Βασικός στόχος του μαθήματος είναι η παρουσίαση διαταραχών της παιδικής ηλικίας, οι οποίες συνεπάγονται ιδιαιτερότητες και αναπηρίες, που οδηγούν σε κοινωνική και εκπαιδευτική περιθωριοποίηση/ απομόνωση. Οι διαταραχές περιγράφονται ως προς τη συμπτωματολογία τους, τις ερευνητικές και θεωρητικές επιστημονικές προσπάθειες εύρεσης της αιτιολογίας τους (οργανική ή/ και ψυχογενής) και τις ποικίλες θεραπευτικές προσεγγίσεις για την αντιμετώπισή τους.  Συζητούνται ιδιαίτερα οι δυσκολίες που επηρεάζουν την ομαλή ένταξη των παιδιών στην εκπαιδευτική διαδικασία. Το μάθημα περιέχει ένα θεωρητικό μέρος (8-9 εβδομαδιαία μαθήματα), που στοχεύει στην εξοικείωση των μεταπτυχιακών φοιτητών με την κρατούσα στην Ελλάδα ορολογία των  διεθνών εγχειριδίων κατάταξης των ψυχικών  διαταραχών των παιδιών (DSM και ICD).  Η παρουσίαση είναι κριτική απέναντι στην επικράτηση του κυρίαρχου ψυχιατρικού λόγου στην Ελλάδα, ενός λόγου που παραμένει περιγραφικός – φαινομελογικός και οδηγεί σε «ετικετοποίηση» των παιδιών και άρα σε σημαντικό κοινωνικό αποκλεισμό.  Το μάθημα περιέχει επίσης και ένα πρακτικό μέρος (3-4 εβδομαδιαία μαθήματα) με παρουσίαση video και συζήτηση περιπτώσεων παιδιών, που παρουσιάζουν τα χαρακτηριστικά συμπτώματα μερικών από τις διαταραχές που έχουν ήδη συζητηθεί στο θεωρητικό μέρος. Κατά τη διάρκεια του εξαμήνου πραγματοποιούνται και επισκέψεις σε ειδικά σχολεία, θεραπευτικά κέντρα ή τάξεις ένταξης σε γενικά σχολεία, όπου οι σπουδαστές θα κάνουν την πρακτική τους άσκηση κατά τη διάρκεια του δευτέρου εξαμήνου των σπουδών τους.

Στόχοι

• Κριτική παρουσίαση των διεθνών ταξινομικών συστημάτων των νοητικών και ψυχολογικών διαταραχών των παιδιών, προκειμένου οι φοιτητές να εξοικιωθούν με την ορολογία που χρησιμοποιείται, έτσι ώστε να είναι προετοιμασμένοι για να συνεργαστούν με ειδικούς από άλλους επιστημονικούς κλάδους
• Ευαισθητοποίηση εκείνων που θα εργαστούν με ανάπηρα παιδιά στην ποικιλία των αλληλένδετων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα παιδιά κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους στο σχολείο
• Παροχή του πλαισίου για την κατανόηση των διαφορετικών θεραπευτικών – εκπαιδευτικών προσεγγίσεων για τα παιδιά με σοβαρές αναπηρίες.
• Οι φοιτητές θα είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα των αναπηριών και της πορείας τους κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης και της κοινωνικοποίησης των παιδιών
• Οι φοιτητές θα ευαισθητοποιηθούν ως προς το προβλήματα που αντιμετωπίζει το οικογενειακό περιβάλλον και θα είναι σε θέση να παραπέμψουν τις οικογένειες σε ειδικευμένα κέντρα αναλόγως
• Οι φοιτητές θα γνωρίζουν πώς να συνεργαστούν με επιστήμονες από άλλες ειδικότητες προκειμένου να ενισχυθούν καλύτερα η οικογένεια και το παιδί για την κοινωνική ολοκλήρωση
• Τέλος, οι φοιτητές ευαισθητοποιούνται ώστε να αντιμετωπίζουν με κριτικό τρόπο τον κυρίαρχο στην Ελλάδα ψυχιατρικό λόγο.

Αξιολόγηση

            Οι φοιτητές καλούνται κατά τη διάρκεια του δεύτερου μέρους της σειράς μαθημάτων να επιλέξουν μια από τις διαταραχές που συζητήθηκαν και να αναπτύξουν προφορικά με κριτικό τρόπο είτε 1-2 άρθρα από επιλεγμένη βιβλιογραφία για το θέμα, είτε να παρουσιάσουν υπό μορφή μελέτης περίπτωσης ενός παιδιού με το οποίο έχουν ήδη δουλέψει. Οι φοιτητές καταθέτουν επίσης μια γραπτή εργασία (3000-3500 λέξεων) πάνω στο θέμα της προφορικής τους παρουσίασης. Ο τελικός βαθμός βασίζεται στην προφορική παρουσίαση και στη γραπτή εργασία.

Προτεινόμενηβιβλιογραφία

International Classification of Diseases (I.C.D.) – 10^th Revision. (Mental and Behavioural Disorders). Κατηγορίες F70, F80 και F90, που αφορούν στα παιδιά. W.H.O., 1992, σελ. 225-291.

ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Δ.Κ. και ΣΙΝΗ Α.Θ. Διαταραχές σχολικής μάθησης και ψυχοπαθολογία. Αθήνα, Εκδ. Βήτα Ιατρικές Εκδόσεις, 2004.

FRITH U. Αυτισμός. Εξηγώντας το αίνιγμα. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1994. Μετάφρ. Γ. Καλομοίρης.

HOBSON P. (2002) The cradle of thought. © Peter Hobson.

Το λίκνο της σκέψης. Αθήνα, 2006, εκδ. Παπαζήση. Ελλ. μετάφραση: Μαρία Σόλμαν.

ΚΑΛΑΝΤΖΗΣ Κ.Γ. Διαταραχές του λόγου στην παιδική ηλικία. Αθήνα, 1957, Εκδόσεις Ι. Καμπανά.

LEUZINGER-BOHLEBER Μ. (Υπό δημοσίευση) AD/HD – a field for contemporary psychoanalysis? Some clinical, conceptual and neurobiological considerations based on the Frankfurt Prevention Study. Εισήγηση μετά από πρόσκληση της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας Παιδιού και Εφήβου και της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας, Αθήνα, Οκτ. 2005.

ΜΑRATOS O. Psychoanalysis and the management οf pervasive developmental  disorders. In C. Τrevarthen, Κ. Aitken, D. Papoudi & J. Robarts. Children with Autism: Diagnosis and Interventions to Meet Their Needs. London, 1996, Jessica Kingsley Publ., Ch. 12, pp. 161-171.

ΠΑΝΟΠΟΥΛΟΥ-ΜΑΡΑΤΟΥ Ο. Αυτισμός ή / και παιδική ψύχωση;  Προβλήματα διαφορικής διάγνωσης στις διάχυτες διαταραχές της ανάπτυξης. Εισήγηση στο Στρογγυλό τραπέζι «Ψυχωτικές διαταραχές κατά την προσχολική και σχολική ηλικία», του Συμποσίου «Ψυχωτικές διαταραχές: Φαινομενολογία –Αιτιολογία-Πρόγνωση», Πάτρα 22-23/2/2003.

ΠΑΝΟΠΟΥΛΟΥ-ΜΑΡΑΤΟΥ Ο.  Παράγοντες που συντελούν στη σχολική αποτυχία τα δυο πρώτα χρόνια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης.  Πρακτικά Β' Ψυχολογικού Συνεδρίου Κύπρου. Λεμεσός, 1987, σελ. 67-75.

ΠΑΝΟΠΟΥΛΟΥ-ΜΑΡΑΤΟΥ Ο., ΣΟΛΜΑΝ Μ. & ΜΙΧΟΥ-ΚΑΡΥΔΗ Α.

Τεστ αναγνωστικής ικανότητας για παιδιά Α' και Β' Δημοτικού. Σύγχρονη Εκπαίδευση, 1985, τεύχος 24, 71 - 83.

ΠΟΡΠΟΔΑΣ Κ. Δ. Δυσλεξία. Η ειδική διαταραχή στη μάθηση του γραπτού λόγου. Αθήνα, 1992.

ΣΙΔΕΡΗ Α. (Επιμ. Εκδ.) Ενταξη: ουτοπία ή πραγματικότητα; Αθήνα, 2000, Ελληνικά Γράμματα, κφ. 2, 3 και 5.

ΤΣΙΑΝΤΗΣ Ι. & ΜΑΝΩΛΟΠΟΥΛΟΣ Σ. (Επιμ. Εκδ.) Σύγχρονα Θέματα Παιδοψυχιατρικής, Β΄ Τόμος (2 μέρη). Αθήνα, 1988, Εκδόσεις Καστανιώτη.

WINNICOTT D.W. (1952) Psychoses and child care. In Psychoanalysis through Peadiatrics, London, Hogarth Press, 1977, p. 219-228.

Το παιδί με την ελάχιστη εγκεφαλική δυσλειτουργία. Σεμινάριο, Ιατρική, 1979, 29, 3, 291-310.

Ψυχοκοινωνικός νανισμός.  Σεμινάριο, Ιατρική, 1982, 42, 6, 462-473.

Μαθησιακές δυσκολίες. Σύγχρονες απόψεις και τάσεις. Σεμινάριο, 1987, Ελληνική Εταιρεία Ψυχικής Υγιεινής και Νευροψυχιατρικής του Παιδιού.