Νεοελληνική Λογοτεχνία και Κοινωνία
Ευαγγελία Διαμαντοπούλου - Νάντια Φραγκούλη
Περιγραφή
- Στόχοι του μαθήματος είναι: (α) να μελετηθούν, μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα, οι πολλαπλές σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ της νεοελληνικής λογοτεχνίας και της κοινωνίας: η επίδραση που ασκούν κοινωνικές καταστάσεις και φαινόμενα στη διαμόρφωση ρευμάτων, στη θεματική, στην τεχνοτροπία· η λογοτεχνία ως ένας τρόπος ανάγνωσης της κοινωνίας· η λογοτεχνία ως στάση ζωής· (β) να αποκτήσετε γνώσεις αναφορικά με συγκεκριμένες περιόδους ή συγκεκριμένα έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας· (γ) να εφοδιαστείτε με κλειδιά που θα σας επιτρέπουν να προσεγγίζετε τα λογοτεχνικά κείμενα και να τα ερμηνεύετε. Στο μάθημα επιλέγονται κάθε φορά κείμενα σημαντικών εκπροσώπων της νεοελληνικής λογοτεχνίας και μελετώνται εκ του σύνεγγυς. Κατά τη συζήτηση, αναδεικνύονται οι σχέσεις των κειμένων με το κοινωνικοϊστορικό γίγνεσθαι: σχέσεις οι οποίες μπορεί να ανιχνεύονται άμεσα ή έμμεσα, ενώ ενδιαφέρει και η απουσία μιας εμφανούς τέτοιας σχέσης. Αναδεικνύονται επίσης οι σχέσεις των κειμένων μεταξύ τους, καθώς και με άλλα κείμενα που ανήκουν σε άλλες ιστορικές περιόδους. Παράλληλα, η μελέτη των κειμένων εστιάζεται σε ζητήματα θεματικής, ύφους και αφηγηματικής δομής.
- Στο φετινό μάθημα θα ασχοληθούμε με το έργο δύο πολύ σημαντικών εκπροσώπων της νεοελληνικής λογοτεχνίας: με το ποιητικό έργο του Γιάννη Ρίτσου, και με το μυθιστόρημα της Άλκης Ζέη, Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα.
- Η ποιητική δημιουργία του Ρίτσου εκτείνεται σε περισσότερο από μία πεντηκονταετία (από τη δεκαετία του 1930 ώς το τέλος της δεκαετίας του 1980)· δεκαετίες κατά τις οποίες ο Ρίτσος ήταν πάντα παρώνσε αυτό που ο ίδιος αντιλαμβανόταν ως κάλεσμα της εποχήςτου. Η πολιτική ποίηση του Ρίτσου είναι ευρέως γνωστή, χάρη και στη μελοποίηση έργων όπως ο Επιτάφιος, η Ρωμιοσύνη, Οι γειτονιές του κόσμουαπό τον Μίκη Θεοδωράκη. Ο Ρίτσος όμως είναι και ένας βαθύτατα υπαρξιακός ποιητής – πρόκειται για τη λιγότερο γνωστή, εξαιρετικά όμως ενδιαφέρουσα όψη του. Στο μάθημα, θα μελετήσουμε την υπαρξιακή του ποίηση σε συνδυασμό με την πολιτική, ώστε να δούμε τη συνολική του αντίληψη για τον ρόλο του στην κοινωνία, για τις σχέσεις του με τους συνανθρώπους του· να δούμε τις αμφιταλαντεύσεις και τις αμφιβολίες του, τη σχέση του με την τέχνη του, την έλξη του από το παράλογο.
- Η Άλκη Ζέη είναι πασίγνωστη από τα βιβλία της για παιδιά. Το μυθιστόρημα Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα (1987) είναι το μοναδικό που έγραψε για ενήλικες. Πρόκειται για ένα συναρπαστικό έργο, στο οποίο αποτυπώνεται η περιπέτεια της γενιάς της (Κατοχή και Αντίσταση, Εμφύλιος, προσφυγιά στα μετεμφυλιακά χρόνια, αυτοεξορία στα χρόνια της δικτατορίας) με μια γραφή μοντέρνα και ρέουσα. Η ηρωίδα της Άλκης Ζέη πράττει και αμφισβητεί, αναπολεί και στοχάζεται.
- Διάρθρωση μαθήματος: Στα Έγγραφα θα βρείτε αναρτημένο ένα ανθολόγιο της ποίησης του Ρίτσου. Θα πρέπει να το έχετε μαζί σας γιατί θα δουλεύουμε διαβάζοντας ποιήματα εκ του σύνεγγυς, ώστε να κατασκευάσουμε τη γενική εικόνα μέσα από την ειδική παρατήρηση. Το βιβλίο της Άλκης Ζέη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο». Για όσες και όσους επιθυμούν όμως να το διαβάσουν σε ηλεκτρονική μορφή, είναι διαθέσιμη στο διαδίκτυο η έκδοση του «Κέδρου».
- Τα τρία πρώτα μαθήματα θα είναι αφιερωμένα στην ποίηση του Ρίτσου (8, 15, 22 Μαρτίου). Τα τρία επόμενα στο μυθιστόρημα της Άλκης Ζέη (29 Μαρτίου, 5 και 26 Απριλίου). Στις 3 Μαΐου θα πραγματοποιηθεί η πρώτη γραπτή πρόοδος για όσες και όσους παρακολουθούν συστηματικά το μάθημα (διευκρινίσεις στην επόμενη παράγραφο). Τα επόμενα μαθήματα (10, 17, 24, 31 Μαΐου) θα είναι αφιερωμένα στην ποίηση του Ρίτσου. Στις 7 Ιουνίου θα πραγματοποιηθεί η δεύτερη γραπτή πρόοδος. Στο τελευταίο μάθημα (14 Ιουνίου) θα ολοκληρώσουμε τη μελέτη της ποίησης του Ρίτσου και θα γίνει και συνολική ανακεφαλαίωση. Εννοείται ότι πάντα υπάρχει πιθανότητα να χαθεί κάποιο μάθημα – σε αυτήν την περίπτωση θα συνεννοηθούμε για την αναπλήρωσή του.
- Τρόποι εξέτασης: (α) Όσοι και όσες, για οποιονδήποτε λόγο, δεν παρακολουθήσετε το μάθημα συστηματικά (σημειώσετε, δηλαδή, περισσότερες από τρεις απουσίες), θα αξιολογηθείτε με ένα γραπτό στην περίοδο της εξεταστικής. Θα κληθείτε να απαντήσετε σε ερωτήσεις που αφορούν την ερμηνεία των έργων, καθώς και κατανόησης του «συγγράμματος» το οποίο θα έχετε μελετήσει. Η εξέταση θα γίνει με κλειστά βιβλία και σημειώσεις. (β) Όσες και όσοι παρακολουθήσετε συστηματικά το μάθημα, θα έχετε τη δυνατότητα να επιλέξετε είτε την τελική εξέταση είτε τις δύο γραπτές προόδους. Στην πρώτη θα κληθείτε να απαντήσετε σε ερμηνευτικές ερωτήσεις αναφορικά με το μυθιστόρημα της Άλκης Ζέη, στη δεύτερη σε ερμηνευτικές ερωτήσεις αναφορικά με την ποίηση του Ρίτσου (λαμβάνοντας υπόψη και το «σύγγραμμα» το οποίο θα έχετε μελετήσει). Θα γράψετε με ανοιχτές σημειώσεις και ανοιχτά βιβλία. Σε περίπτωση απουσίας σας είτε στην πρώτη είτε στη δεύτερη πρόοδο, θα πρέπει αναγκαστικά να λάβετε μέρος στην τελική εξέταση. Ο βαθμός της δεύτερης προόδου ‘μετράει’ διπλά σε σχέση με της πρώτης (π.χ.: 4 στην πρώτη, 8 στη δεύτερη: 4+8+8=20 : 3 = 7).
- Πέρα από τους βαθμούς, και αποκλειστικά σε εθελοντική βάση: όταν προχωρήσουν κάπως τα μαθήματα και μπούμε στο κλίμα της δουλειάς, θα έχετε τη δυνατότητα να οργανώνετε σύντομες παρουσιάσεις συγκεκριμένων κειμένων, προτείνοντας τις δικές σας ερμηνευτικές προσεγγίσεις. Πάνω απ’ όλα, η λογοτεχνία αποτελεί πράξη ουσιαστικής επικοινωνίας. Προκειμένου να ολοκληρωθεί, απαιτεί τη δική μας εγρήγορση και τη δική μας ενεργοποίηση.
- Στόχοι του μαθήματος είναι: (α) να μελετηθούν, μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα, οι πολλαπλές σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ της νεοελληνικής λογοτεχνίας και της κοινωνίας: η επίδραση που ασκούν κοινωνικές καταστάσεις και φαινόμενα στη διαμόρφωση ρευμάτων, στη θεματική, στην τεχνοτροπία· η λογοτεχνία ως ένας τρόπος ανάγνωσης της κοινωνίας· η λογοτεχνία ως στάση ζωής· (β) να αποκτήσετε γνώσεις αναφορικά με συγκεκριμένες περιόδους ή συγκεκριμένα έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας· (γ) να εφοδιαστείτε με κλειδιά που θα σας επιτρέπουν να προσεγγίζετε τα λογοτεχνικά κείμενα και να τα ερμηνεύετε. Στο μάθημα επιλέγονται κάθε φορά κείμενα σημαντικών εκπροσώπων της νεοελληνικής λογοτεχνίας και μελετώνται εκ του σύνεγγυς. Κατά τη συζήτηση, αναδεικνύονται οι σχέσεις των κειμένων με το κοινωνικοϊστορικό γίγνεσθαι: σχέσεις οι οποίες μπορεί να ανιχνεύονται άμεσα ή έμμεσα, ενώ ενδιαφέρει και η απουσία μιας εμφανούς τέτοιας σχέσης. Αναδεικνύονται επίσης οι σχέσεις των κειμένων μεταξύ τους, καθώς κ
- Στόχοι του μαθήματος είναι: (α) να μελετηθούν, μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα, οι πολλαπλές σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ της νεοελληνικής λογοτεχνίας και της κοινωνίας: η επίδραση που ασκούν κοινωνικές καταστάσεις και φαινόμενα στη διαμόρφωση ρευμάτων, στη θεματική, στην τεχνοτροπία· η λογοτεχνία ως ένας τρόπος ανάγνωσης της κοινωνίας· η λογοτεχνία ως στάση ζωής· (β) να αποκτήσετε γνώσεις αναφορικά με συγκεκριμένες περιόδους ή συγκεκριμένα έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας· (γ) να εφοδιαστείτε με κλειδιά που θα σας επιτρέπουν να προσεγγίζετε τα λογοτεχνικά κείμενα και να τα ερμηνεύετε. Στο μάθημα επιλέγονται κάθε φορά κείμενα σημαντικών εκπροσώπων της νεοελληνικής λογοτεχνίας και μελετώνται εκ του σύνεγγυς. Κατά τη συζήτηση, αναδεικνύονται οι σχέσεις των κειμένων με το κοινωνικοϊστορικό γίγνεσθαι: σχέσεις οι οποίες μπορεί να ανιχνεύονται άμεσα ή έμμεσα, ενώ ενδιαφέρει και η απουσία μιας εμφανούς τέτοιας σχέσης. Αναδεικνύονται επίσης οι σχέσεις των κειμένων μεταξύ τους, καθώς κ
