Μάθημα : Φιλοσοφία της Βιολογίας

8 Η έννοια του γονιδίου

Στο μάθημα αυτό θα ασχοληθούμε με τη σημαντικότερη ίσως έννοια της βιολογίας στον 20ό αιώνα, την έννοια του γονιδίου. Θα παρουσιαστούν κεντρικές πλευρές της κλασικής και μοριακής γενετικής, όπως επίσης και διάφορες έννοιες του γονιδίου. Κεντρικός στόχος είναι να αναδειχτεί ο πλουραλισμός εννοιών γονιδίου στη σύγχρονη βιολογία, και οι ιστορικές πηγές της κάθε έννοιας. Επίσης, θα μελετήσουμε τη σχέση μεταξύ γονιδίων και γενετικής αιτιότητας, καθώς και τις έννοιες του γενετικού κώδικα και του γενετικού προγράμματος. Θα συζητήσουμε την έννοια της κληρονομικότητας και θεωρίες κληρονομικότητας πριν και μετά τις αρχές του 20ού αιώνα, καθώς και τη σχέση γονιδίων και ανάπτυξης. Τέλος, θα παρουσιαστούν σύγχρονες απόψεις για τη γενετική αιτιότητα (γενετικός ντετερμινισμός και κριτικές, η θεωρία του Waters για τα γονίδια ως ενεργοί παράγοντες που κάνουν τη διαφορά (actual difference-makers), η θέση της ισοτιμίας (parity thesis) κ.α.), μη-γενετικές θεωρίες κληρονομικότητας και η σχέση μεταξύ γονιδίων και επιγενετικής.

9 Αναγωγή και αναγωγισμός στη βιολογία

Στο μάθημα αυτό θα ασχοληθούμε με το θέμα του αναγωγισμού όπως ανακύπτει στη βιολογία. Τα ερωτήματα που θα μας απασχολήσουν είναι: Πρώτον, μπορεί να αναχθεί η κλασική γενετική στη μοριακή γενετική; Δεύτερον, μπορεί να αναχθεί η βιολογία στη φυσική;

Θα παρουσιαστεί η κλασική Νεϊγκελιανή θεωρία περί αναγωγής θεωρίας και οι προσπάθειες να εφαρμοστεί στο ζήτημα της σχέσης μεταξύ κλασικής και μοριακής γενετικής. Θα παρουσιαστούν επίσης σύγχρονες απόψεις περί οντολογικής αναγωγής (πολλαπλή πραγμάτωση, επιγένεση, αναγωγικός και μη-αναγωγικός φυσικαλισμός), με έμφαση στην εφαρμογή αυτών των συζητήσεων σε βιολογικά ζητήματα, και ιδιαίτερα στο ερώτημα αν η βιολογία μπορεί τελικά να αναχθεί στη χημεία και στη φυσική. Θα ασχοληθούμε επίσης με το πώς παραδείγματα από τη βιολογία μπορούν να εμπλουτίσουν τη φιλοσοφική συζήτηση περί αναγωγισμού. Τέλος, θα ασχοληθούμε με τη μηχανιστική εξήγηση και θα εξετάσουμε αν ο τύπος αυτός της εξήγησης συνιστά αναγωγιστική εξήγηση. Θα συζητηθούν παραδείγματα από την ιστορία της βιολογίας, με έμφαση στις διαμάχες μεταξύ μηχανιστών και βιταλιστών.

10 Η έννοια της γενετικής πληροφορίας και βιολογική επικοινωνία

Η έννοια της πληροφορίας είναι μια ακόμη έννοια που φαίνεται να διαφοροποιεί τη βιολογία από άλλες επιστήμες. Το κεντρικό ερώτημα του μαθήματος είναι: πώς πρέπει να κατανοηθεί η έννοια της βιολογικής πληροφορίας; Θα παρουσιαστούν κεντρικές σύγχρονες απόψεις για την έννοια της πληροφορίας και την γενετική αιτιότητα γενικότερα (π.χ. αιτιακή θεωρία πληροφορίας (Shannon), τελεοσημασιολογία). Θα ασχοληθούμε επίσης με αντιρεαλιστικές θεωρίες για την πληροφορία, καθώς και με την έννοια της βιολογικής επικοινωνίας γενικότερα (π.χ. μεταξύ κυττάρων). Πως πρέπει να κατανοηθούν έννοιες επικοινωνίας στη βιολογία; Δείχνουν τέτοιες έννοιες την ύπαρξη μιας βαθύτερης διάκρισης μεταξύ των επιστημών της ζωής και επιστημών όπως η φυσική και η χημεία; Πώς συνδέονται οι έννοιες της πληροφορίας και της επικοινωνίας στη βιολογία με τις έννοιες της λειτουργίας και του οργανισμού;