Παρουσίαση/Προβολή

(86ΥΕΦ08) -  Στέφανος Ρέγκας

Περιγραφή Μαθήματος

Το ενδιαφέρον για το έργο του Baruch Spinoza (1632-1677) γνωρίζει έντονη άνθιση εδώ και πάνω από μισό αιώνα. Οι λόγοι είναι πολυποίκιλοι, και κύριοι ανάμεσά τους είναι τόσο η επικαιρότητα των βασικών μεταφυσικών και άλλων θέσεών του, όσο και η σύμπλευση των πορισμάτων του με επιστημονικά ευρήματα και ερευνητικές εξελίξεις σε ποικίλους κλάδους των ανθρωπιστικών, των κοινωνικών, μα και των θετικών επιστημών. Το μάθημα θα συγκροτηθεί γύρω από μία παρουσίαση του πυρήνα του σπινοζικού συστήματος, με βάση το θεμελιώδες έργο του Ηθική. Προς την επίτευξη αυτού του στόχου, θα προβούμε αρχικά σε μια πλαισίωση του σπινοζισμού, μέσω της γενικής περιγραφής του πνευματικού και διανοητικού κλίματος του 17^ου αιώνα, με έμφαση στο έργο του Descartes και τον καρτεσιανισμό. Στη συνέχεια θα αναγνώσουμε την Πραγματεία για τη διόρθωση του νου, η οποία θα λειτουργήσει εισαγωγικά, ως συνοπτική παρουσίαση ορισμένων κεντρικών ιδέων του Spinoza κατ’ αντίστιξη με τον προκάτοχό του. Με τα εφόδια αυτά, θα περάσουμε σε μια ανάλυση επιλεγμένων χωριών από την Ηθική, η οποία θα συνεπικουρείται από την εξέταση ορισμένων κομβικών επιστολών του φιλοσόφου. Οι τρεις πυλώνες γύρω από τους οποίους θα συγκροτηθούν οι συναντήσεις μας είναι η οντολογία (πρώτο μέρος της Ηθικής), η γνωσιολογία (δεύτερο μέρος), και η φιλοσοφική ανθρωπολογία και θεωρία των συναισθημάτων (τρίτο μέρος). Θα θιχθούν έννοιες όπως ο μονισμός, η υπόσταση, το κατηγόρημα και ο τρόπος, η εμμένεια, η αρχή του αποχρώντος λόγου, η ταύτιση Θεού και φύσης, οι κατηγορίες απειρίας, η σχέση ελευθερίας και αναγκαιότητας, η σχέση τού πνεύματος με το σώμα και η θεωρία της «παραλληλίας», τα είδη γνώσης και η αντίληψή του φιλοσόφου για τις ιδέες, τη φαντασία και την αλήθεια, η θεωρία του conatus, οι αξιολογικές κρίσεις περί καλού, όμορφου, κ.λπ., η εννοιολογική παραγωγή των συναισθημάτων, κ.ά. Στις καταληκτικές συναντήσεις θα εξεταστούν ακροθιγώς ορισμένες τρέχουσες χρήσεις του σπινοζισμού σε ποικίλα επιστημονικά πεδία, ώστε οι φοιτητές/τριες να εξοικειωθούν με πιθανές ερευνητικές απολήξεις των φιλοσοφικών εννοιών που παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια του εξαμήνου.

 

Η συστηματική αυτή εισαγωγή στη σπινοζική σκέψη θα λειτουργήσει ως έναυσμα για την πραγμάτευση μιας σειράς ερωτημάτων, μεταξύ των οποίων και τα εξής:

• Ποιες είναι οι κύριες έννοιες του σπινοζισμού και ποιο είναι το πνεύμα του; Πώς διαφοροποιούνται από ανταγωνιστικές εννοιολογήσεις; Πώς συνδέονται συστηματικά μεταξύ τους και ποια είναι τα κυριότερα προβλήματα που ανακύπτουν κατά την άρθρωση του συνόλου;
• Γιατί χαρακτηρίζεται ο σπινοζισμός ως πρακτική φιλοσοφία; Πώς διασυνδέεται το μεταφυσικό του υπόβαθρο με την ηθική του θεωρία, και τι ακριβώς σημαίνει «ηθική» σε αυτό το πλαίσιο; Πώς είναι μια φιλοσοφία του 17^ου αιώνα σε θέση να παραμένει τρέχουσα σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο;
• Ποια είναι η επιστημονική επικαιρότητα των κομβικών θεωριών του Spinoza; Σε ποιους τομείς έχει αυτός διαδραματίσει σημαντικό ρόλο κατά τις τελευταίες δεκαετίες; Σε ποιους άλλους παρουσιάζει αυξανόμενο ενδιαφέρον;
• Πώς επιτελείται η ιστορία της φιλοσοφίας και ποιες είναι οι κυριότερες μεθοδολογικές κατευθύνσεις του εν λόγω τομέα; Πώς αποτιμάται η επικαιρότητα ενός παλαιότερου φιλοσοφικού συστήματος ή ρεύματος;

Ημερομηνία δημιουργίας

Δευτέρα 30 Σεπτεμβρίου 2024