Παρουσίαση/Προβολή

(PSPA202) -  Γρηγόρης Μολύβας

Περιγραφή Μαθήματος

To μάθημα εξετάζει αφενός την έννοια και τον ρόλο των δικαιωμάτων στην ηθικοπολιτική φιλοσοφία,  αφετέρου τις σύγχρονες θεωρίες κοινωνικής δικαιοσύνης.

Τα δικαιώματα είναι κανονιστικά ισχυρές ασφαλιστικές δικλίδες που προστατεύουν το άτομο, τις επιλογές και τα συμφέροντά του, και καθιστούν ανίσχυρες τις όποιες αξιώσεις απέναντί του στο όνομα της κοινωνικής ευημερίας ή άλλων συλλογικών σκοπών. Εξετάζονται: τα δικαιώματα ως ατού και ως πλευρικοί περιορισμοί, οι προσεγγίσεις τους από τη σκοπιά της βούλησης και του συμφέροντος, το δικαίωματα στο/ν σώμα/εαυτό μας σε συνάρτηση με ζητήματα άμβλωσης, ευθανασίας κοκ, καθώς και τα δικαιώματα των ζώων.   

Οι θεωρίες δικαιοσύνης αναφέρονται στις αρχές που διέπουν τη διαρρύθμιση και διάρθρωση των βασικών κοινωνικοπολιτικών θεσμών, και τη διανομή των πόρων, των πλεονεκτημάτων και των βαρών σε μια κοινωνία. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη θεωρία κοινωνικού συμβολαίου του John Rawls και εν μέρει στην ελευθεριστική θεώρηση του Robert Nozick. Παράλληλα εξετάζονται οι θεωρίες περί αξιοκρατίας, ικανοποίησης βασικών αναγκών και οι σύγχρονες ερμηνείες της ισότητας (διανεμητικής και κοινωνικής), καθώς και η προσπάθεια υπέρβασης της προβληματικής της διανεμητικής δικαιοσύνης από τη σκοπιά του κοινοτισμού. Στο πλαίσιο του μαθήματος αναλύονται βασικές έννοιες της σύγχρονης ηθικοπολιτικής φιλοσοφίας και οι απόπειρες να προσδιοριστεί η σχέση μεταξύ 'ορθού' και 'αγαθού΄, αλλά και οι υποκειμενιστικές και αντικειμενιστικές θεωρήσεις του αγαθού βίου.

Το μάθημα εξετάζεται είτε με γραπτή εξέταση είτε με απαλλακτική εργασία. Σημαντική είναι η συμμετοχή και η συζήτηση. Ενθαρρύνεται η παρουσίαση κάποιου σημαντικού κειμένου από τη σχετική βιβλιογραφία.

Οι θεματικές του μαθήματος

(αναθεωρημένο 2023)

1. «Ο Jim και οι Ινδιάνοι» (Williams). Το «να κάνεις» και το «να αφήσεις να γίνει». Η ασυμμετρία του κοινού νου και τα προβλήματα της μεγιστοποίησης του αγαθού.

2. «Ας πάρουμε τα δικαιώματα στα σοβαρά». Η αμφισβήτηση του ωφελιμισμού: Τα δικαιώματα ως «ατού» κατά της γενικής ευημερίας (Dworkin) και ως «πλευρικοί περιορισμοί» που οριοθετούν την ηθική (Nozick).

3. Η θεωρία της βούλησης και η θεωρία του συμφέροντος. Το δικαίωμα ως μορφή κυριαρχίας και ως ανώτερης τάξης συμφέρον.

4. Δύσκολες περιπτώσεις: άμβλωση, ευθανασία, θανατική ποινή.

5. Έχουν δικαιώματα τα ζώα;

6. Το δικαίωμα ίσης μεταχείρισης: αμεροληψία και θετικές διακρίσεις.

7. Η δικαιοσύνη ως ακριβοδικία (Rawls). Η αναβίωση του κοινωνικού συμβολαίου και η αποκαθήλωση του ωφελιμισμού.

8. Δικαιοσύνη και αξιοκρατία. O καθένας πρέπει να λαμβάνει αυτό που του αξίζει, αλλά τι μπορεί να αξίζει; Οι βάσεις της επάξιας αντιμετώπισης (Feinberg).

9. «… στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του» (Marx). Η κοινωνική δικαιοσύνη ως ικανοποίηση των βασικών αναγκών. Το πρόβλημα της οριοθέτησης των αναγκών. Αντικειμενικές ανάγκες ή υποκειμενικές προτιμήσεις; Το ελάχιστο όριο κάλυψης και η ανεκτή ανισότητα.

10. Η κριτική στην ισότητα της ευημερίας. Τα «ακριβά γούστα» και οι «αναπηρίες».

11. Υποδείγματα διανεμητικής ισότητας (πόροι, ικανότητες, ευκαιρίες για ευημερία, πρόσβαση στο πλεονέκτημα) και η κριτική του κοινωνικού εξισωτισμού.

12. Ο κοινοτισμός και η αμφισβήτηση της πρωτοκαθεδρίας της δικαιοσύνης. Πρόσωπο και ταυτότητα. Ατομικά ή συλλογικά δικαιώματα;

13. Ανασκόπηση.

Ημερομηνία δημιουργίας

Δευτέρα 9 Μαρτίου 2015