Ιστορία μουσικής III (Κλασσικισμός)
Ιωάννης Φούλιας
Η σκιαγράφηση της ιστορίας της μουσικής της κλασσικής περιόδου γίνεται κυρίως μέσα από την διερεύνηση της εξέλιξης των ποικίλων φωνητικών και ενόργανων μουσικών ειδών (όπερα, ορατόριο, λειτουργία, τραγούδι· σονάτα για πληκτροφόρο, μουσική δωματίου, συμφωνία, κοντσέρτο κ.λπ.) που καλλιεργήθηκαν από το δεύτερο τρίτο του 18ου μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνος, καθώς και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του συνθετικού ύφους που διαμορφώθηκε κατά την ίδια χρονική περίοδο στα σημαντικότερα μουσικά κέντρα του ευρωπαϊκού χώρου. Παράλληλα, οι όποιες εργοβιογραφικές αναφορές στους μείζονες δημιουργούς του μουσικού κλασσικισμού εξετάζονται ως επί το πλείστον σε συνάφεια με τις κοινωνικές δομές και τις κυρίαρχες αισθητικές τάσεις, με τις συνθήκες και τις συμβάσεις της μουσικής ζωής, αλλά και με το γενικότερο ιστορικό υπόβαθρο της εποχής εκείνης. Συστατικό στοιχείο των παραδόσεων συνιστά επίσης η ακρόαση και ο σχολιασμός μιας πληθώρας αντιπροσωπευτικών δειγμάτων του κλασσικού ρεπερτορίου.
Η σκιαγράφηση της ιστορίας της μουσικής της κλασσικής περιόδου γίνεται κυρίως μέσα από την διερεύνηση της εξέλιξης των ποικίλων φωνητικών και ενόργανων μουσικών ειδών (όπερα, ορατόριο, λειτουργία, τραγούδι· σονάτα για πληκτροφόρο, μουσική δωματίου, συμφωνία, κοντσέρτο κ.λπ.) που καλλιεργήθηκαν από το δεύτερο τρίτο του 18ου μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνος, καθώς και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του συνθετικού ύφους που διαμορφώθηκε κατά την ίδια χρονική περίοδο στα σημαντικότερα μουσικά κέντρα του ευρωπαϊκού χώρου. Παράλληλα, οι όποιες εργοβιογραφικές αναφορές στους μείζονες δημιουργούς του μουσικού κλασσικισμού εξετάζονται ως επί το πλείστον σε συνάφεια με τις κοινωνικές δομές και τις κυρίαρχες αισθητικές τάσεις, με τις συνθήκες και τις συμβάσεις της μουσικής ζωής, αλλά και με το γενικότερο ιστορικό υπόβαθρο της εποχής εκείνης. Συστατικό στοιχείο των παραδόσεων συνιστά επίσης η ακρόαση και ο σχολιασμός μιας πληθώρας αντιπροσωπευτικών δειγμάτων του κλασσικού ρεπερτορίου.
Η σκιαγράφηση της ιστορίας της μουσικής της κλασσικής περιόδου γίνεται κυρίως μέσα από την διερεύνηση της εξέλιξης των ποικίλων φωνητικών και ενόργανων μουσικών ειδών (όπερα, ορατόριο, λειτουργία, τραγούδι· σονάτα για πληκτροφόρο, μουσική δωματίου, συμφωνία, κοντσέρτο κ.λπ.) που καλλιεργήθηκαν από το δεύτερο τρίτο του 18ου μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνος, καθώς και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του συνθετικού ύφους που διαμορφώθηκε κατά την ίδια χρονική περίοδο στα σημαντικότερα μουσικά κέντρα του ευρωπαϊκού χώρου. Παράλληλα, οι όποιες εργοβιογραφικές αναφορές στους μείζονες δημιουργούς του μουσικού κλασσικισμού εξετάζονται ως επί το πλείστον σε συνάφεια με τις κοινωνικές δομές και τις κυρίαρχες αισθητικές τάσεις, με τις συνθήκες και τις συμβάσεις της μουσικής ζωής, αλλά και με το γενικότερο ιστορικό υπόβαθρο της εποχής εκείνης. Συστατικό στοιχείο των παραδόσεων συνιστά επίσης η ακρόαση και ο σχολιασμός μιας πληθώρας αντιπροσωπευτικών δειγμάτων του κλασσικού ρεπερτορίου.
Περίγραμμα
Συμπληρωματικά Στοιχεία:
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Ulrich Michels, Άτλας της Μουσικής, τόμος ΙΙ (Φ. Νάκας, Αθήνα 1995)
Julian Rushton, Κλασική μουσική (Ζαχαρόπουλος, Αθήνα 1995)
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Ulrich Michels, Άτλας της Μουσικής, τόμος ΙΙ (Φ. Νάκας, Αθήνα 1995)
Julian Rushton, Κλασική μουσική (Ζαχαρόπουλος, Αθήνα 1995)
Περί του «κλασσικού» ευρύτερα και στην μουσική
«Σχολή της Βιέννης» και «Βιεννέζοι κλασσικοί»
Ζητήματα περιοδολόγησης
Ύφος galante (αβρό), ροκοκό, αισθηματικό, SturmundDrang
Διαφωτισμός· κοσμική και θρησκευτική μουσική· η θέση του μουσικού στην κοινωνία – επαγγελματικές προοπτικές
Αισθητική – μεικτό ύφος, απλότητα· μουσική μορφή
Opera seria (και serenata, festa teatrale)
Opera buffa
Tragédie lyrique (και opéra-ballet κ.λπ.)
Opéracomique
“Επαναστατική όπερα”
Singspiel
Μελόδραμα, μπαλλέττο, σκηνική μουσική
Ιταλικό ορατόριο
Γερμανικό ορατόριο (και Πάθη)
Εκκλησιαστική μουσική
Ι. Καθολική εκκλησία
Λειτουργία: Missa brevis, Missa solemnis (με ενιαία μέρη ή λειτουργία-καντάτα)· Requiem
Μοτέττο (χορωδιακό ή σολιστικό εν είδει καντάτας), εκκλησιαστική σονάτα, εσπερινοί, λιτανείες, ψαλμοί,
Stabat Mater, Te Deum κ.λπ.
II. Ευαγγελική εκκλησία
Καντάτες, χορωδιακοί ύμνοι, θρησκευτικά τραγούδια
ΙΙΙ. Μασονική μουσική
Καντάτες, τραγούδια
Καντάτες (για σολίστες, χορωδία και ορχήστρα) και χορωδιακή μουσική
Άριες ή σκηνές συναυλίας
Κανόνες για φωνητικά σύνολα
Σολιστικό τραγούδι: ιταλικές καντάτες δωματίου, καντσονέττες· γερμανικά Lieder και μπαλλάντες· γαλλικές ρομάντσες και αριέττες· αγγλικές καντσονέττες και διασκευές παραδοσιακών σκοπών
Σονάτες, παραλλαγές, ρόντο, φαντασίες και άλλα κομμάτια για τσέμπαλο, κλαβίχορδο, φορτεπιάνο (πιάνο, πιάνο – 4 χέρια, δύο πιάνα), όργανο
Μουσική για άλλα σολιστικά όργανα: βιολί, φλάουτο, κιθάρα, Glassharmonica, άρπα κ.λπ.
Ι. Με πληκτροφόρο
Πιάνο και βιολί (ή φλάουτο), πιάνο και βιολοντσέλλο (ή κόρνο)
Τρίο με πιάνο (βιολί / φλάουτο / κλαρινέττο, τσέλλο / φαγγόττο / βιόλα)
Κουαρτέττο / κουϊντέττο με πιάνο (τρίο / κουαρτέττο εγχόρδων / πνευστών ή ποικίλοι συνδυασμοί)
II. Σύνολα εγχόρδων
Ντούο εγχόρδων (2 βιολιά, βιολί και βιόλα, βιολί και τσέλλο, βιόλα και τσέλλο κ.ά.)
Τρίο εγχόρδων (2 βιολιά και βιόλα / τσέλλο· βιολί, βιόλα, τσέλλο· baryton, βιόλα, τσέλλο κ.ά.)
Κουαρτέττο εγχόρδων
Κουϊντέττο εγχόρδων (2 βιολιά, 1 βιόλα, 2 τσέλλα· 2 βιολιά, 2 βιόλες, 1 τσέλλο·
2 βιολιά, βιόλα, τσέλλο, κοντραμπάσσο κ.ά.)
III. Σύνολα εγχόρδων και πνευστών
Κουαρτέττο / κουϊντέττο με φλάουτο / όμποε / κλαρινέττο / κόρνο / φαγγόττο (και τρίο / κουαρτέττο εγχόρδων)
Σεξτέττο / σεπτέττο / οκτέττο / νονέττο για πνευστά και έγχορδα
IV. Σύνολα πνευστών
Ντουέττο / τρίο / κουαρτέττο / κουϊντέττο πνευστών
Harmoniemusik / Divertimenti για σύνολα πνευστών (για υπαίθριους ή μεγάλους κλειστούς χώρους)
Συμφωνία
Ιταλία· Βερολίνο και βόρεια Γερμανία· Mannheim· Παρίσι· Λονδίνο· Βιέννη
Άλλα είδη ορχηστρικής μουσικής (εν μέρει και για σύνολα δωματίου ή υπαίθρια, πιάνο)
Εισαγωγή (σε όπερα / ορατόριο / μπαλλέττο / σκηνική μουσική ή ως αυτόνομη σύνθεση)
Κομμάτια προγραμματικής μουσικής
Χοροί: Μενουέττο, Contredanse (Contretanz), DeutscherTanz (Deutsche/Teutsche), Ländler, Ecossaise, Polonaise, Gavotte
Εμβατήριο (ως εισαγωγή και κατακλείδα σε πολυμερή σύνθεση ή αυτόνομο)
Serenade, Divertimento, Cassation, Partia, Notturno
I. Για σόλο όργανο και ορχήστρα
Για πληκτροφόρο: τσέμπαλο, φορτεπιάνο, όργανο
Για βιολί, βιόλα (και violad’amore), βιολοντσέλλο, κοντραμπάσσο (violone), baryton· άρπα, κιθάρα
Για φλάουτο, όμποε (και oboed’amore), κλαρινέττο (και cornodibassetto), φαγγόττο· κόρνο, τρομπέτα, τρομπόνι
II. Για δύο είτε περισσότερα όργανα και ορχήστρα
Symphonie concertante
Διπλό / τριπλόκοντσέρτο (καιconcertone)
