(70512) -  Ελένη Σελλά

Περιγραφή Μαθήματος

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΤΟΥΡΚΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΑΣΙΑΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

 

70512 Εισαγωγή στη Γλωσσολογία

Ελένη Σελλά

Καθηγήτρια

elesella[at]turkmas.uoa[dot]gr

Σύνολο ωρών διδασκαλίας: 3 ώρες εβδομαδιαίως θεωρητικής διδασκαλίας

Βασικός εκπαιδευτικός-μαθησιακός στόχος του μαθήματος σύμφωνα με το πνεύμα και τη γενικότερη στόχευση της κατεύθυνσης στην οποίαν το μάθημα προσφέρεται.

Το Μάθημα “Εισαγωγή στη Γλωσσολογία” αποτελεί μάθημα κορμού του Προπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών του Τμήματος.

Στόχος μας είναι η εισαγωγή των φοιτητών μας στην επιστημονική μελέτη της Γλώσσας ως μέσου διακοινώνησης των εμπειριών του ανθρώπου, ως μέσου έκφρασης της κοσμοαντίληψής μιας γλωσσικής κοινότητας και ως μέσου μεταφοράς του πολιτισμού αυτής. Σκοπός μας είναι να κατανοήσουν οι φοιτητές τις αρχές δόμησης των γλωσσών του κόσμου, μεταξύ των οποίων η Ελληνική και η Τουρκική. Το μάθημα αναπτύσσεται επί των εξής αξόνων: Οι λειτουργίες της γλώσσας, η Γλώσσα ως σημειακό σύστημα και οι ιδιότητες των γλωσσικών σημείων. Η γλώσσα ως σύστημα σχέσεων και ως σύστημα αξιών. Οι θεμελιώδεις αρχές της γλωσσολογικής θεωρίας του F. De Saussure. Αναγνώριση της διάκρισης μεταξύ Λόγου και Γλωσσών. Μορφολογία και Σύνταξη: η γραμματική διάρθρωση της γλώσσας,, τα επίπεδα ανάλυσης της γλώσσας, έμφαση στη διάκριση Μορφολογίας και Σύνταξης. Οι σημαντικότερες σύγχρονες γραμματικές θεωρίες με εστίαση στη Γενετική –Μετασχηματιστική θεωρία - η γραμματική ως μηχανισμός παραγωγής της γλώσσας - καθώς και τη Λειτουργική θεωρία - δυναμική θεώρηση της γραμματικής ως μηχανισμού λειτουργιών.

Τρέχουσα υποδειγματική δομή (state-of-the-art) του περιεχομένου αντίστοιχων ή συναφών μαθημάτων σε ομοειδή Τμήματα της ημεδαπής/αλλοδαπής και οι πιθανές αποκλίσεις από αυτήν.

Κατόπιν σχετικής έρευνάς μας σε σύγχρονα πανεπιστημιακά τμήματα Τουρκικών Σπουδών της ημεδαπής και της αλλοδαπής (λ.χ. Τμήματα Τουρκικής Γλώσσας και Φιλολογίας των Πανεπιστημίων της Τουρκίας, Τμήμα Γλωσσών, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξεινίων Χωρών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης ή Τμήμα Τουρκικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου), προκύπτει η ύπαρξη αντίστοιχου μαθήματος, με συναφές περιεχόμενο προς αυτό του συγκεκριμένου μαθήματος.

Ανάπτυξη του περιεχομένου του μαθήματος σε θεματικές ενότητες, οι οποίες καλύπτουν τις δεκατρείς (13) παραδόσεις ανά εξάμηνο, του μαθήματος.

1. Tί είναι Γλωσσολογία: Αντικείμενο, Μεθοδολογία, Κλάδοι της Γλωσσικής Επιστήμης, Ηλικία της Γλωσσολογίας, Νεότερη Γλωσσολογία: F. de Saussure.

 

2. Η διπλή άρθρωση του λόγου: γραμμική μορφή και φωνητικός χαρακτήρας, η διπλή άρθρωση και η οικονομία του λόγου, κάθε γλώσσα έχει τη δική της άρθρωση, αριθμός των μονημάτων και των φωνημάτων, τί είναι γλώσσα;

 

3. Γλώσσα και εξωγλωσσική πραγματικότητα: Οι λειτουργίες του λόγου, Οι γλώσσες δεν αντιγράφουν την πραγματικότητα, κάθε γλώσσα είναι ένα πρίσμα, το αυθαίρετο των δομών, η γλώσσα δεν φυλακίζει τη νοοτροπία.

 

4. Ο σημειακός χαρακτήρας της γλώσσας: Υφή του γλωσσικού σημείου, Ιδιότητες του γλωσσικού σημείου, Πλευρές του γλωσσικού σημείου.

 

5. Η γλώσσα ως σύστημα σχέσεων: Η δομή της γλώσσας ως συστήματος, Χαρακτήρας των γλωσσικών σχέσεων, Συνταγματικές και παραδειγματικές σχέσεις.

 

6. Η Θεωρία του Ferdinand de Saussure (επισκόπηση).

 

7. Γραμματική δομή της γλώσσας: Έννοια της γραμματικής, Είδη γραμματικής, Επίπεδα γραμματικής.

 

8. Ανάλυση και παρουσίαση: Δύο φάσεις της εργασίας του γλωσσολόγου.

 

9. Μορφολογία και Σύνταξη.

 

10. Εισαγωγή στη Λειτουργική γλωσσολογία: Μορφολογία. Συναρμοστικότητες. Ταυτοποίηση των τάξεων των μονημάτων.

 

11. Εισαγωγή στη Λειτουργική γλωσσολογία: Σύνταξη. Είδη μονημάτων και συντακτικών σχέσεων (οι διορισμοί, τα λειτουργικά, τα αυτόνομα, τα κατηγορήματα). Απεικόνιση των συντακτικών σχέσεων. Συνθέματα - Συντάγματα. Αξιολογία.

 

12. Γραμματικές θεωρίες: Παραδοσιακή γραμματική, Ιστορικοσυγκριτική γραμματική, Δομιστική γραμματική.

 

13. Γενετική – Μετασχηματιστική γραμματική.

 

Τρόπος εξέτασης του μαθήματος

Γραπτή εξέταση (100%) σε θέματα σχετικά με τις θεωρητικές παραδόσεις ή/και, κατ' επιλογήν προαιρετική εργασία (30% επί της συνολικής βαθμολογίας).

Όροι και Δομή Προαιρετικής Γραπτής Εργασίας

Οι εργασίες είναι ατομικές, η δε παρουσιάσή τους υποχρεωτική. Οι εργασίες πρέπει να κατατίθενται ολοκληρωμένες, το αργότερο, μέχρι την ημέρα των εξετάσεων του μαθήματος. Η ακριβής ημερομηνία κατάθεσης της εργασίας του φοιτητή πιστοποιείται από την κατάθεσή της στην ηλεκτρονική τάξη (e-class) της διδάσκουσας. Οι φοιτητές μας προβαίνουν σε θεωρητική ή/και πρακτική έρευνα και σχετική βιβλιογραφική αναζήτηση και χρήση. Η ολοκληρωμένη και τεκμηριωμένη άποψη του φοιτητή, συντεταγμένη κατά τα διδαχθέντα θεωρητικά και τυποτεχνικά πρότυπα αποτελεί και το βασικό μέτρο αξιολόγησης της εργασίας του φοιτητή.

Οι εργασίες είναι προαιρετικές, εύρους 3.000 έως 3.500 λέξεων σε σχετικά με τη διδακτέα ύλη ερευνητικά πεδία (βλ. κατωτέρω) και ποσοστό αξιολόγησης 30% επί της συνολικής βαθμολογίας

Οδηγίες για την εκπόνηση της Προαιρετικής εργασίας

Στο μάθημα «Εισαγωγή στη Γλωσσολογία» οι φοιτητές αξιολογούνται βάσει γραπτής (ή προφορικής) εξέτασης και προαιρετικής εργασίας (30%).

Θέμα: Εργασία συνθετικής υφής.

Ελεύθερη πραγμάτευση υπό μορφή σύνθεσης ενός από τα θέματα που αναπτύσσονται στο πλαίσιο της διδακτέας ύλης του μαθήματος. Το θέμα ορίζεται κατόπιν συνεννόησης με τη διδάσκουσα.

Έκταση της προαιρετικής εργασίας: εργασία 3.000 έως 3.500 λέξεων (10 έως 15 σελίδες, των 250 περίπου λέξεων η σελίδα, Γραμματοσειρά Times New Roman, μέγεθος γραμματοσειράς 12, διάστιχο 1,5.

Δομή της εργασίας

1. Πρόλογος

2. Εισαγωγή

- Στόχος και σκοποί της εργασίας (Υποθέσεις εργασίας)

- Υλικό εργασίας (corpus)

- Μεθοδολογία

3. Ανάπτυξη του θέματος της εργασίας

3α - θεωρητικό υπόβαθρο (επιμέρους συμπεράσματα)

3β - θέμα έρευνας (επιμέρους συμπεράσματα)

4. Γενικά Συμπεράσματα (σύνθεση εργασίας και συμπεράσματα)

5. Επίλογος

6. Βιβλιογραφία

7. Πίνακας Περιεχομένων (σελίδες)

(Παραπομπές αναφοράς (είτε εντός κειμένου, είτε σε υποσημείωση): πρέπει να υπάρχουν οπωσδήποτε !)

Ακολουθούμενη βασική μεθοδολογία εσωτερικής αξιολόγησης στο πλαίσιο του μαθήματος.

Η αξιολόγηση της εκπαιδευτικής λειτουργίας (διδακτικής, ερευνητικής) ακολουθεί τις βασικές κατευθύνσεις και τη μεθοδολογία εσωτερικής αξιολόγησης του Τμήματος.

Βασική και ενδεικτική βιβλιογραφία του μαθήματος καθώς και διανεμόμενα συγγράμματα.

Α. Βασική Βιβλιογραφία του Μαθήματος

Προτείνονται συγκεκριμένα συγγράμματα για το μάθημα, συνοδευόμενα από Φάκελο του μαθήματος αναρτημένο στην ηλεκτρονική τάξη (e-class), ο οποίος περιλαμβάνει Σημειώσεις της διδάσκουσας καθώς και άρθρα από άλλα εγχειρίδια, συλλογικούς τόμους ή πρακτικά συνεδρίων της ίδιας ή άλλων συγγραφέων. Το περιεχόμενο, δε, επικαιροποιείται ανάλογα με την εκάστοτε διαμορφούμενη ύλη και τα τρέχοντα επιστημονικά θέματα.

Προτείνονται τα κάτωθι εγχειρίδια (καθώς και Σημειώσεις της διδάσκουσας)

1. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ, Γ., Θεωρητική Γλωσσολογία, Αθήνα, 1980 Β' εκδ. 1998.

2. ΦΑΚΕΛΟΣ του μαθήματος υπό μορφή φωτοτυπημένων Σημειώσεων της Ε. Σελλά.

3. ΓΟΥΤΣΟΣ, Δ., Γλώσσα, Κείμενο, Ποικιλία, Σύστημα, εκδ. Κριτική, Αθήνα, 2012

4. ΚΛΑΙΡΗΣ, Χ., Λειτουργική Γλωσσολογία, μτφ. Ε. Σελλά, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2007.

Β. Ενδεικτική Βιβλιογραφία του Μαθήματος

Ελληνόγλωσση

ADRADOS, Fr. Iστορία της ελληνικής γλώσσας. Από τις απαρχές έως τις μέρες μας. Παπαδήμας, 2010.

CRYSTAL, D., The Cambridge Encyclopedia of Language, Cambridge Univ. Press, (1987), Cambridge, 1994.

ΚΛΑΙΡΗΣ, Χ., Θέματα Γενικής Γλωσσολογίας, μτφ. Φ-Καβουκόπουλος, Νεφέλη, Αθήνα, 1990.

CHOMSKY, N., Για τη φύση και τη γλώσσα, μτφ. Γ. Κοτζόγλου, επιμ. Χρ. Χαραλαμπάκης, Παπαδήμα, Αθήνα, 2004.

ΕΪΤΣΙΣΟΝ, Τζ. Οι γλώσσες του κόσμου. Η καταγωγή και η εξέλιξη των γλωσσών σε ολόκληρο τον πλανήτη, μτφ. Γ. Αθανασίου, Σαββάλας, 2004.

LYONS, J., Εισαγωγή στη Θεωρητική Γλωσσολογία, μτφ. Α. Αναστασιάδη- Συμεωνίδη, Ζ. Γαβριηλίδου, Α Ευθυμίου, Μεταίχμιο, Αθήνα, 2002.

ΚΑΤΣΙΓΙΑΝΝΗ, Α.,(επιμ.), Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, ΜΙΕΤ, 2010.

ΛΕΚΑΚΟΥ Μ. (επιμ.), Εισαγωγή στη Γλωσσολογία. Θεμελιώδεις έννοιες και βασικοί κλάδοι με έμφαση στην ελληνική γλώσσα, Gutenberg, 2022.

MARTINET, Α.,Στοιχεία Γενικής Γλωσσολογίας, μτφ. Α.Χαραλαμπόπουλος, Iνστ. Nεoελλ. Σπoυδών, Θεσ/νικη, 1976.

Μια πολυεπιστημovική θεώρηση της γλώσσας, συλλογικός τόμος, Παν/κες εκδόσεις Κρήτης,

Εκδόσεις Πανεπιστημίου Πατρών, Ηράκλειο, 1995.

ΜΑΓΟΥΛΑΣ, Γ., Γλωσσολογία και ελληνική γλώσσα. Θέματα Διαχρονίας και Συγχρονίας, Πεδίο, 2019.

ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ, Γ., Θεωρητική Γλωσσολογία, Αθήνα, 1980 Β' εκδ. 1998.

ΜΟΥΤΣΙΟΥ, Ε. Εισαγωγή στην ανάπτυξη της Γλώσσας (3η εκδ.), University Studio Press, 2014.

ΠΕΤΡΟΥΝΙΑΣ, Ε., Νεοελληνική Γραμματική και Συγκριτική Ανάλυση, μέρος Α', University Studio

Press, Θεσ/νικη, 1984.

ROBINS, R.H., Σύντομη Ιστορία της Γλωσσολογίας, μτφ. Moυδoπoύλoυ Α., Νεφέλη, Αθήνα, 1989.

SAUSSURE, F. DE , Μαθήματα Γενικής Γλωσσολογίας, μτφ. Αποστολόπουλου Α.,Aθήvα,1979 Παπαζήση.

ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ, Μ., Άπαvτα, Αριστοτέλειο Παν/μιο Θεσ/νίκης, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, Θεσ/κη.

ΧΕΙΛΑ-ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ, Δ., Στοιχεία (αρθρωτικής) Φωvητικής και (δομικής) Φωvoλoyίας,

Αθήνα, 1985(Παν/κες σημειώσεις)

ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ, Γ., Μεσαιωνικά και Νέα Ελληνικά (2 τομ.), Πελεκάνος, Αθήνα, 1905-1907.

ΣΕΛΛΑ-ΜΑΖΗ, Ε., Στοιχεία Αντιπαραβολικής Γραμματικής Ελληνικής-Τουρκικής, Παπαζήση,

Αθήνα, 2004 (α' εκδ. ΟΕΔΒ, 1994).

Ξενόγλωσση

AITCHISON, Ι., Linguistics, Hodder & Stoughton, London, 1992 (1978).

BENVENISTE, Ε., Problèmes de Linguistique Générale Ι και ΙΙ, Gallimard. Paris, 1966 και 1974.

BLOOMFIELD, Ι., An Introduction to the Study of Language, J. Benjamins, Amsterdam, 1983.

BUCHLER, H., Linguistik Ι. Tubingen. 1972.

COMRIE Β.. Language Universals and Linguistic Typology, Blackwell, Oxford, 1989.

CROFT, W., Typology and Universals, Cambridge University Press, Cambridge, 1993 (1990).

CRYSTAL, D., The Cambridge Encyclopedia of Language, Cambridge University Press, Cambridge, 1994.

DICTIONNAIRE DΕ LA LlNGUISTIQUE, Dubois, Giacomo, Guespin, C. & J.B. Marcellesi, Mével, Larousse, Paris, 1973.

DRESSLER. W., Einführung ίπ die Textlinguistik, Tübingen, Niemeyer, Verlag, 1973.

DUCROT, 0. , TODOROV T., Dictionnaire encyclopédique des sciences du langage, Seuil. Paris, 1972.

FRANÇOIS, F., Linguistique, PUF, Paris, 1982.

JAΚOBSON, Ν., Essais de Linguistique Générale, ed. de Minuit, Paris, 1963.

KATZNER, K., The Languages of the World, Routledge, London, 1986.

MALHERBE Μ., Les langages de l’humanité, Seghers, Paris, 1983.

TROUBETZKOY, N., Principes de phonologie, Klencksieck, Paris, 1976.

WALLWORK, JF. Language and Linguistics. Heinemannαn, ed. Books, London, 1978.

SIOUFFI, G., VAN RAEMDONCK, D., 100 Fiches pour comprendre la Linguistique, Breal, Rosny, 1999.

 

 

Ημερομηνία δημιουργίας

Τετάρτη 8 Νοεμβρίου 2023