Παρουσίαση/Προβολή

Περιεχόμενο μαθήματος

Περιγραφή του μαθήματος

Στο μάθημα εξετάζονται μια σειρά από θεματικές, που συνδέονται με το μεταβαλλόμενο περιεχόμενο και την εξέλιξη της έννοιας της ασφάλειας (διεύρυνση και εμβάθυνση) στο σύγχρονο μεταψυχροπολεμικό, και ειδικότερα στο μετά την 11η Σεπτεμβρίου, παγκόσμιο και περιφερειακό περιβάλλον ασφάλειας.

Παράλληλα συζητείται η εμφάνιση και εξέλιξη των σύγχρονων απειλών και προκλήσεων για την διεθνή και περιφερειακή ασφάλεια, όπως η κλιματική αλλαγή, η εξαναγκαστική μετανάστευση, η τρομοκρατία, το οργανωμένο έγκλημα, η πειρατεία, ο θρησκευτικός ριζοσπαστισμός, η έλλειψη ενεργειακών πηγών κ.ά. Επιπρόσθετα, εξετάζονται οι δυνατότητες συγκεκριμένων διεθνών οργανισμών (ΝΑΤΟ, Ευρωπαϊκή Ένωση) να διαχειριστούν τα σύγχρονα προβλήματα ασφάλειας, καθώς και να επιδράσουν θετικά στη διαχείριση ή/και επίλυση τόσο διακρατικών όσο και ενδοκρατικών ή/και εθνοτικών συγκρούσεων στην ευρύτερη μεσογειακή λεκάνη. Συζητούνται επίσης οι θεωρητικές και πρακτικές προϋποθέσεις ανάπτυξης Υψηλής Στρατηγικής/Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας από ένα «μικρό-μεσαίο κράτος», όπως η Ελλάδα.

Μαθησιακοί στόχοι

Μαθησιακοί στόχοι

Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στη μελέτη και κριτική συζήτηση της σχετικής βιβλιογραφίας, στην ανάπτυξη των αναλυτικών δεξιοτήτων των συμμετεχόντων/ουσών και στην εκμάθηση των συμμετεχόντων/ουσών να πραγματοποιούν αποτελεσματικές προφορικές παρουσιάσεις των εργασιών που αναλαμβάνουν να εκπονήσουν κατά τη διάρκεια του σεμιναριακού αυτού μαθήματος.

Ειδικότερα το μάθημα αποσκοπεί στην κατανόηση εκ μέρους των συμμετεχόντων των μεθόδων μελέτης και αξιολόγησης των ζητημάτων διεθνούς και περιφερειακής ασφάλειας και στην ενίσχυση της γνώσης τους σχετικά με τις σημαντικότερες διεθνείς και περιφερειακές απειλές και προκλήσεις ασφάλειας στη μετά την 11η Σεπτεμβρίου εποχή.

Βιβλιογραφία

Θεματικές ενότητες & ενδεικτική βιβλιογραφία

1. Η εξέλιξη (διεύρυνση & εμβάθυνση) της έννοιας της ασφάλειας. Από τις «Στρατηγικές Σπουδές» στις «Σπουδές Ασφάλειας»

Βιβλιογραφία

• Paul Williams (ed.), Security Studies. An Introduction, London and New York: Routledge, 2008
• Alan Collins, Contemporary Security Studies, Oxford University Press, Oxford, 3rd Ed. 2013

2. Θεωρητικές προσεγγίσεις για την «ασφάλεια». «Κριτικές προσεγγίσεις στις σπουδές ασφάλειας»

Βιβλιογραφία

• Paul Williams (ed.), Security Studies. An Introduction, London and New York: Routledge, 2008
• Peter Hough, Understanding Global Security, London and New York: Routledge, 2008
• Keith Krause & Michael Williams (eds.), Critical Security Studies. Concepts and Cases, UCL Press, 1997
• David Mutimer, “Critical Security Studies: A Schismatic History” στο Alan Collins, Contemporary Security Studies, Oxford University Press, Oxford, 3rd Ed. 2013
• Frederic Gros, Η Αρχή της Ασφάλειας, Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα, 2016.

3. Σύγχρονεςαπειλές και προκλήσεις ασφάλειας στη Μεσόγειο

Βιβλιογραφία

• Roberto Aliboni, George Joffe and Tim Niblock, Security Challenges in the Mediterranean Region, Abingdon, Oxon: Routledge, 2013
• Eduard Soler i Lecha and Thanos Dokos, Mediterranean 2020: The Future of Mediterranean Security and Politics, Washington DC: The German Marshall Fund of the United States, Mediterranean Paper Series, 2011.
• POLITICAL COMMITTEE (PC) Sub-Committee on NATO Partnerships (PCNP), NATO AND THE MEDITERRANEAN SECURITY AGENDA Report, 021 PCNP, 9 October 2021
• Black, J., Hall, A., Paoli, G. P., & Warnes, R. (2017). Troubled waters: a snapshot of security challenges in the Mediterranean region. Rand Corporation.
• Scheffran, J., “The geopolitical impact of climate change in the Mediterranean region: Climate change as a trigger of conflict and migration”, Mediterranean Yearbook, 2020
• Borghesi S. – Ticci E., (2019), Climate Change in the MENA Region: Environmental Risks, Socioeconomic Effects and Policy Challenges for the Future, IEMed Mediterranean Yearbook 2019.
• Cordesman A.H., (2018), Stability in the MENA Region: The Range of Forces Shaping Stability, CSIS, Washington.
• Sieghart L. C. – Betre M., (2018), Climate change in MENA: Challenges and Opportunities for the World’s most water stressed region, World Bank.
• Frank G. Hoffman (2018), Examining Complex Forms of Conflict: Gray Zone and Hybrid Challenge, PRISM, Vol. 7, No. 4, Institute for National Strategic Security, National Defense University

 4. Εξαναγκαστική μετανάστευση και ασφάλεια στη Μεσόγειο.  Η Ευρώπη σε Αναζήτηση Στρατηγικής αντιμετώπισης της μεταναστευτικής κρίσης

Βιβλιογραφία

• Monika Wohlfeld, ‘Is Migration a Security Issue?’, in Omar Grech and Monika Wohlfeld (eds), Migration in the Mediterranean: Human Rights, Security and Development Perspectives. MEDAC: Malta, 2014.[http://www.um.edu.mt/medac/publications/book_publications/migration_in_the_mediterranean]

• “Global Warming, Water Scarcity and Food Security in the Mediterranean Region”, http://ressources.ciheam.org/om/pdf/a65/05002194.pdf

• Vicken Cheterian et al, “Environment and Security Issues in the Southern Mediterranean Region”, MedSec, 2009
• Π. Τσάκωνας, "Η Ευρωπαϊκή «Επίδοση» στη Διαχείριση της Παράτυπης Μετανάστευσης" στο Σπ.Μπλαβούκος, Δ. Μπουραντώνης, Π. Τσάκωνας,Οι Εξωτερικές Σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ι. Σιδέρης, Αθήνα, 2019)
• Jef Huysmans, “European Union and Securitization of Migration”, Journal of Common Market Studies, Vol. 38, No. 5 (2000), σελ. 751-777
• Παναγιώτης Τσάκωνας, "Ευρωπαϊκή Κρίση Ευθύνης και Διακυβέρνησης", Heinrich Böll Stiftung Greece, 25 Φεβρουαρίου 2016
• Dimitriadi, Managing the Maritime Borders of Europe. Protection Through Deterrence and Prevention?(ELIAMEP, Working Paper, June 2014)
• Triantafyllidou & A. Dimitriadi, "Deterrence and Protection in the EU's Migration Policy", International Spectator 49, No.4 (2014)
• "Can Europe Agree on Immigration?", CARNEGIE EUROPE, Judie Dempsey Asks, June 2016
• Sarah Wolff (2008), "Border Management in the Mediterranean", Cambridge Review of International Affairs, 21:2

5. Η Ευρωπαϊκή Ένωση απέναντι στις νέες παγκόσμιες και περιφερειακές απειλές και προκλήσεις ασφάλειας

Βιβλιογραφία

• Peyami Kalyoncu, "EU “actorness” in International Relations: The Non-Proliferation Policy of the EU in the Southern Mediterranean", Working Paper no. 87, INSTITUT UNIVERSITARI D’ESTUDIS EUROPEUS, June 2012
• Κειμενα "Υψηλής στρατηγικής" της Ευρωπαϊκής Ένωσης /Από την "Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ασφάλειας" στην "Ευρωπαϊκή Στρατηγική Πυξίδα" (2003, 2008, 2016, 2022)
• “Maritime Security. NATO and EU, Roles and Coordination”, NATO Parliamentary Assembly, 2010 (http://www.nato-pa.int/default.asp?SHORTCUT=2087)

6. Η εξέλιξη των διατλαντικών σχέσεων και η πορεία της  Ευρώπης προς Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας

Βιβλιογραφία

• Joseph Nye, “Recovering American Leadership”, Survival (Vol. 50, No. 1, 2008)
• Σ. Ντάλης,Διατλαντικές Σχέσεις: Συνεργασία ή Ανταγωνισμός; (Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 2004)
• Robert Kagan, “Power and Weakness”, Policy Review, June 2002 http://www.policyreview.org/JUN02/kagan.html
• Asle Toje, “The First Casualty in the War against Terror: The Fall of NATO and Europe’s Reluctant Coming of Age”, EuropeanSecurity (Vol. 12, No. 2, Summer 2003)
• Άρθρα των Joseph Nye, Peter Van Ham και Charles Kupchan στο Σ. Ντάλης – Π. Τσάκωνας,Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Άμυνας και Ασφάλειας σε Σταυροδρόμι (Ι. Σιδέρης, Αθήνα, 2004)
• Jiri Sedivy and Marcin Zaborowski, “Old Europe, New Europe and Transatlantic Relations”, European Security(Vol. 13, No. 3, 2004)
• Σχετικά κείμενα και παρουσίαση των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στους τομείς της εξωτερικής πολιτικής και άμυνας (ΚΕΠΠΑ, ΕΠΑΑ, Κείμενο Ευρωπαϊκής Στρατηγικής):http://ue.eu.int/cms3_fo/showPage.asp?id=261&lang=EN
• Αναζήτηση σχετικών πηγών στην ιστοσελίδα της Ύπατου Εκπροσώπου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας (ΚΕΠΠΑ) & στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Μελετών Ασφάλειας (Institute for Security Studies) της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Παρίσι), το ιστορικό της εξέλιξης της ΚΕΠΠΑ (CFSP) και της ΕΠΑΑ (ESDP), στο:http://www.iss-eu.org/
• Alistair J. K. Shepherd, “Top-Down or Bottom-Up: Is Security and Defence Policy in the EU a Question of Political Will or Military Capability?”, European Security(Vol. 9, No. 2, Summer 2000)
• Alistair J. K. Shepherd, “The European Union’s Security and Defence Policy: A Policy without Substance?”, European Security(Vol. 12, No. 1, Spring 2003)
• Brian Crowe, “Towards a European Foreign Policy”, The Hague Journal of Diplomacy (No. 1, 2006)
• Jolyon Howorth, "European Security Post-Libya and Post-Ukraine: In Search of Core Leadership", IAI, May 2014

7. Η Ελληνική Στρατηγική Εξισορρόπησης της Τουρκίας

(I)  Η «Παραδοσιακή» Στρατηγική

(ΙΙ) Η «Νέα Στρατηγική». Συνέχεια και Αλλαγή

Βιβλιογραφία

• Panayotis Tsakonas, The Incomplete Breakthrough in Greek-Turkish Relations. Grasping Greece’s Socialization Strategy(New York: Palgrave Macmillan, 2010)
• Ziya Onis and Suhnaz Yilmaz, “Greek-Turkish Rapprochement: Rhetoric or Reality”, Political Science Quarterly123:1, Spring 2008)

8. Ο ρόλος των διεθνών οργανισμών ασφάλειας στη διαχείριση (και επίλυση) διακρατικών συγκρούσεων. Η περίπτωση του ρόλου του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. στην ελληνοτουρκική αντιπαράθεση

Βιβλιογραφία

• Bahar Rumelili (2007), “Transforming Conflicts on EU Borders: The Case of the Greek-Turkish Conflict”, Journal of Common Market Studies, 45:1 (2007), 105-126
• Thomas Diez, Stephan Stetter and Mathias Albert (2006), “The European Union and Border Conflicts: The Transformative Power of Integration”, International Organization, 60, 563-593
• Panayotis Tsakonas (2005), “From 'perverse' to 'promising' institutionalism? NATO, EU and the Greek-Turkish conflict” στο Bourantonis, K. Ifantis, P. Tsakonas (eds.), Multilateralism adn Security Institutions in an Era of Globalization(London and New York, Routledge), 223-252
• Panayotis Tsakonas (2003), “Greece's Elusive Quest for Security Providers. The 'Expectations-Reality' Gap”, Security Dialogue, 34:3, 301-314
• Ronald Krebs (1999), “Perverse Institutionalism: NATO and the Greco-Turkish Conflict”, International Organization, 53:2, 343-377

9. Ελληνική Υψηλή Στρατηγική. Προκλήσεις και προοπτικές

• Θάνος Ντόκος – Παναγιώτης Τσάκωνας, Ο Δρόμος είναι τα Βήματά μας. Οδικός Χάρτης Εθνικής Ασφάλειας για την Ελλάδα του Μέλλοντος Εκδόσεις Ι. Σιδέρης, Αθήνα, 3^η έκδοση, 2022