Παρουσίαση/Προβολή

(PSPA374) -  Βασίλειος Κωστέας

Περιγραφή Μαθήματος

Η κριτική θεωρία αποτελεί μια προσπάθεια να κατανοηθεί η κοινωνική οργάνωση της οικονομίας, της πολιτικής, της κουλτούρας και της τέχνης - για κάποιους, η ίδια η καθημερινότητα - ώστε να καθοριστεί το περίγραμμα, εντός του οποίου η κοινωνική πράξη και οι αξίες που τη συνοδεύουν δύναται να διερευνηθούν, να κατανοηθούν και, τελικά, να αμφισβητηθούν, και από το οποίο, οι εναλλακτικές κοινωνικές πρακτικές και σχηματισμοί δύναται να αναδειχθούν. Η κριτική, επομένως, είναι κεντρικής σημασίας για τις δημοκρατικές διαδικασίες, διαμέσου των οποίων αξιολογούμε τη νομιμοποίηση, βιωσιμότητα και αποτελεσματικότητα μιας δεδομένης κοινωνικο-πολιτικής δομής. Η κριτική, επίσης, κινητοποιεί τις συγχρονικές δημοκρατικές έννοιες της διαφωνίας, της διαφοράς (ως ποικιλότητας), της ελευθερίας της έκφρασης και της πολιτικής συμμετοχής, στο πλαίσιο των οποίων οι διάφορες αξίες και κανόνες δοκιμάζονται, μετασχηματίζονται και επικυρώνονται στη δημόσια σφαίρα διαμέσου αναστοχαστικής ανάλυσης και ανοικτού διαλόγου. Η κριτική, κατά το ίδιο τρόπο, μας βοηθά να συγκροτούμε, να αναλύουμε, να κατανοούμε και, εν τέλει, να αμφισβητούμε τους διάφορους τρόπους με τους οποίους ο πολιτισμός, η τέχνη και η επιστήμη, ως θεσμοί, σχετίζονται με την οικονομική και πολιτική σφαίρα.

 

Η Κριτική Θεωρία έχει καταλήξει να συνδέεται με τη Σχολή της Φρανκφούρτης, ως προσδιοριστικός όρος ενός κύκλου διανοούμενων που εργάζονταν για ή συνεργάζονταν με το Ινστιτούτο Κοινωνικής Έρευνας, το οποίο ιδρύθηκε το 1923 και συνδέεται με το Πανεπιστήμιο Γκαίτε της Φρανκφούρτης. Οι ιδρυτές του Ινστιτούτου προσπάθησαν να αναπτύξουν νέες μεθοδολογίες συνδυάζοντας θεωρητικές και εμπειρικές προσεγγίσεις για να διερευνήσουν τις πρωτοφανείς κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές περιπλοκές (προβληματικές) που προκλήθηκαν από την επικράτηση της σύγχρονης βιομηχανικο-καπιταλιστικής κοινωνίας και από τις αυταρχικές αντιδράσεις απέναντι σε αυτή. Αναφορικά με τις πολυποίκιλες και πολυεπίπεδες αποκρίσεις της Αριστεράς σχετικά με την αντίληψη της νεωτερικότητας, η Σχολή της Φρανκφούρτης επεδίωξε την ανάπτυξη εναλλακτικών απέναντι στη ντετερμινιστική “ακαμψία” των ορθόδοξων εκδοχών της μαρξικής θεωρίας, είτε σοσιαλδημοκρατικής, είτε λενινιστικής έμπνευσης. Όπως πολύ συχνά τα ίδια τα μέλη της Σχολής αναγνώριζαν, πολλές από τις βασικές έννοιες που υποστήριζαν την “κριτική” φιλοσοφική προσέγγιση είχαν ήδη αναδειχθεί στην αναγνωρίσιμη σύγχρονη εκδοχή τους στο πλαίσιο του έργου φιλοσόφων του 18ου και 19ου αιώνα, όπως του Kant, του Hegel, του Marx, του Nietzsche και άλλων. Επιπροσθέτως, το έργο των Freud, Weber, Simmel, Lukács, μεταξύ άλλων, θα αποτελέσει αξιοσημείωτη συμβολή και θα αποβεί καίριας σημασίας για τη Σχολή της Φρανκφούρτης, καθώς και για άλλες, πιο σύγχρονες εκδοχές της κριτικής θεωρίας [critical race theory, postcolonial theory, feminism, gender studies, queer theory,  critical legal theory] και “τυπολογίες” κριτικής που αντλούν τις καταβολές τους από το δομισμό και το μεταδομισμό.

Ημερομηνία δημιουργίας

Παρασκευή 1 Απριλίου 2022