. Είναι αγάπη. Η μουσική είναι η αδερφή της ποίησης και η κόρη της λύπης», έλεγε ο Ραχμάνινοφ. Εσείς, τί πιστεύετε; Eπηρέασε η γνώση της προσωπικής του ιστορίας, την ακρόαση της μουσικής του; Προσθέτει βάθος ή αλλάζει την οπτική σας;

Καθώς αναλογιζόμαστε την πορεία του Ραχμάνινοφ και την επιρροή των άλλων στη ζωή του, εγείρεται ακόμα ένα ερώτημα: Πόσο καθοριστική είναι η υποστήριξη, η επιείκεια και η κριτική των γύρω μας για την πορεία μας; Η εμπειρία του συνθέτη, που πέρασε από την απογοήτευση στην αναγέννηση χάρη στη βοήθεια του Νικολάι Νταλ, δείχνει πως η δύναμη να αναγεννηθούμε συχνά πηγάζει από τις πιο δύσκολες στιγμές, όταν καθοδηγούμαστε με κατανόηση και στήριξη. Ωστόσο, εν τέλει, μάς οδηγούν οι προσδοκίες των άλλων ή οι δικές μας εσωτερικές επιθυμίες; Ίσως η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα, μάς επιτρέψει να εκτιμήσουμε την εξαιρετική δύναμη των ανθρωπίνων σχέσεων και την καθοριστική τους σημασία στην πορεία μας προς την αυτοπραγμάτωση!