Μάθημα : ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Λιμός σε μία αρχαία πόλη, Michiel Sweerts, c. 1652–1654. Los Angeles County Museum of ART.

Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος (431-404 π.Χ.), με κύριους αντιπάλους την Αθήνα και τη Σπάρτη, όπου και οι δύο πόλεις είχαν τους δικούς τους συμμάχους, αποτελεί έναν ορόσημο στην παγκόσμια ιστορία. Ο ιστορικός Θουκυδίδης, που κατέγραψε αυτήν την περίοδο, θεώρησε τον πόλεμο αυτόν ως ένα σημαντικό μάθημα για τις μελλοντικές γενιές. Στο δεύτερο έτος του πολέμου και ενώ οι δυο πλευρές δεν είχαν καταφέρει κάποιο καίριο πλήγμα η μία στην άλλη, εμφανίστηκε μια καταστροφική επιδημία στην Αθήνα, ενδεχομένως από κάποιο πλοίο που έφτασε στον Πειραιά. Η ασθένεια, ανίκητη από τους τότε ιατρούς, προκάλεσε τον θάνατο περίπου του 25-30% των κατοίκων της Αθήνας μέσα σε λίγους μήνες, συμπεριλαμβανομένου του Περικλή και δύο από τους γιους του. Ο Θουκυδίδης, ο οποίος και ο ίδιος νόσησε αλλά επέζησε, παρέχει πληροφορίες για τα συμπτώματα της ασθένειας και περιγράφει λεπτομερώς τις κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις, όπου η κοινωνική συνοχή καταρρέει. Οι σύγχρονοι ειδικοί έχουν εικάσει ότι η ασθένεια ίσως ήταν βουβωνική πανώλη, τύφος ή ακόμη και Ebola. Ο Ιπποκράτης, ένας εξέχων ιατρός της εποχής, παρατήρησε ότι η επιδημία είχε λιγότερα κρούσματα σε περιοχές με υψηλότερη θερμοκρασία. Συμβούλευσε τους Αθηναίους να ανάβουν φωτιές, πράξη που πιθανώς βοήθησε στον καθαρισμό του μολυσμένου αέρα.

Ας συνειδητοποιήσουμε το εξής: ο Ιπποκράτης, σε μία περίοδο όπου για τα προβλήματα υγείας οι άνθρωποι απευθύνονταν σε ιερείς, χρησιμοποίησε επιστημονική μέθοδο για να αντιμετωπίσει ένα μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας. Η καταφυγή στην επιστήμη δεν ήταν πάντα η προφανής λύση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η επιληψία, η οποία είχε ονομαστεί «ιερά νόσος», καθώς ο πάσχων θεωρείτο ως καταραμένος από τον Θεό λόγω των τρομακτικών συμπτωμάτων. Ο Ιπποκράτης στο σύγγραμμά του «Περί ιεράς νούσου» ασχολειται εκτενώς με την παθοφυσιολογία της νόσου αυτής, θέτοντας την βάση για την επιστημονική της προσέγγιση.

Ζωγραφική απεικόνιση της ιστορίας του Ιπποκράτη να αρνείται τα δώρα του Πέρση βασιλέα Αρταξέρξη, ο οποίος ζητούσε τις υπηρεσίες του. Πίνακας του Girodet, 1792.

Αν κάτι μαθαίνουμε από τον Ιπποκράτη είναι πρωτίστως ο επιστημονικός τρόπος προσέγγισης της νόσου μέσω της μελέτης της ανθρώπινης φυσιολογίας, της αλληλεπίδρασής με το περιβάλλον και της κληρονομικότητας. Αναφορικά με το ήθος του. Πέραν της ιατρικής του κατάρτισης και του σεβασμού προς την ανθρώπινη ζωή, είχε ο ίδιος αξιοπρέπεια να αρνηθεί τα πλούσια δώρα του Πέρση βασιλιά Αρταξέρξη προκειμένου να ενταχθεί στην υπηρεσία του. Ίσως ένα μεγάλο μάθημα για όλους μας σήμερα.

Άρα στο πρόσωπο του Ιπποκράτη δεν έχουμε μόνο έναν σπουδαίο ιατρό με γνώσεις και ικανότητα επίλυσης δύσκολων προβλημάτων, αλλά και έναν σπουδαίο πνευματικό άνθρωπο. Στον Όρκο του κάνει λόγο για τα βασικά ηθικά ζητήματα που διέπουν την ιατρική πράξη.

Φροντίζει όμως και με την γενικότερη στάση ζωής του, η Ιατρική να μην απεμπολεί τον ηθικό και ανθρωπιστικό της χαρακτήρα.

Δρ. Κωνσταντίνος Καλαχάνης