(70710) -  Ελένη Σελλά

Περιγραφή Μαθήματος

70710 Κοινωνιογλωσσολογία

 

Ελένη Σελλά, Καθηγήτρια, elesella[at]turkmas.uoa[dot]gr

Σύνολο ωρών διδασκαλίας: 3 ώρες εβδομαδιαίως θεωρητικής διδασκαλίας

 

Βασικός εκπαιδευτικός-μαθησιακός στόχος του μαθήματος σύμφωνα με το πνεύμα και τη γενικότερη στόχευση της κατεύθυνσης στην οποίαν το μάθημα προσφέρεται.

Το Μάθημα “Κοινωνιογλωσσολογία” αποτελεί μάθημα υποχρεωτικής επιλογής της Θεματικής Ομάδας 1: «Τουρκική γλώσσα και πολιτισμός και η διδακτική της Τουρκικής» του Προγράμματος Σπουδών του Τμήματος.

Στόχος του μαθήματος είναι η παροχή γνώσεων και η ανάπτυξη κριτικής σκέψης των φοιτητών σχετικά με ένα από τα κρισιμότερα για τη σημερινή εποχή ζητούμενα του τομέα της Κοινωνιογλωσσολογίας, της σύνδεσης Γλώσσας και Εθνικής Ταυτότητας. Η εμπλοκή της γλώσσας σε πολιτικής και κοινωνικής υφής θέματα είναι σύμφυτη με την ύπαρξη και τη λειτουργία της. Η γλώσσα λειτουργεί ως καθοριστικό στοιχείο της φύσης των ποικίλων ανθρωπίνων ομαδοποιήσεων, ως εκ τούτου και της “ταυτότητάς” τους, είτε συσπειρώνοντας ομογλώσσους στην ίδια ομάδα είτε αποκλείοντας από την ομάδα τους αλλογλώσσους. Σκοπός του παρόντος μαθήματος είναι να στρέψουμε την προσοχή μας στη λεπτομερέστερη εξέταση της γλώσσας ως συστατικού ή διαφοροποιητικού στοιχείου των ταυτοτήτων που μπορεί να προσλάβουν οι διάφορες ομάδες ανθρώπων/ομιλητών, και συγκεκριμένα μελετώνται και παρουσιάζονται οι έννοιες εκείνες που συνδέονται με την «ταυτότητα»: γλώσσα/πολιτισμός, θρησκεία και φυλή. Ο προσδιορισμός και ο συσχετισμός των εννοιών «γλώσσα», «ταυτότητα» και «εθνικός» δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί χωρίς την εξέταση μιας ακολουθίας νέων εννοιών και νέων διπόλων, κυριότερα εκ των οποίων είναι τα: «γλώσσα και έθνος» ή «γλώσσα και εθνική ταυτότητα» ή «εθνική ταυτότητα και εθνοτική ταυτότητα» ή «έθνος και εθνισμός» ή «εθνισμός και εθνικισμός», ή «έθνος και κράτος», ή «εθνοτική ομάδα και μειονότητα», ή «εθνική μειονότητα και εθνοτική μειονότητα».

Απώτερος στόχος του μαθήματος είναι να αποκτήσουν οι φοιτητές το απαραίτητο εκείνο θεωρητικό υπόβαθρο ώστε α) να είναι σε θέση να διακρίνουν μεταξύ τους έννοιες εξαιρετικά ευαίσθητες, αμφίσημες ή πολύσημες σε κρίσιμες καταστάσεις όπως αυτές που βιώνουμε σήμερα και β) να έχουν στο μέλλον, ως διδάσκοντες, την ικανότητα να υιοθετούν την εκάστοτε κατάλληλη κοινωνιογλωσσολογική προσέγγιση των μαθητών τους και των συνθηκών επικοινωνίας τις οποίες βιώνουν, συνδυάζοντας εμπειρικά δεδομένα και θεωρητικές αρχές.

Τρέχουσα υποδειγματική δομή (state-of-the-art) του περιεχομένου αντίστοιχων ή συναφών μαθημάτων σε ομοειδή Τμήματα της ημεδαπής/αλλοδαπής και οι πιθανές αποκλίσεις από αυτήν.

Κατόπιν σχετικής έρευνάς μας σε σύγχρονα πανεπιστημιακά τμήματα Τουρκικών Σπουδών της ημεδαπής και της αλλοδαπής (λ.χ. Τμήματα Τουρκικής Γλώσσας και Φιλολογίας των Πανεπιστημίων της Τουρκίας, Τμήμα Γλωσσών, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξεινίων Χωρών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης), δεν προκύπτει η ύπαρξη αντίστοιχου μαθήματος, με συναφές περιεχόμενο προς αυτό του συγκεκριμένου μαθήματος.

Ανάπτυξη του περιεχομένου του μαθήματος σε θεματικές ενότητες

1. Κοινωνιογλωσσολογία (Εισαγωγή)

2. Ενδογλωσσική και διαγλωσσική διαφοροποίηση

3. Γλώσσα και εθνική ταυτότητα

4. Συσχετισμός και ορισμός των εννοιών “γλώσσα”, “ταυτότητα’ “εθνοτικός” και “εθνικός”

5. Ζητήματα καθορισμού της εθνοτικής ομάδας

6. Εθνικότητα και εθνική ταυτότητα

7. Εθνικισμός, εθνοτικότητα και εθνικότητα

8. Γλώσσα και εθνικισμός

9. Μειονότητα, γλωσσική μειονότητα και μειονοτική γλώσσα

10. Ιστορικές μειονοτικές γλώσσες στην Ελλάδα και η βιωσιμότητα αυτών

11. Η Βλάχικη ή Αρωμουνική ή Κουτσοβλάχικη και η Αρβανίτικη γλώσσα

12.. Η Σλαβομακεδονική, η Πομακική γλώσσα και η ελληνική Ρομανί

13. Η τουρκική γλώσσα στην Ελλάδα

14. Η ελληνική γλώσσα στην Τουρκία

Τρόπος εξέτασης του μαθήματος

Γραπτή (ή προφορική) εξέταση (70%) σε θέματα σχετικά με τις θεωρητικές παραδόσεις και υποχρεωτική εργασία (30% επί της συνολικής βαθμολογίας).

Οδηγίες για την εκπόνηση υποχρεωτικής εργασίας

Η εργασία συνίσταται στην Περίληψη (κατά το 1/5 ή κατά το 1/8 του κειμένου ανάλογα με το μέγεθός του), ενός επιστημονικού δημοσιευμένου άρθρου σε θεματικό πεδίο σχετικό με τις Ενότητες του μαθήματος. Το άρθρο θα έχει εύρος τουλάχιστον +/- 10 σελίδες. Για ένα άρθρο 6.000 περίπου λέξεων (+/-10 σελίδες) η περίληψη θα έχει εύρος 1200-1700 λέξεις. Για ένα άρθρο 12.000 περίπου λέξεων (+/- 20 σελίδες), η περίληψη θα έχει εύρος 1.500-2.000 λέξεις (στην τελευταία περίπτωση μπορείτε να εργαστείτε ανά ζεύγη).

 

Θεματικά πεδία:

Language and ethnic identity

Language and national identity

Language and (collective) identity

Language and social identity

Language and language policy

Language and linguistic minorities

Minority languages (and education/and language rights/...)

Language vitality

Language maintenance

Language shift

Endangered languages

Linguistic attrition and language loss

Language nationalism

Bilingualism and language attrition

Bilingualism and identity

Multilingualism and identity

Identity in second language teaching and learning

και άλλα θεματικά πεδία.

Θα πρέπει να επιλέξετε ένα επιστημονικό άρθρο σχετικό με κάποια από τα ανωτέρω θεματικά πεδία και να προβείτε στην περίληψή του. Στην εργασία θα επισυνάψετε το πρωτότυπο άρθρο.

 

Πλούσιο υλικό θα βρείτε σε ελληνόφωνη και ξενόγλωσση βιβλιογραφία (αγγλόφωνη κυρίως, γαλλόφωνη, τουρκόφωνη, γερμανόφωνη, ισπανόφωνη, κ.ά). Βλ. https://www.researchgate.net, www.academia.edu, Google Scholar, κ.ά.

 

Η ακριβής ημερομηνία κατάθεσης της εργασίας ορίζεται από τη διδάσκουσα και πιστοποιείται από την κατάθεσή της στην ηλεκτρονική τάξη (e-class) του μαθήματος (πεδίο «Εργασίες»).

 

Προσοχή - Σχετικά με την παρουσίαση της Εργασίας

 

1. Το αρχείο το οποίο θα αναρτήσετε θα το ονοματίσετε γράφοντας πρώτα το ΕΠΙΘΕΤΟ σας και το Όνομά σας και στη συνέχεια τα στοιχεία της εργασίας (λ.χ. “ΣΕΛΛΑ Ελένη_Περίληψη_Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία”)

2. Θα αναφέρετε εντός του κειμένου της εργασίας τον αριθμό των λέξεων της Περίληψής σας

3. Θα αναφέρετε την πλήρη βιβλιογραφική αναφορά του άρθρου το οποίο επεξεργάζεστε και θα αντιγράψετε τον αντίστοιχο ηλεκτρονικό σύνδεσμο.

4. Η ακριβής ημερομηνία κατάθεσης της εργασίας πιστοποιείται από την κατάθεσή της στην ηλεκτρονική τάξη (e-class) του μαθήματος (πεδίο «Εργασίες»). Το αρχείο της εργασίας κατατίθεται σε μορφή doc (όχι docx, ει δυνατόν), ΚΑΙ ΟΧΙ σε μορφή pdf.

 

Ακολουθούμενη βασική μεθοδολογία εσωτερικής αξιολόγησης στο πλαίσιο του μαθήματος.

Η αξιολόγηση της εκπαιδευτικής λειτουργίας (διδακτικής, ερευνητικής) ακολουθεί τις βασικές κατευθύνσεις και τη μεθοδολογία εσωτερικής αξιολόγησης του Τμήματος.

Βασική και η ενδεικτική βιβλιογραφία του μαθήματος καθώς και τα διανεμόμενα συγγράμματα.

Α. Βασική Βιβλιογραφία του Μαθήματος

Προτείνονται συγκεκριμένα συγγράμματα για το μάθημα, συνοδευόμενα από φάκελλο του μαθήματος αναρτημένο στην ηλεκτρονική τάξη (e-class), ο οποίος περιλαμβάνει Σημειώσεις της διδάσκουσας καθώς και άρθρα από άλλα εγχειρίδια, συλλογικούς τόμους ή πρακτικά συνεδρίων της ίδιας ή άλλων συγγραφέων. Το περιεχόμενο δε επικαιροποιείται ανάλογα με την εκάστοτε διαμορφούμενη ύλη και τα τρέχοντα επιστημονικά θέματα. Η βασική ύλη του μαθήματος περιλαμβάνεται στο βιβλίο Σελλά-Μάζη, Ε. (2016). Διγλωσσία, εθνική ταυτότητα και μειονοτικές γλώσσες, Αθήνα, Λειμών.

Προτείνονται τα κάτωθι εγχειρίδια (καθώς και Σημειώσεις):

1. Σελλά-Μάζη, Ε. (2016). Διγλωσσία, εθνική ταυτότητα και μειονοτικές γλώσσες, Αθήνα, Λειμών.

2. Αρχάκης Α. & Κονδύλη, Μ. (2004). Εισαγωγή σε ζητήματα κοινωνιογλωσσολογίας. B ́ έκδοση. Σειρά «Παραδόσεις» 8. Αθήνα, Νήσος.

3. Μπασλής, Γ. (2000). Κοινωνιογλωσσολογία (Μικρή Εισαγωγή). Αθήνα, Γρηγόρη.

Β. Ενδεικτική Βιβλιογραφία του Μαθήματος

Ελληνόγλωσση

Cummins, J. (1999). Ταυτότητες υπό Διαπραγμάτευση. Εκπαίδευση με σκοπό την Ενδυνάμωση σε μια Κοινωνία της Ετερότητας, Gutenberg, Αθήνα.

Αλεξανδρής, Α., Παρέσογλου, Α. (1994). «Μουσουλμανικές μειονότητες στα Βαλκάνια», στο Βερέμης, Θ. (επιμ.). Βαλκάνια, Από το διπολισμό στη νέα εποχή, Γνώση, Αθήνα, σσ. 741-874.

Βακαλόπουλος, Κ. (1990a). Ιστορία του βορείου Ελληνισμού. Θράκη. Αφοί Κυριακίδη. Θεσσαλονίκη.

Γενική Γραμματεία Πληθυσμού και Κοινωνικής Συνοχής, Υπουργείο Εσωτερικών. (2013). Εθνική Στρατηγική για την ένταξη των πολιτών τρίτων χωρών. 23-04-2013.

Γογωνάς, Ν. (2010). Γιατί η νέα γενιά Αλβανών μεταναστών στην Ελλάδα χάνει στη γλώσσα της, Πολύδρομο 3ο (9/2010).

Γογωνάς, Ν. (2012). Γλωσσική διατήρηση/μετακίνηση σε αραβόφωνους ομιλητές δεύτερης γενιάς στην Αθήνα: Αποτελέσματα εμπειρικής έρευνας, Πρακτικά 1ου Διεθνούς Συνεδρίου, Σταυροδρόμι γλωσσών και πολιτισμών: Μαθαίνοντας εκτός σχολείου, Θεσσαλονίκη 8-10. 4. 2011, σσ. 357-369.

Δαμανάκης, Μ. (2010). «Απειλούμενες» ταυτότητες: χορήγηση ελληνικής ιθαγένειας σε περιόδους κρίσης. Κεσίδου, Α., Ανδρούσου, Α., Τσάφος, Β. (επιμ.) (2010). Μετανάστευση, πολυπολιτισμικότητα και εκπαιδευτικές προκλήσεις: Πολιτική - Έρευνα – Πράξη, Πρακτικά Επιστημονικού Συνεδρίου, Αθήνα, 14-15 Μαΐου 2010, Ελληνικό Παρατηρητήριο για τη Διαπολιτισμική Παιδεία και Εκπαίδευση, Θεσσαλονίκη, 16-25.

Διβάνη, Λ. (1995). Ελλάδα και μειονότητες. Το σύστημα διεθνούς προστασίας της Κοινωνίας των Εθνών, Νεφέλη, Αθήνα.

Εμπειρίκος, Λ, Ιωαννίδου, Α., Καραντζόλα, Ε., Μπαλτσιώτης, Λ., Μπέης, Σ., Τσιτσελίκης, Κ., Χριστόπουλος, Δ. (επιμ.),(2001). Γλωσσική ετερότητα στην Ελλάδα, Πρακτικά Διημερίδων του ΚΕΜΟ, Αλεξάνδρεια, Αθήνα.

Μάρκου, E. 2012. Ζυγίζοντας τις εθνότητες: ιεραρχήσεις καταγωγών, γλωσσών και εξωτερικών χαρακτηριστικών στο ελληνικό σχολείο. Ανδρουλάκης, Γ., Μητακίδου, Σ., Τσολακίδου, Ρ. (επιμ.), Πρακτικά 1ου Διεθνούς Συνεδρίου “Σταυροδρόμι Γλωσσών και Πολιτισμών: Μαθαίνοντας εκτός σχολείου”, 8-10. 4. 2011, Πολύδρομο, Παιδαγωγική Σχολή, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη, σσ. 151-169.

Μπαμπινιώτης, Γ. (επιμ.). (1992). «Ψευδώνυμη γλώσσα ψευδεπίγραφου κράτους». Η γλώσσα της Μακεδονίας, σσ. 259-263.

Μπασλής, Γ. (2000). Κοινωνιογλωσσολογία (Μικρή Εισαγωγή). Γρηγόρη, Αθήνα.

Μπατσαλιά, Φρ. & Σελλά, Ε. (2000). Πολυπολιτισμικές κοινωνίες: η σύγχρονη πρόκληση για το σχολείο, Πρακτικά του Α’ Διεθνούς Συνεδρίου για τη Διδασκαλία της Νέας Ελληνικής ως Ξένης Γλώσσας, 25-26 Σεπτεμβρίου 2000, Αθήνα, σσ. 427-438.

Μπατσαλιά, Φρ. & Σελλά, Ε. (2004). Η εκπαίδευση των διδασκόντων την Ελληνική ως δεύτερη γλώσσα, Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου 1999-2003, Κέρκυρα, σσ. 289-298.

Ρομποπούλου, Ρ. Και Σελλά-Μάζη Ε. (2014), “Ελληνορθόδοξη μειονοτική εκπαίδευση στην Τουρκία: νέα δεδομένα”, Πρακτικά Συνεδρίου “Γλώσσες σε κρίση;” Συνέδριο του έργου ελληνογαλλικής συνεργασίας Econolang, Βόλος, 18-19 Δεκεμβρίου 2014, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος (υπό έκδοση).

 

Σελλά, Ε. (1997). Διγλωσσία και ολιγότερο ομιλούμενες γλώσσες στην Eλλάδα, Tο μειονοτικό φαινόμενο στην Eλλάδα. Mια συμβολή των κοινωνικών επιστημών, επιμέλεια K. Tσιτσελίκη, Δ. Xριστόπουλου, Kριτική, σσ. 349- 413.

Σκούρτου, Ε. (1997). (επιμ.) Θέματα Διγλωσσίας και Εκπαίδευσης, Νήσος, Αθήνα.

Σκούρτου, Ε., Βρατσάλης Κ., Γκόβαρης Χρ. (2004). Μετανάστευση στην Ελλάδα και εκπαίδευση: Αποτίμηση της υπάρχουσας κατάστασης – Προκλήσεις και προοπτικές βελτίωσης, Πρόγραμμα 5 Εμπειρογνωμοσύνη, Πανεπιστήμιο Αιγαίου/Ινστιτούτο Μεταναστευτικής Πολιτικής, Αθήνα.

Τσακίρης, Δ. (2004) Πολιτική ευρωπαϊκών κρατών και Τσιγγάνοι-Rom: Μια ιστορική επισκόπηση. Ψηφιακή βιβλιοθήκη, Επιχειρησιακό πρόγραμμα “Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση” http://www.openarchives.gr/visit/492827

Τσιτσελίκης, Κ. (1996). Το διεθνές και ευρωπαϊκό καθεστώς προστασίας των γλωσσικών δικαιωμάτων των μειονοτήτων και η ελληνική έννομη τάξη. Σάκκουλας. Αθήνα-Κομοτηνή.

Τσιτσιπής, Λ. (1983b). «Κοινωνιογλωσσικά προβλήματα του ρεπερτορίου των ομιλητών της αρβανίτικης γλώσσας από τη σκοπιά της Εθνογραφίας της γλώσσας». Μελέτες για την ελληνική γλώσσα. Πρακτικά της 3^ης ετήσιας συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ.: 269-298. Θεσσαλονίκη.

Τσιτσιπής, Λ. (1995). Εισαγωγή στην ανθρωπολογία της γλώσσας, Gutenberg, Αθήνα.

Ξενόγλωσση

Komondouros, M. & McEntee-Atalianis, L. (2007). Language Attitudes, Shift and the Ethnolinguistic Vitality of the Greek Orthodox Community in Istanbul. Journal of Multilingual and Multicultural Development, vol. 28, Issue 5, pp. 365-384.

Dimitras, P. (1992). Minorités linguistiques en Grèce. Giordan, H. (dir.). Les minorités en Europe. Droits linguistiques et droits de l’Homme, σσ. 301-321.

Dorian, N.c. (1981). Language Death. The life cycle of a Scottish Gaelic Dialect, University of Pennsylvania Press, Philadelphia.

Edwards, J. (1995). Multilingualism, Ρenguin Books, London.

Gal, S. (1979). Language Shift: Social Determinants of Linguistic Change in Bilingual Austria, Αcademic Ρress, Νew Υork.

Gardner-Chloros, P. (1991). Language Selection and Switching in Strassbourg. Oxford University Press, Oxford.

Gellner, E. (1983). Nations and Nationalism, Blackwell, London.

Giordan, H. (dir.) (1992). Les minorités en Europe, droits linguistics at droits de l'homme, Kimé, Paris.

Hersant, J. (2007). Mobilisations politiques, co-gouvernementalité et construction ethnique (Sociologie su nationalisme turc à travers le cas des Turcs de Thrace Occidentale, Thèse de Doctorat, École des Hautes Études en Sciences Sociales, Paris.

Hudson, R. Α. (1991). Sociolinguistics, CUΡ, Cambridge.

Mackey, W. F. (1976). Βilingualisme et contact des langues, Κlinckcieck, Ρaris.

Pierré-Caps, S. (1995). La multination, l’avenir des minorités en Europe Centrale et Orientale, Odile Jacob. Paris.

Preston, D. (1993). Sociolinguistics and Second Language Acquisition, Blackwell, Oxford.

Romaine, S. ed. (1991). Language in Australia, Cambridge University Press. Cambridge.

Rundle, S. (1994). Language as a social and political factor in Europe, Faber & Faber. London.

Sintes, P. (2010). La Raison du mouvement. Territoires et réseaux de migrants albanais en Grèce, École Française d'Athènes, Karthala, Athènes/Paris.

Skourtou E. (2008). Linguistic Diversity and Language Learning and Teaching. An exemple from Greece. Scientia Paedagogica Experimentalis, XLV, 1, pp. 175-194.

Skutnabb-Kangas, Τ. (1981). Bilingualism or Not?The Education of Minorities, Multilingual Matters, Clevedon.

Stavros, S. (1995). The legal status of Minorities in Greece today: The adequacy of their protection in the light of current human rights perceptions. Journal of Modern Greek Studies (13, 1): 1-33. The John Hopkins University Press. Baltimore.

Thomason, S.G. (2015). Endangered Languages, Cambridge University Press, Cambridge.

Trudgill, P. (1992b). Introducing language and society, Penguin, London.

Trudgill, P. (1995). Sociolinguistics. An introduction to Language and Society, Penguin, London.

Trudgill, P. (2002). Sociolinguistic Variation and Change, Edinburgh University Press, Edinburgh.

Wright, S. (2003). Language Policy and Language Planning: From Nationalism to Globalisation, Pallgrave Macmillan, New York.

Ημερομηνία δημιουργίας

Τρίτη 11 Μαρτίου 2014