Εισαγωγή στη Θεολογία (30848)

Σταύρος Γιαγκάζογλου

Περιγραφή

Παρουσιάζεται ο επιστημονικός χαρακτήρας της Θεολογίας, αποσαφηνίζεται το γνωστικό αντικείμενο των θεολογικών σπουδών κατά τομείς και επιμέρους γνωστικά αντικείμενα, προβάλεται η σχέση και η σημασία της Θεολογίας για την Εκκλησία, αναλύεται η σχέση της με τις άλλες επιστήμες, με τη Φιλοσοφία, την Τέχνη και τον Πολιτισμό, καθώς και η προοπτική της στο μέλλον. Με βάση τα παραπάνω, η "Εισαγωγή στη Θεολογία" ως ιδιαίτερο μάθημα αποσκοπεί να προσφέρει γενικές και εισαγωγικές γνώσεις και προσεγγίσεις στην επιστήμη της Θεολογίας στους φοιτητές της Θεολογίας αλλά και σε κάθε ενδιαφερόμενο.

Ενότητες

  • Η εγκυκλοπαιδεία της Θεολογίας και οι ρίζες της στην εγκύκλιο παιδεία στην αρχαιοελληνική και λατινική αρχαιότητα
  • Οι δύο κύκλοι μαθημάτων, τρικτύς & τετρακτύς, trivium & quadtrivium,
  • artes liberals, ελεύθερες και βάναυσες τέχνες
  • κυκλικοί χοροί και εγκύκλιος παίδευσις ή παιδεία, έγκυκλος παιδεία:encyclopedia ως συγκέντρωση της κεκτημένης ή υπάρχουσας γνώσης
  • Η εγκυκλοπαιδεία της Θεολογίας ως σύντομη παρουσίαση του περιεχομένου της θεολογικής επιστήμης και γνώσης
  • Οι στόχοι της εγκυκλοπαιδείας της Θεολογίας:
  • να παρουσιάσει τη Θεολογία ως μία Επιστήμη, η οποία έχει δικό της σύστημα και επιμέρους κλάδους (Ερμηνευτικός, Ιστορικός, Συστηματικός και Πρακτικός)
  • να προβάλει τη σημασία της Θεολογίας για την Εκκλησία
  • να καθορίσει τις σχέσεις της με τις υπόλοιπες Επιστήμες και τη Φιλοσοφία
  • να προσφέρει γενικές γνώσεις σε κάθε αρχάριο φοιτητή της Θεολογίας ή ενδιαφερόμενο διανοούμενο
  • Η Εισαγωγή στη Θεολογία και η ιστορία της
  • Ο όρος «θεολογία» στην αρχαιοελληνική και στη χριστιανική γραμματεία
  • Η Θεολογία ως διαρκής ερμηνεία της εμπειρίας της Εκκλησίας, η οποία αποτυπώνεται στην Αγία Γραφή, Παλαιά και Καινή Διαθήκη
  • Οι ιστορικές, πολιτισμικές και θεολογικές προϋποθέσεις της συνάντησης ελληνισμού και Χριστιανισμού ως προϋπόθεση για την ανάπτυξη της Θεολογίας
  • Το βιβλικό πλαίσιο της συνάντησης Ελληνισμού και Χριστιανισμού

–  Η εισαγωγή στη Θεολογία δεν εισάγει στο περιεχόμενο αλλά στις θεολογικές προϋποθέσεις, στα προβλήματα και στη μεθοδολογική προσέγγιση  της θεολογικής επιστήμης.

– Η εισαγωγή αυτή αποβλέπει στην καταρχήν γνωριμία με το γνωστικό περιεχόμενο, τους επιμέρους κλάδους της θεολογικής επιστήμης, με τη μεθοδολογία  της επιστημονικής έρευνας ώστε τα συμπεράσματα της Θεολογίας να είναι επιστημονικά αποδεκτά.

– Τι σημαίνει επιστήμη, τι σημαίνει επιστήμη της Θεολογίας, ποιες είναι οι σχέσεις της Θεολογίας με τις άλλες επιστήμες, ποια είναι η σχέση της Θεολογίας με την Εκκλησία (κριτική συνείδηση της Εκκλησίας), ποια είναι τα επικουρικά μαθήματα/γνωστικά αντικείμενα της Θεολογίας, ποια είναι η ιστορία της Θεολογίας.

Η Θεολογία ως μία ιστορικοφιλολογική επιστήμη, η οποία αφενός διαλέγεται κριτικά με μία σειρά άλλων γνωστικών αντικειμένων, όπως η φιλοσοφία, η ψυχολογία, η κοινωνιολογία, οι φυσικές επιστήμες και η οποία εντάσσει γόνιμα και δημιουργικά στο επιστητό της στοιχεία από τις άλλες επιστήμες. Το ίδιο κάνουν και οι άλλες επιστήμες. Δεν υπάρχουν στεγανά γνωστικά αντικείμενα, αλλά όλα συνδιαλέγονται. Στην αρχαιότητα η φιλοσοφία και οι επιστήμες ήταν τμήμα της θεολογίας. Η εξειδίκευση των γνώσεων και των επιστημών προέκυψε κυρίως κατά τη νεωτερικότητα και εφεξής.

– Κατά καιρούς εμφανίστηκαν διάφορα εισαγωγικά εγχειρίδια στη νεότερη ορθόδοξη θεολογική επιστήμη που λίγο έως πολύ ήταν επηρεασμένα από αντίστοιχα της δυτικής Θεολογίας. Ωστόσο, αυτά που συγκροτούν το πλαίσιο της Εισαγωγής στη Θεολογία είναι διάσπαρτα στα βιβλικά, πατερικά, συνοδικά και λειτουργικά κείμενα της Εκκλησίας ως προϋποθέσεις και μεθοδολογία της ορθόδοξης θεολογίας.

–  Η Θεολογία είναι ή οφείλει να είναι μια διαρκής ερμηνεία και επικαιροποίηση της Αγίας Γραφής και της Παράδοσης της Εκκλησίας σε κάθε εποχή και σε κάθε πολιτισμό. Παράδοση και Αγία Γραφή, Παράδοση και ανανέωση. Η Θεολογία ως ερμηνευτική επιστήμη. Θεολογία και Πολιτισμός. 

– Το επιστητό της θεολογικής επιστήμης: τα μνημεία της εκκλησιαστικής ζωής: η ιστορία των κατά τόπους Εκκλησιών, τα κείμενα της Αγίας Γραφής, τα κείμενα των πατέρων και θεολόγων της Εκκλησίας, η λατρεία και η τέχνη της Εκκλησίας, οι συνοδικές αποφάσεις, η πνευματικότητα της μοναστικής παράδοσης και ο εν γένει πολιτισμός της Εκκλησίας.

Η επιστήμη ως θεωρία και πράξη έρευνας του επιστητού

–  Φυσικές και πνευματικές (ανθρωπιστικές, κοινωνικές, πολιτικές επιστήμες)

– Μεθοδολογία της έρευνας: παρατήρηση, πειραματική επαλήθευση, χρήση Η/Υ, συστηματική κατάταξη και επεξεργασία των πληροφοριών, και των δεδομένων, συγκρότηση θεωρίας για κάθε επιστήμη, διεπιστημονικός διάλογος και ανταλλαγή μεθοδολογίας και τεχνογνωσίας, πρακτικές εφαρμογές της επιστήμης

–  Χρησιμοθηρική-ευδαιμονιστική και πάντως όχι ανιδιοτελής διάσταση της γνώσης στη νεωτερική επιστήμη του δυτικού πολιτισμού (αγγλοσαξωνικό και αμερικανικό θετικιστικό παράδειγμα)

– Υποχώρηση της ανθρωπιστικής γνώσης και της μακροσκοπικής θεώρησης του επιστητού 

– Η σύγχρονη επιστημονική ατζέντα από τις στρατιές επιστημόνων σε προγράμματα κρατικών και ιδιωτικών εταιρειών με άμεσες εμπορικές εφαρμογές στη ζωή των ανθρώπων

– Ο σύγχρονος διαρκής κατακερματισμός του φυσικού επιστητού

– Φιλοσοφία και επιστήμη  (τάσεις μόνο η φιλοσοφία της επιστήμης, δηλαδή η επιστημολογία, να θεωρείται ως φιλοσοφία)

– Διάσταση φυσικής και μεταφυσικής ύστερα από το γκρέμισμα του αριστοτελικού κοσμοειδώλου της δυτικής σχολαστικής φιλοσοφίας, το οποίο ως δογματική αυθεντία καταδυνάστευε κάθε τάση για ελεύθερη επιστημονική έρευνα

– Η εξαγγελία του θανάτου της σχολαστικής μεταφυσικής από τον Καντ 

– Η φιλοσοφία στην κλασική αρχαιότητα ως καθολική ερμηνευτική επιστήμη, η οποία συστηματοποιούσε τις γνώσεις κάθε επιμέρους επιστήμης (οργανικός δεσμός φιλοσοφίας και επιστημών, θεωρίας και πράξης)

– Δεν μπορεί να υπάρξει φιλοσοφία ερήμην των επιστημών

– Ερμηνευτική και λειτουργική θεώρηση της φιλοσοφίας  ως κριτική και επιστημονική συστηματοποίηση των επιμέρους

– Η επιστήμη πάντοτε είναι απροϋπόθετη, ενώ η ερμηνεία πάντοτε νοείται με προϋποθέσεις

– Η φιλοσοφία ως μεταεπιστήμη, συνδεδεμένη με τη φυσική, θεωρεί μακροσκοπικά τις επιμέρους γνώσεις και μπορεί να διακρίνεται σε θεολογία, κοσμολογία και ανθρωπολογία

– Δογματισμός και ιδεολογικές προϋποθέσεις στη σύγχρονη φιλοσοφία των επιστημών

– Ο αντιδογματισμός της φιλοσοφίας είναι το αλάτι της επιστήμης

 

– Χαρισματική και επιστημονική θεολογία, η θεολογία ως χάρισμα και ως επιστήμη

– Οι χαρισματικοί φορείς της αλήθειας της πίστεως από τη δημιουργία έως τα έσχατα της ιστορίας

– Η Εκκλησία εν πορεία στην κτίση και στην ιστορία

– Η θεολογία ως δοξολογία του Θεού και η επιστημονική θεολογία 

– Ο θεολόγος δεν είναι μουσειολόγος και μελετητής ενός ιστορικού αρχείου αλλά είναι μελετητής ενός ζωντανού σώματος

– Τοπικότητα και οικουμενικότητα της χριστιανικής εμπειρίας

– Η επιστημονική θεολογία δεν θεμελιώνεται σε θεωρητικές αρχές αλλά στη μελέτη και αποσαφήνιση της χαρισματικής ζωής του σώματος-κοινότητας της Εκκλησίας

– Η πίστη της Εκκλησίας δεν είναι μια αφηρημένη σύλληψη αλλά θεολογία γεγονότων μέσα στην ιστορία

– Τα βιβλικά, λειτουργικά και πατερικά κείμενα, η τέχνη, η ζωή και ο πολιτισμός της Ορθόδοξης Παράδοσης ως υπομνηματισμός στη θεολογία γεγονότων της Εκκλησίας εν πορεία προς τη Βασιλεία

– Η διπλή θεολογική μεθοδολογία των Ελλήνων Πατέρων της Εκκλησίας: Άλλο είναι η μελέτη των κτιστών όντων και άλλο η άκτιστη θεότητα

– Η σχολαστική θεολογία έχει ενιαία θεολογική μεθοδολογία

– Η θύραθεν σοφία ασχολείται με τη γνώση και τα δεδομένα των κτιστών

– Η πυραμίδα των επιστημών στην ελληνική αρχαιότητα και στο Βυζάντιο

– Η θεολογική επιστήμη διαλέγεται και χρησιμοποιεί τις άλλες επιστήμες, ωστόσο η χαρισματική θεολογία δεν συγχέει την εμπειρία της με τη γνώση των κτιστών όντων

– Η θεολογία ως εμπειρία της ζωής του Θεού, ως εμπειρία του ακτίστου

– Οι άκτιστες ενέργειες του Θεού και η λειτουργία της θεολογίας ως χαρίσματος

– Η θεολογία ως θεοπτία, ως θέα του Θεού, ως μεταμόρφωση των αισθήσεων και του νου 

– Πνευματολογία και θεογνωσία

– Οι θέσεις των Καππαδοκών ή του Ιωάννη Δαμασκηνού για την εξαήμερο γένεση του κόσμου, την εμφάνιση των όντων και τις διάφορες επιστημονικές γνώσεις της εποχής τους για τη γνώση των κτιστών

–  Λόγια παράδοση και απλοϊκή πνευματικότητα

– Η επιστημονική θεολογία προϋποθέτει τη θεολογία του χαρίσματος

– Ο συνδυασμός επιστημονικής και χαρισματικής θεολογίας στην περίπτωση των Πατέρων της Εκκλησίας

– Θεολογία και γλώσσα

–  Οι προϋποθέσεις της σχολαστικής μεθόδου:  Το επιστητό της θεολογίας είναι οι έννοιες και τα κείμενα και η μέθοδός της είναι ταυτόσημη με τη μέθοδο στις θύραθεν επιστήμες

Θεολογία και γλώσσα

Η αλήθεια της πίστης στις δομές, στα μορφολογικά σχήματα και στις λέξεις-έννοιες της βιβλικής γλώσσας

Λογομονισμός και αυτονόμηση του γλωσσικού ενδύματος του ευαγγελικού μηνύματος

– Ονόματα και πράγματα στη Θεολογία

Αποφατισμός και καταφατισμός. Μυστική (μυστηριακή-εμπειρική) Θεολογία

Εξελληνισμός του Χριστιανισμού ή εκχριστιανισμός του Ελληνισμού

Ο Χριστιανικός Ελληνισμός του π. Γεωργίου Φλωρόφσκυ: Τα δόγματα της Εκκλησίας ως περιεκτική διατύπωση της αλήθειας της Αγίας Γραφής για τον Θεό, τον κόσμο και τον άνθρωπο είναι ακατανόητα δίχως τη γλώσσα της ελληνικής φιλοσοφίας

Ορθοδοξία και αίρεσηΣύντομη αναφορά στις αιρετικές αντιλήψεις για το πρόσωπο του Χριστού: Δοκητισμός, Γνωστικισμός, Σαβελλιανισμός, Απολλιναρισμός, Νεστοριανισμός, Μονοφυσιτισμός, Μονοθελητισμός, Εικονομαχία.

Η σχολαστική και ομολογιακή κληρονομιά:  Τα δόγματα είναι θεωρητικές αποφάνσεις ή λογικά αξιώματα της πίστεως. Δόγμα και Δογματική. Η συστηματοποίηση της δογματικής θεολογίας ως υπέρβαση του Συμβόλου της Πίστεως. Θεολογία της ουσίας, η ψυχολογική απορροή των προσώπων της Αγίας Τριάδος, αναλογία του όντος (analogia entis), το Filioque ως προτεραιότητα της θείας ουσίας. Η έννοια του Θεού κατανοείται ως αντικείμενο της διάνοιας. Η αντικειμενοποιημένη ύπαρξη του Θεού ως απρόσωπη αναγκαιότητα του απόλυτου όντος. Τα δόγματα ως απροσπέλαστα μυστήρια;

Η εμπειρία της πίστης και της ζωής της Εκκλησίας.

Η ερμηνεία των δογμάτων αντιλαμβάνεται το έργο της με ποιμαντική και θεολογική ευαισθησία. 

Ο ζωτικός σύνδεσμος μεταξύ λατρείας και δογμάτων

Η ερμηνευτική σπουδή του Συμβόλου της Πίστης.

Το εκκλησιολογικό υπόβαθρο των δογμάτων.

Θεωρία και πράξη, δόγμα και ήθος, η διαδικασία της κατήχησης ως μυσταγωγική πορεία του πιστού στη μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας

Ο ρόλος του Αγίου Πνεύματος στη διατύπωση των δογμάτων της Εκκλησίας

Τα δόγματα συνοψίζουν ερμηνευτικά και υπομνηματίζουν την Αγία Γραφή.

Η συστηματική ενασχόληση με τη δογματική θεολογία ήταν άγνωστη στην Εκκλησία σχεδόν κατά την πρώτη χιλιετία. 

Τα δόγματα της Εκκλησίας αναφέρονται πάντοτε σε καίρια και αποφασιστικά ζητήματα που αφορούν τη σωτηρία του ανθρώπου και του κόσμου από τη φθορά και τον θάνατο

Η ορθόδοξη δογματική σήμερα είναι ανάγκη να αναπτύσσεται σε γόνιμο διάλογο και ενίοτε σε αντιπαράθεση με την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, η οποία προχώρησε στην αποδοχή νεότερων δογμάτων, αλλά και με τις ομολογιακές αποκλίσεις του Προτεσταντισμού στις ποικίλες εκδοχές του. 

Ερμηνεία των δογμάτων και θεολογικός διάλογος. Ο κανόνας της λατρείας είναι ο κανόνας της πίστεως και αμοιβαία η πίστη δεν είναι αφηρημένη και ιδεολογική στάση αλλά εκκλησιαστική εμπειρία και ζωή. 

Η Θεολογία ως ερμηνευτική

Έργο της Θεολογίας είναι η ιστορική και θεολογική τεκμηρίωση, καθώς και η ερμηνευτική προσέγγιση των δογμάτων της Εκκλησίας σε άρρηκτη σχέση με τη λατρευτική και βιωματική εμπειρία της εκκλησιαστικής κοινότητας, σε διάλογο με τη φιλοσοφία, τον πολιτισμό και γενικότερα με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα κάθε εποχής, αλλά και με τα θεμελιώδη υπαρξιακά προβλήματα του ανθρώπου. 

Ημερολόγιο

Ανακοινώσεις

  • - Δεν υπάρχουν ανακοινώσεις -