Παρουσίαση/Προβολή

Πληροφορίες για το μάθημα

Διδάσκουσα: Δρ Λαμπρινή Ρόρη   

E’ εξάμηνο, 2023-2024                                              

Email επικοινωνίας: lrori@pspa.uoa.gr                                                                                                                            

Ώρες ακρόασης : Τρίτη 18.00-19.00, στο γραφείο μου, 3ος όροφος, οδός Θεμιστοκλέους                              

Μαθήματα: Τρίτη, 15.00-18.00, αίθουσα 11, νέο κτήριο Νομικής

Περιεχόμενο μαθήματος

Το μάθημα εισάγει σε κεντρικά, σύγχρονα ερευνητικά πεδία της πολιτικής κοινωνιολογίας. Διατρέχοντας κομβικούς οικονομικούς, πολιτικούς και κοινωνικούς μετασχηματισμούς της νεωτερικότητας, το μάθημα εξετάζει την πολιτικοποίηση παλαιών και νέων κοινωνικών διαιρέσεων. Επικεντρώνοντας στις κοινωνικές δυναμικές και σχέσεις, αναλύει τον κεντρικό θεσμό πολιτικής εκπροσώπησης: το πολιτικό κόμμα. Εξετάζονται κλασσικές και σύγχρονες προσεγγίσεις του κομματικού φαινομένου, οι σχέσεις των κομμάτων με το κράτος και την κοινωνία, η σχέση τους με τη δημοκρατική λειτουργία. Ερευνάται ο ρόλος της ιδεολογίας και οι βασικές κομματικές οικογένειες. Μελετάται η αλλαγή των πολιτικών κομμάτων, οι αιτίες της και οι συνέπειές της, καθώς και πώς ο κομματικός ανταγωνισμός δομεί και αλλάζει τα κομματικά συστήματα.

Το μάθημα βασίζεται σε ορισμένες από τις έννοιες, τις θεωρίες και τις γνώσεις που εισάγονται στην Πολιτική Επιστήμη και στη Συγκριτική Πολιτική και εμβαθύνει κυρίως στη μελέτη της εκπροσώπησης, των εκλογέων, των κομμάτων. Η ενότητα είναι εμπειρική, αλλά περιλαμβάνει και θετική θεωρία, δηλαδή ερμηνείες που στοχεύουν να εξηγήσουν γιατί οι πολιτικοί δρώντες – εν προκειμένω κόμματα και εκλογείς – συμπεριφέρονται με κάποιον συγκεκριμένο τρόπο. Στόχος είναι να εκθέσει και να αξιολογήσει ανταγωνιστικές εξηγήσεις για όψεις του κομματικού φαινομένου. Η ενότητα ασχολείται σε μεγάλο βαθμό με τις σύγχρονες κοινωνίες και τις πρόσφατες εξελίξεις, αλλά η εκτίμηση των ιστορικών εξελίξεων είναι συχνά χρήσιμη για την κατανόησή τους. Αναδεικνύονται κύρια χαρακτηριστικά του ελληνικού κομματικού συστήματος στη μεταπολιτευτική περίοδο, αλλά η κατανόηση είναι συχνά συγκριτική, με τις αναγνώσεις να αντλούνται από έρευνες σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής.

Μερικά από τα ερωτήματα που θα εξετάσουμε είναι τα εξής:

• Τί είναι το πολιτικό κόμμα; Πώς και πότε δημιουργείται; Ποιές είναι οι λείτουργίες του;
• Πώς δομείται ένα πολιτικό κόμμα; Πώς αλλάζει; Πώς διαρθώνεται η εσωκομματική οργάνωση και ποιές συνέπειες έχει στη λειτουργία του κόμματος.
• Ποιές οι σχέσεις των πολιτικών κομμάτων με το κράτος και με την κοινωνία;
• Ποιός ο ρόλος της ιδεολογίας και ποιές είναι οι βασικές κομματικές οικογένειες;
• Πώς δομείται ο κομματικός ανταγωνισμός;

Μαθησιακοί στόχοι

• Εξοικείωση με τις έννοιες και τις θεωρίες σε σχέση με το κομματικό φαινόμενο.
• Ανάδειξη των διαφορετικών λειτουργιών των σύγχρονων πολιτικών κομμάτων.
• Επικέντρωση στη διαδικασία αλλαγής των πολιτικών κομμάτων, στις αιτίες της αλλαγής τους και στις συνέπειες για το κομματικό σύστημα και τη δημοκρατία.
• Δυνατότητα συγκριτικής ανάλυσης ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων.

Απόκτηση δεξιοτήτων

• Κατανόηση των θεωρητικών αξόνων αναφορικά με τη μελέτη του κομματικού φαινομένου.
• Σύνδεση των θεωρητικών αξόνων με τεχνικές της εμπειρικής ανάλυσης.
• Εξάσκηση στην ανάλυση και την ερμηνεία ποιοτικών και ποσοτικών δεδομένων σε σχέση με τα πολιτικά κόμματα.
• Απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων για την κατάρτιση ενός ερευνητικού σχεδίου σχετικά με το υπό μελέτη φαινόμενο.
• Ικανότητα μελέτης και ανάλυσης διεθνούς βιβλιογραφίας.

Μέθοδοι αξιολόγησης

Ι) Γραπτή εργασία. Οι φοιτήτριες/τές καλούνται να απαντήσουν σε συγκεκριμένο ερώτημα συγγράφοντας κείμενο 2.000 λέξεων, κάνοντας χρήση διεθνούς βιβλιογραφίας. Θέματα εργασιών ορίζονται μετά από συνεννόηση με τη διδάσκουσα: 50%.

ΙΙ) Προφορική εξέταση. Δικαίωμα συμμετοχής έχουν οι φοιτητές/τριες που έχουν καταθέσει γραπτή εργασία: 50%.

Στην αξιολόγηση συνεκτιμώνται η ενεργή συμμετοχή στο μάθημα και η προφορική παρουσίαση εργασίας.

Προτεινόμενα συγγράμματα

Lagroye J., FrancoisB., Sawicki F., Πολιτική κοινωνιολογία, Αθήνα, Τυπωθήτω Γιώργος ∆αρδανός, 2008.

Βούλγαρης Γ., Κωστής Κ., Ριζάς Σ., Ο μεγάλος μετασχηματισμός. Κράτος και πολιτική του 20ου αιώνα, Αθήνα: Πατάκης, 2020.

Ελευθερίου Κ., Το πολιτικό κόμμα, Αθήνα: ΕΝΑ Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών, 2021.

Βιβλιογραφία (επικαιροποιείται διαρκώς)

Βαμβακάς, Β., Εκλογές και επικοινωνία στη Μεταπολίτευση. Πολιτικότητα και θέαμα, Αθήνα: Σαββάλας, 2006.

Βαμβακάς, Β. & Παναγιωτόπουλος, Π., Η Ελλάδα στη δεκαετία του ’80. Κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό λεξικό, Αθήνα: Επίκεντρο 2014.

Βούλγαρης, Γ. & Η. Νικολακόπουλος (επιμ.), 2012 : Ο διπλός εκλογικός σεισμός, Αθήνα: Θεμέλιο, 2014.

Γεωργαράκης, Ν. & Δεμερτζής, Ν., Το πολιτικό πορτραίτο της Ελλάδας. Κρίση και η αποδόμηση του πολιτικού, Αθήνα: Gutenberg, 2015.

Γεωργιάδου, Β., Η άκρα δεξιά και οι συνέπειες της συναίνεσης: Δανία, Νορβηγία, Ολλανδία, Ελβετία, Αυστρία, Γερμανία, Αθήνα: Καστανιώτης, 2008.

Γεωργιάδου, Β., Η άκρα δεξιά στην Ελλάδα 1965-2018, Αθήνα: Καστανιώτης, 2019.

∆ιαμαντόπουλος Θ., Το κομματικό φαινόμενο. Μορφές, συστήματα και οικογένειες κομμάτων, Αθήνα: Παπαζήσης, 1993.

Ελευθερίου Κ., Το πολιτικό κόμμα, Αθήνα: ΕΝΑ Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών, 2021.

Ελευθερίου Κ. & Παπαβλασόπουλος Ευθ., «Λανθάνουσες προσεγγίσεις και σύγχρονες τάσεις στη θεωρία των κομμάτων», Επιστήμη και Κοινωνία, τχ. 25, Φθινόπωρο 2010, σελ. 217-245.

Hering, G., Τα Πολιτικά Κόμματα στην Ελλάδα 1821-1936, 2 τόμοι, Αθήνα: ΜΙΕΤ, 2008.

Hirschmann, A., Η αντιδραστική ρητορική: Αντίστροφο αποτέλεσμα, ματαιότητα, διακινδύνευση, Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2017.

Hirschmann, A., Αποχώρηση, διαφωνία και αφοσίωση, Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 2002.

Κατσούλης Η. (επιμ.), Νέα Σοσιαλδημοκρατία. Περιεχόμενα πολιτικής, θεσμοί, οργανωτικές δομές, Αθήνα: Ι. Σιδέρης, 2002.

Kirchheimer O., «Ο μετασχηματισμός των κομματικών συστημάτων στη δυτική Ευρώπη», Λεβιάθαν, Νο. 11, 1991, σελ 77-104.

Κράουτς Κ., Μεταδημοκρατία, Αθήνα: Εκκρεμές, 2006.

Κωνσταντινίδης, Ι., Μαραντζίδης, Ν., Παππάς Τ., Κόμματα και πολιτική στην Ελλάδα, Αθήνα: Επίκεντρο, 2009.

Meny, Y., Συγκριτική Πολιτική, (τόμος Α'), Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 1995.

Meyer, Th. & L. Hinchman, Από τη δημοκρατία των κομμάτων στη δημοκρατία των ΜΜΕ, Αθήνα: Πολύτροπον, 2008.

Michels, R., Κοινωνιολογία των πολιτικών κομμάτων στη σύγχρονη δημοκρατία, Αθήνα: Γνώση, 1997.

Michels R., «Η δημοκρατία και ο σιδηρούς νόμος της ολιγαρχίας», Λεβιάθαν, Νο. 16, 1996, σελ. 49- 70.

Μπαλαμπανίδης, Γ., ΣΥΡΙΖΑ: Ενα κόμμα εν κινήσει, Αθήνα: Θεμέλιο, 2019.

Μπαλαμπανίδης, Γ., Ευρωκομμουνισμός, Αθήνα: Πόλις, 2015.

Μποτετζάγιας, Ι. & W. Rudig (επιμ.), Οικολογικά Πολιτικά Κόμματα, Αθήνα: Πράσινο Ινστιτούτο, 2016.

Mudde, C., Λαϊκιστικά Ριζοσπαστικά Δεξιά Κόμματα στην Ευρώπη, Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο, 2011.

Neumann, F., Εισαγωγή στη μελέτη της πολιτικής εξουσίας, Αθήνα: Κουκκίδα, 2016.

Νικολακόπουλος Η., Η καχεκτική δημοκρατία: Κόμματα και εκλογές, 1946-1967, Αθήνα: Πατάκης, 2001.

Offe C., «Κομματική δημοκρατία και κράτος αρωγός», Λεβιάθαν, Νο. 11, 1991.

Παππάς, Τ., Λαϊκισμός και κρίση στην Ελλάδα, Αθήνα: Ικαρος, 2015.

Παππάς, Τ., Το χαρισματικό κόμμα. ΠΑΣΟΚ, Παπανδρέου, εξουσία, Αθήνα: Πατάκης, 2009.

Pareto, V., Άνοδος και πτώση των ελίτ, Αθήνα: Κουκκίδα, 2017.

Ριζάς, Σωτ., Παρατάξεις και κόμματα στη μεταπολεμική Ελλάδα, Αθήνα: Εστία, 2016

Σεραφετινίδου Μελ., Εισαγωγή στην πολιτική κοινωνιολογία, Αθήνα: Gutenberg, 2002.