Παρουσίαση/Προβολή

Περιεχόμενο μαθήματος

1. Εισαγωγή

α. Ο βίος του Απόστολου Παύλου

a. Πηγές

b. Παιδικά και εφηβικά χρόνια

c. Η μεταστροφή στην πίστη προς τον Ιησού Χριστό

d. Η ιεραποστολική δραστηριότητα

e. Το τέλος του Αποστόλου στη Ρώμη

β. Οι επιστολές του Παύλου

a. Εισαγωγικά στοιχεία

b. Μορφολογία

c. Χρόνος και τόπος συγγραφής

d. Ψευδεπιγραφία

e. Οι επιστολές της αιχμαλωσίας

γ. Οι επιστολές προς Φιλιππησίους και προς Φιλήμονα

a. Το ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο

b. Υπόθεση και περιεχόμενο

c. Βιβλιογραφία

2. Ερμηνεία

α. Η προς Φιλιππησίους Επιστολή

a. 1,1-2: Επιγραφή

b. 1,3-11: Προοίμιο

c. 1,12-26: Αυτοβιογραφικά στοιχεία

d. 1,27-2,18: Ηθικές παραινέσεις

e. 2,19-30: Συστάσεις

f. 3,1-4,1: Πολεμική εναντίον των ιουδαϊζόντων διδασκάλων

g. 4,2-9: Παραίνεση

h. 4,10-20: Ευχαριστίες

i. 4,21-23: Κατακλείδα

β. Η προς Φιλήμονα Επιστολή

a. 1-3: Επιγραφή

b. 4-7: Προοίμιο

c. 8-16: Κύριο θέμα (Ονήσιμος)

d. 17-20: Επίλογος

e. 21-25: Κατακλείδα

3. Σύνοψη - συμπεράσματα

4. Παραρτήματα

α. Παύλεια χριστολογία

β. Κειμενικά είδη εντός των παύλειων επιστολών

γ. Νόμος, δικαιοσύνη και σωτηρία

δ. Παύλεια εσχατολογία

ε. Η έννοια της μιμήσεως

στ. Οριστική και προστακτική - αφήγηση και παραίνεση

Μαθησιακοί στόχοι

Κύριοι στόχοι του μαθήματος είναι

(α) να κατανοήσουν οι φοιτητές διά του παραδείγματος των επιστολών προς Φιλιππησίους και προς Φιλήμονα τη μορφή, το περιεχόμενο, τη θεολογία και τη λειτουργία των παύλειων επιστολών, καθώς επίσης και ευρύτερα της αρχαίας χριστιανικής επιστολογραφίας·

(β) να μάθουν να χρησιμοποιούν βασικά μεθοδολογικά εργαλεία για μια κριτική θεώρηση και αποτίμηση και μια εις βάθος κατανόηση των αρχαίων χριστιανικών κειμένων·

(γ) να αντιληφθούν τη σημασία της ένταξης των επιστολών του Παύλου στο ιστορικοκοινωνικό τους πλαίσιο και να διακρίνουν μεταξύ αρχικής σημασίας και μεταγενέστερης ερμηνείας ή πρόσληψής τους·

(δ) να μπορούν να διακρίνουν εξελικτικά στάδια μεταξύ των διαφόρων θεολογικών αντιλήψεων και διατυπώσεων, καθώς επίσης και τη θεμελιώδη διαφορά μεταξύ ιστορίας, αφήγησης και ερμηνείας·

(ε) να μπορούν να χρησιμοποιήσουν και να εφαρμόσουν τις ανωτέρω κριτικές δεξιότητες και γνώσεις στη συνέχιση των σπουδών τους, καθώς επίσης και στον χώρο της θρησκευτικής εκπαίδευσης, της Εκκλησίας και της ευρύτερης κοινωνίας.

Βιβλιογραφία

1. Πηγές

Nestle - Aland: Novum Testamentum Graece, επιμ. B. και K. Aland, J. Karavidopoulos, C. M. Martini και B. C. Metzger, 28η έκδοση, Stuttgart 2012.

Catenae Graecorum Patrum in Novum Testamentum. Tomus VI: In Epistolas S. Pauli ad Galatas, Ephesios, Philippenses, Colossenses, Thessalonicenses, επιμ. J. A. Cramer, Oxonii 1844.

Catenae Graecorum Patrum in Novum Testamentum. Tomus VII: In Epistolas S. Pauli ad Timotheum, Titum, Philemona, et ad Hebraeos, επιμ. J. A. Cramer, Oxonii 1844.

Pauluskommentare aus der griechischen Kirche aus Katenenhandschriften gesammelt, επιμ. Karl Staab, Münster 1933.

Ιωάννου Χρυσοστόμου, Ὑπόμνημα εἰς τὴν πρὸς Φιλιππησίους Ἐπιστολήν, MPG 62, 177-299.

Ιωάννου Χρυσοστόμου, Ὑπόμνημα εἰς τὴν πρὸς Φιλήμονα Ἐπιστολήν, MPG 62, 701-720.

Θεοδωρήτου Κύρου, Ἑρμηνεία τῆς πρὸς Φιλιππησίους Ἐπιστολῆς, MPG 82, 557-590.

Θεοδωρήτου Κύρου, Ἑρμηνεία τῆς πρὸς Φιλήμονα Ἐπιστολῆς, MPG 82, 871-878.

Οικουμενίου Τρίκκης, Παύλου Άποστόλου ἡ πρὸς Φιλιππησίους Ἐπιστολή, MPG 118, 1255-1326.

Οικουμενίου Τρίκκης, Παύλου Άποστόλου ἡ πρὸς Φιλήμονα Ἐπιστολή, MPG 119, 261-272.

Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας, τοῦ Ἁγίου Παύλου πρὸς Φιλιππησίους Ἐπιστολῆς ἐξήγησις, MPG 124, 1139-1204.

Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας, τοῦ Ἁγίου Παύλου πρὸς Φιλήμονα Ἐπιστολῆς ἐξήγησις, MPG 125, 1139-1204

2. Ελληνόγλωσση  βιβλιογραφία

Χαραλάμπου Γ. Ατματζίδη, Θεολογία της Καινής Διαθήκης, Θεσσαλονίκη 2019, 613-626. 

Γεωργίου Α. Γαλίτη και Λίζας Έβερτ, Παύλος - ο Απόστολος των Ελλήνων: Οδοιπορικό στην Ελλάδα και στην Κύπρο, Αθήνα 2000.

Όλγας Γραμματικοπούλου, Απόστολος Παύλος - νέα προοπτική: Σύγχρονες προσεγγίσεις της παύλειας θεολογίας, Θεσσαλονίκη 2017.

Otfried Hofius, Παύλος - ιεραπόστολος και θεολόγος, μετάφρ. Χρήστος Καρακόλης, στο Otfried Hofius, Η αλήθεια του ευαγγελίου: Συναγωγή καινοδιαθηκικών μελετών, επιμ. Χ. Καρακόλης, π. Ι. Σκιαδαρέσης και Μ. Χατζηγιάννης, Αθήνα 2012, 141-169.

Otfried Hofius, Ιλασμός και καταλλαγή: Ο σταυρικός θάνατος του Ιησού Χριστού κατά τον απόστολο Παύλο, μετάφρ. Μ. Χατζηγιάννης, στο Otfried Hofius, Η αλήθεια του ευαγγελίου: Συναγωγή καινοδιαθηκικών μελετών, επιμ. Χ. Καρακόλης, π. Ι. Σκιαδαρέσης και Μ. Χατζηγιάννης, Αθήνα 2012, 170-200.

Ιωάννη Δ. Καραβιδόπουλου, Αποστόλου Παύλου επιστολές προς Εφεσίους, Φιλιππησίους, Κολοσσαείς, Φιλήμονα, Θεσσαλονίκη 2001,13-44. 241-392. 535-595.

Χρήστου Καρακόλη, Ο δέσμιος Παύλος και το ήθος των πιστών των Φιλίππων: Νοηματικές αντιστοιχίες και ηθική διδασκαλία στο Φιλ. 1,12-2,18, στο: Εκκλησία, Θεολογία, Βασιλεία: Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Γεώργιο Π. Πατρώνο, επιμ. Κ. Ι. Μπελέζος, Αθήνα 2019, 521-540.

Παρασκευής Ζ. Κουκότσικα, Ο απόστολος Παύλος και η Ρητορική: Μια αγαστή και παραγωγική σύμπραξη, Θεσσαλονίκη 2015.

Παναγιώτη Ν. Τρεμπέλα, Ὑπόμνημα εἰς τὰς ἐπιστολὰς τῆς Καινῆς Διαθήκης. Τόμος Β´: Πρὸς Γαλάτας - πρὸς Φιλήμονα, Αθήνα 2010.

N. T. Wright, Απόστολος Παύλος: Η ζωή και το έργο του, μετάφρ. Σ. Σ. Δεσπότης και Ι. Γρηγοράκη, Αθήνα 2019.

3. Ξενόγλωσση

Thomas Johann Bauer, Paulus und kaiserliche Epistolographie: Kontextualisierung und Analyse der Briefe an Philemon und an die Galater, Tübingen 2011.

Markus Bockmuehl, A Commentary on the Epistle to the Philippians, London 1997.

James D. G. Dunn, The Theology of Paul the Apostle, Grand Rapids 1998.

Martin Hengel, Paul Between Damascus and Antioch: The Unknown Years, μετάφρ. J. Bowden, Louisville 1997.

Paul A. Holloway, Philippians, 2017.

Peter Oakes, Philippians: From People to Letter, Cambridge 2001.

Julien M. Ogereau, Paul's Koinonia with the Philippians: A Socio-Historical Investigation of a Pauline Economic Partnership, Tübingen 2014.

Davorin Peterlin, Paul's Letter to the Philippians in the Light of Disunity in the Church, Leiden 1995.

Udo Schnelle, Apostle Paul: His Life and Theology, μετάφρ. E. Boring, Grand Rapids 2005.

Marianne Meye Thompson, Colossians and Philemon, Grand Rapids 2005.

Bonnie B. Thurston και Judith M. Ryan, Philippians & Philemon, Collegeville 2016.

Francois Tolmie (επιμ.), Philemon in Perspective: Interpreting a Pauline Letter, Berlin 2010.

Heiko Wojtkowiak, Christologie und Ethik im Philipperbrief: Studien zur Handlungsorientierung einer frühchristlichen Gemeinde in paganer Umwelt, Göttingen 2012.

Προτεινόμενα συγγράμματα

Ιωάννη Δ. Καραβιδόπουλου, Αποστόλου Παύλου επιστολές προς Εφεσίους, Φιλιππησίους, Κολοσσαείς, Φιλήμονα, Θεσσαλονίκη 2001,13-44. 241-392. 535-595.