Παρουσίαση/Προβολή

Περιεχόμενο μαθήματος

Seen in the light of evolution, biology is, perhaps, intellectually the most satisfying and inspiring science. Without that light it becomes a pile of sundry facts—some of them interesting or curious but making no meaningful picture as a whole. 

(Theodosius Dobzhansky)

Στο μάθημα αυτό θα ασχοληθούμε με την ιστορία της βιολογίας, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην ιστορία της μοντέρνας βιολογικής σκέψης (μέσα 18ου έως μέσα 20ού αιώνα). Θα εξετάσουμε τις κύριες προσωπικότητες και τις κύριες ιστορικές μεταβάσεις στο χώρο της βιολογίας κατά την περίοδο αυτή. Θα μελετήσουμε βασικές βιολογικές έννοιες (εξέλιξη, οργανισμός, γονίδιο), την ιστορία τους και τις διαμάχες γύρω από αυτές. Πέρα από το ενδιαφέρον τους για τον ιστορικό της επιστήμης, η κατανόηση των διαμαχών αυτών είναι απαραίτητη για να κατανοηθεί η σύγχρονη βιολογική έρευνα και τα εννοιολογικά και γενικότερα φιλοσοφικά ζητήματα που θέτουν οι σύγχρονες επιστήμες της ζωής. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην αμοιβαία σχέση μεταξύ βιολογικής σκέψης και του κοινωνικοπολιτικού πλαισίου, καθώς και στις διαφορές μεταξύ παλαιότερων και σύγχρονων ιστοριογραφικών προσεγγίσεων των θεμάτων που θα μελετήσουμε.

Μεταξύ άλλων, θα εξετάσουμε: τις θεωρίες ταξινόμησης των οργανισμών από την εποχή του Λινναίου έως τα μέσα του 19ου αιώνα· την εξέλιξη των θεωριών για τα απολιθώματα και την ηλικία της γης· την ανάδυση της εξελικτικής θεωρίας στη Γαλλία στο έργο του Λαμάρκ· την ανάπτυξη της συγκριτικής ανατομίας στο έργο του Cuvier και τη διαμάχη Cuvier-Geoffroy· τη γέννηση της θεωρίας της εξέλιξης μέσω φυσικής επιλογής του Δαρβίνου, τη φιλοσοφική και κοινωνική της σημασία και αντιρρήσεις στη θεωρία αυτή κατά το 19ο αιώνα· τη γέννηση της κυτταρολογίας και της πειραματικής εμβρυολογίας· τις ανακαλύψεις του Mendel και την ανάπτυξη της μεντελιανής γενετικής στις αρχές του 20ού αιώνα· την ανάπτυξη της κλασικής γενετικής και τη σχέση της με την εξελικτική θεωρία· τη Μοντέρνα Σύνθεση· την ανάδυση της μοριακής βιολογίας.

Το μάθημα αποτελείται από 4 θεματικές ενότητες:

Ενότητα 1: Προς τη θεωρία της εξέλιξης: θεωρίες για τη γη και την ταξινόμηση των οργανισμών κατά το 17ο και 18ο αιώνα

Μαθήματα 2-3

Ενότητα 2: H εξελικτική σκέψη στο 19ο αιώνα

Μαθήματα 4-7

Ενότητα 3: Ιστορία της κυτταρολογίας και της αναπτυξιακής βιολογίας

Μάθηματα 8-9

Ενότητα 4: Η βιολογική σκέψη στον 20ό αιώνα

Μάθηματα 10-13

Μαθησιακοί Στόχοι

Στόχοι του μαθήματος είναι οι φοιτητές/τριες να καταστούν ικανοί/ές να:

• διακρίνουν τα κύρια επεισόδια και τις διαμάχες στην ιστορία της μοντέρνας βιολογίας
• επεξηγούν τις κεντρικές έννοιες που θα μελετηθούν (θεωρίες του Δαρβίνου, του Mendel κλπ)
• διακρίνουν ορισμένα βασικά ιστορικά ερωτήματα που σχετίζονται με την ανάπτυξη της βιολογίας
• αναλύουν κριτικά τις διάφορες ιστοριογραφικές απόψεις ως προς τα ζητήματα που θα μελετηθούν
• διαμορφώνουν τις δικές τους υποθέσεις και επιχειρήματα ως προς τα ζητήματα που θα μελετηθούν
• εφαρμόζουν τις παραπάνω δεξιότητες ως προς ζητήματα της ιστορίας της βιολογίας που δεν θα έχουμε την ευκαιρία να μελετήσουμε στο συγκεκριμένο μάθημα

Μέθοδοι αξιολόγησης

Γραπτή τελική εξέταση

-> Η εξέταση θα αποτελείται από ερωτήσεις κλειστού τύπου πάνω στο σύνολο της ύλης (δλδ πολλαπλής επιλογής, Σωστό-Λάθος κλπ), οι οποίες θα βασιστούν στο υλικό που περιλαμβάνεται στις Παρουσιάσεις και είδαμε στο μάθημα. Τα κεφάλαια από τα βιβλία των Bowler & Morus και Morange προτείνονται για συμπληρωματική μελέτη.

-> Δεν αποτελούν εξεταζόμενη ύλη τα αγγλικά κείμενα που περιλαμβάνονται στις Παρουσιάσεις.

Ύλη:

ΌΛΕΣ οι Παρουσιάσεις στο φάκελο ΈΓΓΡΑΦΑ / Παρουσιάσεις

(ΕΚΤΟΣ όσα κάνουμε μετά τις γιορτές δλδ: Οντογένεση & Φυλογένεση, Πειραματική εμβρυολογία, Μοντέρνα Σύνθεση, Μοριακή βιολογία)

Από το φάκελο ΈΓΓΡΑΦΑ / Πρωτογενείς πηγές:

Κ1 Cuvier: Elegy of Lamarck

K5 Δαρβίνος: απόσπασμα από την Αυτοβιογραφία

Από το φάκελο ΈΓΓΡΑΦΑ / Κείμενα για μελέτη:

-Κεφ. 5, Η ηλικία της γης

-Κεφ. 6, Η δαρβινική επανάσταση

-Κεφ. 8, Γενετική

Συμπληρωματικά:

-Morange: κεφ. 6 + 7

Προτεινόμενα συγγράματα

Mayr, Ernst (2008) H ανάπτυξη της βιολογικής σκέψης, ΜΙΕΤ     Λεπτομέρειες

Morange, Michel (2017) Ιστορία της βιολογίας, Utopia              Λεπτομέρειες

Διδάσκοντες

Δρ Σταύρος Ιωαννίδης

email: stavros.ioannidis.phil@gmail.com

Το μάθημα γίνεται κάθε Tρίτη 9.30 - 12.00 στην αίθουσα Β.

Ώρες γραφείου: μετά από συνεννόηση με τον διδάσκοντα

(γραφείο: τμήμα ΙΦΕ, κτήριο γραμματείας, ισόγειο, πρώτο γραφείο αριστερά)

Βιβλιογραφία

Βασική Βιβλιογραφία

• Bowler, J. P. & Morus, I. R. (2012) H ιστορία της νεότερης επιστήμης: μια επισκόπηση, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης

(κεφάλαια 5: Η ηλικία της γης, 6: Δαρβινική επανάσταση, 7: Νέα βιολογία, 8: Γενετική, 18: Βιολογία και Ιδεολογία)

• Δαρβίνος, Κ. (2007) Αυτοβιογραφία, Εκδόσεις Γκοβόστη
• Morange, M. (2017) Ιστορία της βιολογίας, Utopia
• Watson, J. (1990) Η διπλή έλικα, Τροχαλία

Άλλα σημαντικά συγγράμματα & πηγές

• Δαρβίνος, Κ. (1998) Ταξιδεύοντας με το Μπιγκλ στη Γη του Πυρός και τα νησιά Γκαλαπάγκος, Στοχαστής
• Darwin, C. (1859) On the Origin of Species (first edition). (εισαγωγή, κεφ. 1-4, 6, 14)

http://darwin-online.org.uk/content/frameset?itemID=F373&viewtype=text&pageseq=1

• Κριμπάς, Β. Κ. (2009) Δαρβινισμός και η ιστορία του έως τις μέρες μας, Ωκεανίδα
• Mayr, E. (1991) O Δαρβίνος και η γένεση της σύγχρονης εξελικτικής σκέψης, Σύναλμα
• Mayr, E. (2008) H ανάπτυξη της βιολογικής σκέψης, ΜΙΕΤ
• Mukherjee, S. (2017) The Gene: An Intimate History, Vintage 
• Ridley, M. (2007) Δαρβίνος, Εκδόσεις Πατάκη
• Sapp, J. (2003) Genesis: the evolution of biology, Oxford University Press
• Sturtevant, A. H. (2001) A History of Genetics, Cold Spring Harbor Press