Μάθημα : Ιστορία της Βιολογίας (86ΥΕΙ03) - Χειμερινό εξάμηνο 2023-24

4 Lamarck & η διαμάχη Cuvier - Geoffroy

Θα εξετάσουμε τη ζωή και το έργο του Lamarck, εστιάζοντας στις εξελικτικές του ιδέες, και μια κεντρική διαμάχη στη βιολογική σκέψη του 19ου αιώνα, τη διαμάχη μεταξύ των Γάλλων βιολόγων Cuvier και Geoffroy. Γαλλική επανάσταση και η ίδρυση του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στο Παρίσι. Ο Λαμάρκ ως βοτανολόγος και ως ειδικός για τα ασπόνδυλα. Οι ‘μύθοι’ γύρω από το Λαμάρκ και η πορεία του προς τη θεωρία της εξέλιξης. Ιδέες για την ταξινόμηση των ασπονδύλων. Βασικά στοιχεία της θεωρίας του για την εξέλιξη και κριτικές. Ο Cuvier και η ανάδυση της συγκριτικής ανατομίας. Φιξισμός, εξαφανίσεις ειδών, και το ταξινομικό σύστημα του Cuvier. O λειτουργισμός του Cuvier, η διαμάχη του με το δομισμό του Geoffroy, και η σημασία της διαμάχης για την ιστορία της θεωρίας της εξέλιξης. Η εξελικτική σκέψη στην Αγγλία τη δεκαετία του 1830.

5 Δαρβίνος & το ταξίδι με το Beagle

Εξετάζουμε την πρώτη φάση της ζωής του Δαρβίνου, μέχρι και την ολοκλήρωση του ταξιδιού του με το Beagle. Μέσω των σημειωματαρίων του, εστιάζουμε ιδιαίτερα στις παρατηρήσεις του κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, και πώς αυτές τον οδήγησαν σταδιακά στις θεωρίες του για την εξέλιξη και τη φυσική επιλογή. Φυσιοδίφες στην Αγγλία. Τα πλατιά ενδιαφέροντα και το έργο του Δαρβίνου, και η δαρβινική βιομηχανία. Πρώιμες επιρροές: Εδιμβούργο και Κέμπριτζ. H επιρροή του Lyell. Το ταξίδι του Beagle και οι ανακαλύψεις του Δαρβίνου κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Γεωλογικές ιδέες και η θεωρία για τη δημιουργία των κοραλλιογενών υφάλων. Τα νησιά Γκαλαπάγκος.

6 Δαρβίνος & Καταγωγή

Στο μάθημα αυτό εξετάζουμε τη δεύτερη φάση της ζωής του Δαρβίνου, αρχίζοντας από τις πρώτες θεωρίες για την εξέλιξη αμέσως μετά το τέλος του ταξιδιού με το Beagle. Εστιάζουμε σε βασικές έννοιες της Καταγωγής. Επίσης, εξετάζουμε τη ζωή και το έργο του A. R. Wallace. Ο μύθος της μακράς αναμονής: γιατί ο Δαρβίνος περιμένει περίπου δύο δεκαετίες προτού δημοσιεύσει τις ιδέες του για την εξέλιξη; Διάφορες ιστοριογραφικές απόψεις. Ο Chambers και οι αντιδράσεις κατά της εξέλιξης στην Αγγλία τη δεκαετία του 1840. Τα έργο του Δαρβίνου πριν την Καταγωγή. Υπήρξαν πρόδρομοι του Δαρβίνου ως προς τη θεωρία της φυσικής επιλογής; Η επιρροή της φυσικής θεολογίας και του Τ. Μalthus. H από κοινού δημοσίευση με τον Wallace. Τα ταξίδια του Wallace και η αποστολή στο μαλαϊκό αρχιπέλαγος. Το ζήτημα της προτεραιότητας. Κεντρικές έννοιες της Καταγωγής των Ειδών: αγώνας για επιβίωση, φυσική επιλογή, απόκλιση, βαθμιαία εξέλιξη, κοινή καταγωγή.

7 Huxley & Owen, Οντογένεση & Φυλογένεση και η μη-δαρβινική επανάσταση

Στο μάθημα αυτό εξετάζουμε την ιστορία της εξελικτικής σκέψης στα τέλη του 19ου αιώνα, μετά τη δημοσίευση της Καταγωγής. Εστιάζουμε καταρχήν στις πρώτες αντιδράσεις στην Αγγλία, και στη διαμάχη μεταξύ Owen και Huxley· ακολούθως, στο έργο του Haeckel στη Γερμανία και τις απόψεις του για τη σχέση μεταξύ οντογένεσης και φυλογένεσης· τέλος, στις μη δαρβινικές θεωρίες της εξέλιξης στα τέλη του 19ου αιώνα, μια περίοδο που έχει ονομαστεί από τους ιστορικούς ‘η μη-δαρβινική επανάσταση’. Ο T. H. Huxley και οι απόψεις του για την εξέλιξη του ανθρώπου. Η διαμάχη Huxley-Wilberforce. O Οwen και η συγκριτική ανατομία στην Αγγλία. Οι έννοιες της ομολογίας και της αναλογίας και οι απόψεις του για την εξέλιξη. Η διαμάχη του με τον Huxley. To έργο του Ernst Haeckel. H φιλοσοφία της φύσης και η διαμάχη ιδεαλισμού - υλισμού στη Γερμανία. Οι εμβρυολογικές ενδείξεις για την εξέλιξη και η ανάδυση της εξελικτικής εμβρυολογίας. Ο νόμος της ανακεφαλαίωσης του Haeckel και ο βιογενετικός νόμος του von Baer. O ανακεφαλαιωτισμός του Δαρβίνου. Κριτικές κατά της θεωρίας της φυσικής επιλογής και η μη-δαρβινική επανάσταση. Η αναμειγνυόμενη κληρονομικότητα ως βασικό πρόβλημα. Η περίπτωση της μιμικρίας. Μη δαρβινικές εξελικτικές θεωρίες στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα: νεο-λαμαρκισμός, ορθογένεση και αλματισμός.

8 Η κυτταρική θεωρία & η ανάδυση της κυτταρολογίας

Η ιστορία του κυττάρου από το 1665 (Hooke, Micrographia) έως τα τέλη του 19ου αιώνα. Mικροσκοπία το 17ο αιώνα: Hooke και Leeuwenhoek. Οι ανακαλύψεις των αρχών του 19ου αιώνα: πυρήνας και κυτταρόπλασμα. Schleiden & Schwann και η ανάδυση της κυτταρικής θεωρίας. Φυσιολογία το 19ο αιώνα και η κυτταρική παθολογία: Müller, Remak, Virchow. Kυτταρολογία και οπτικό μικροσκόπιο. Η διαμάχη υλιστών και βιταλιστών το 19ο αιώνα και η θεωρία της αυτόματης γένεσης: τα πειράματα του Pasteur. Αντιλήψεις για τον οργανισμό το 19ο αιώνα: η θεωρία του κυτταρικού κράτους. Η ανάδυση της πρωτιστολογίας. Η ανακάλυψη της πολύπλοκης κυτταρικής οργάνωσης και αναπαραγωγής στα τέλη του 19ου αιώνα: μίτωση και μείωση.

9 Η ανάδυση της πειραματικής εμβρυολογίας

Η ανάδυση της πειραματικής εμβρυολογίας ή ‘μηχανικής της ανάπτυξης’ στη δεκαετία του 1880: οι οργανισμοί ως πολύπλοκες μηχανές. Οι θεωρίες για την ανάπτυξη και κληρονομικότητα του Weismann. Τα πειράματα των Roux και Driesch, οι τεχνικές της πειραματικής εμβρυολογίας και οι οργανισμοί μοντέλα. Οι βιταλιστικές απόψεις του Driesch, η θεωρία της επιγένεσης, και ολιστικές προσεγγίσεις στην εμβρυολογία στις αρχές του 20ου αιώνα: Spemann και Mangold. O οργανισμός ως όλο και η αντίδραση στη θεωρία του κυτταρικού κράτους.

10 Ο Μendel & η 'επανανακάλυψη' της μεντελιανής γενετικής

O Mendel, τα πειράματά του και οι ανακαλύψεις του: ο νόμος του διαχωρισμού (1ος νόμος) και ο νόμος της ανεξάρτητης μεταβίβασης (2ος νόμος). Η επανανακάλυψη των νόμων του Mendel to 1900 από τους βοτανολόγους de Vries, Correns και Tschermak. Διάφορες ιστοριογραφικές απόψεις για τον Mendel και τους λόγους που αγνοήθηκε το έργο του. Μια σύγχρονη άποψη: ο Mendel ως μέλος της λινναιϊκής παράδοσης των υβριδιστών. Απόψεις των ιστορικών για την ‘κατασκευή’ του μύθου του Mendel. Η διαμάχη γενετιστών και βιομετριστών στις αρχές του 20ού αιώνα και η ανάδυση της μεντελιανής γενετικής. Σχέσεις μεντελισμού και δαρβινισμού. Οι απόψεις του Ronald Fisher. 

11 Η ανάδυση της κλασικής γενετικής

Aντιλήψεις για την κληρονομικότητα στις αρχές του 20ού αιώνα. Η δημοφιλία της ευγονικής: ΗΠΑ και Γερμανία. Wilhelm Johannsen: η διάκριση γονότυπου και φαινότυπου και η γονοτυπική θεώρηση της κληρονομικότητας. Η ανάδυση της κλασικής γενετικής στις ΗΠΑ:  T. H. Morgan και η ομάδα του. Η θεμελίωση της μεντελιανής χρωμοσωμικής θεωρίας της κληρονομικότητας. Πρώτοι χρωμοσωμικοί χάρτες. Η κριτική των εμβρυολόγων.

12 Η εξελικτική σκέψη στον 20ό αιώνα: η Μοντέρνα Σύνθεση

Στο μάθημα αυτό εξετάζουμε την ανάδυση της Μοντέρνας Σύνθεσης κατά τις δεκαετίες του ’30 και ’40, που αποτελεί κεντρικό συμβάν στην ιστορία της βιολογίας του 20ού αιώνα. Η Μοντέρνα Σύνθεση ως σύνθεση δαρβινισμού και μεντελισμού, και ως προσέγγιση φυσιοδιφών και γενετιστών. Από τις μεταλλακτικές θεωρίες εξέλιξης των αρχών του 20ου αιώνα στη συνθετική θεωρία. Η έννοια της γονιδιακής δεξαμενής και η ανάδυση της πληθυσμιακής γενετικής: η εξέλιξη ως αλλαγή στις γονιδιακές συχνότητες. Οι απόψεις των R. A. Fisher, J. B. S. Haldane και S. Wright, θεμελιωτών της θεωρητικής πληθυσμιακής γενετικής. Ομοιότητες και διαφορές με θεωρία Δαρβίνου. Φυσική επιλογή, γενετική παρέκκλιση, αλλοπάτρια ειδογένεση.

13 Μοριακή βιολογία: η ανακάλυψη της δομής του DNA - Σύγχρονες εξελίξεις

Στο μάθημα αυτό εξετάζουμε καταρχήν την ανάδυση της μοριακής βιολογίας στα μέσα του 20ού αιώνα, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην ανακάλυψη της δομής του DNA από τους Crick και Watson. Επίσης, γίνεται μια σύντομη αναφορά στις βασικές εξελίξεις στη βιολογία από τα μέσα του 20ού αιώνα έως σήμερα. Η έννοια του γονιδίου κατά τη δεκαετία του 1930. Τα πειράματα που έδειξαν ότι το DNA αποτελεί το γενετικό υλικό. Η ιστορία των Crick και Watson: ο Pauling, η κρυσταλλογραφία ακτίνων Χ και η δομή του DNA. O ρόλος των Wilkins και Franklin. Ο γενετικός κώδικας, τo κεντρικό δόγμα της μοριακής βιολογίας και η αποκρυπτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος. Σύγχρονες εξελίξεις: μικροβιακή φυλογένεση, συμβίωση, κοινωνιοβιολογία, η εποχή των –ωμα (21ος αιώνας).