Παρουσίαση/Προβολή

Περιεχόμενο μαθήματος

1. Η γένεση της Ελλάδας (περ. 1150-750 π.Χ.). Ομηρική κοινωνία και πολιτική οργάνωση, αποικισμός, αλφάβητο και γραφή, ηρωική αναβίωση. Οι πηγές του ιστορικού.
2. Αρχαϊκή Ελλάδα (περ. 750-479 π.Χ.): πόλεις-κράτη, κοινωνικές συγκρούσεις, οπλιτικός στρατός, νομοθέτες, αριστοκρατική και ολιγαρχική διακυβέρνηση, τύραννοι. «Από το μύθο στο λόγο»: οι πρώτοι Έλληνες φιλόσοφοι και επιστήμονες.
3. Σπάρτη: Κοινωνία και κυβέρνηση. Αθηναϊκή Δημοκρατία: Η μεταρρύθμιση του Κλεισθένη, οι περσικοί πόλεμοι, η Αθηναϊκή ηγεμονία. Πελοποννησιακός πόλεμος. Πνευματική ζωή του 5ου και 4ου αι. π.Χ: Σοφιστές, Σωκράτης, Φιλοσοφικές σχολές (Πλάτων, Αριστοτέλης).
4. Άνοδος της Μακεδονίας του Φιλίππου του Β’. Μέγας Αλέξανδρος: Δημιουργία ενός νέου οικουμενικού ελληνικού πολιτισμού. Τα ελληνιστικά βασίλεια και ο ελληνιστικός πολιτισμός. Νέα πνευματικά κέντρα, Βιβλιοθήκες, Φιλολογία, Επιστήμη, Θρησκεία.
5. 30 Οκτωβρίου, 9:30. Επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Αγοράς και το μουσείο της (Άννα Τηγάνη).
6. Ρωμαϊκοί Αυτοκρατορικοί Χρόνοι. Η δημιουργία ενός ενοποιημένου μεσογειακού κράτους και οι διάφορες πολιτισμικές παραδόσεις του. Δευτέρα Σοφιστική. Επιστήμες και γράμματα στην πρώιμη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
7. Ύστερη Αρχαιότητα. Η γέννηση της Βυζαντινής Κωνσταντινούπολης και το πέρασμα στους Μέσους Χρόνους. Η ανάπτυξη του Χριστιανισμού και η σχέση του με τις επιστήμες. Η Σχολή της Αλεξάνδρειας και η πρόσληψη της αρχαίας φιλοσοφίας.
8. Η δημιουργία του μεσαιωνικού αραβικού κόσμου. Μεταφορά και ανταλλαγή επιστημονικής γνώσης και το πρώτο μεταφραστικό «κύμα» αρχαίων επιστημονικών και φιλοσοφικών κειμένων από τα ελληνικά στα συριακά και τα αραβικά. Η πρόσληψη της κλασικής αρχαιότητας στο Βυζάντιο υπό το πρίσμα της Μακεδονικής «Αναγέννησης».
9. Μεσαιωνική Δύση. Η «Αναγέννηση» του 12ου αιώνα και το δεύτερο μεταφραστικό «κύμα» επιστημονικών και φιλοσοφικών κειμένων από τα αραβικά και τα ελληνικά στα λατινικά. Η Κομνήνεια «Αναγέννηση» στο Βυζάντιο. Η ίδρυση των πρώτων πανεπιστημίων στην μεσαιωνική Δύση και η ανώτερη εκπαίδευση στην Κωνσταντινούπολη.
10. Ύστερο Βυζάντιο και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς το 1453.
11. Άγνωστοι πρωταγωνιστές. Ο ρόλος των μειονοτήτων, της γυναίκας και διάφορων άλλων κοινωνικών ομάδων στη διαμόρφωση του μεσαιωνικού μεσογειακού πολιτισμού. Pax Mongolica. Μεσόγειος, Ευρασία και «παγκόσμιοι» Μέσοι Χρόνοι. Ο «Μαύρος Θάνατος» σε Ανατολή και Δύση και το πέρασμα από τον μεσαίωνα στην Αναγέννηση.
12. Ομαδικές Παρουσιάσεις.

Μαθησιακοί στόχοι

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές/τριες θα:

• Έχουν συνολική εποπτεία των διαδοχικών περιόδων της Αρχαίας και Μεσαιωνικής Ιστορίας και μπορούν να εντάξουν σε αυτές βασικά ιστορικά γεγονότα, τα σημαντικότερα ιστορικά πρόσωπα, τις σημαντικότερες εξελίξεις στη σκέψη και τον πολιτισμό.
• Κατανοούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αρχαίου κόσμου καθώς και τα νέα χαρακτηριστικά που προσδιορίζουν το πέρασμα στον μεσαιωνικό κόσμο.
• Είναι σε θέση να αναζητήσουν και να αναλύσουν τις αιτιακές σχέσεις που προωθούν και συνδέουν τις εξελίξεις στην κοινωνικοπολιτική οργάνωση και στον πολιτισμό στην Αρχαία και Μεσαιωνική Ιστορία.
• Είναι σε θέση να κατανοούν τις αλλαγές στην κοινωνικοπολιτική οργάνωση και τον τρόπο σκέψης μέσα από την προοπτική των αναγκών, των συμφερόντων, των ανησυχιών, των ενδιαφερόντων, της δημόσιας και της ιδιωτικής ζωής των ανθρώπων της αρχαιότητας και των Μέσων Χρόνων.
• Έχουν αποκτήσει γνώσεις για πτυχές της Αρχαιότητας που αφορούν την ανάπτυξη και τη διάδοση της γνώσης και την εξέλιξη και την οργάνωση των Σχολών και των Βιβλιοθηκών.
• Έχουν κατανοήσει την μετάδοση και πρόσληψη της αρχαίας επιστημονικής γνώσης κατά τους Μέσους Χρόνους στον ευρύτερο Μεσογειακό χώρο.
• Έχουν εξοικειωθεί με τη μεθοδολογία, τα προβλήματα και τους περιορισμούς της ιστορικής έρευνας αναφορικά με την Αρχαιότητα και τους Μέσους Χρόνους.

Προτεινόμενα συγγράμματα

1.  Pomeroy B. Sarah, Burnstein M. Stanley, Donlan Walter, Tolbert-Romberts Jennifer, Συνοπτική Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας: Πολιτική, Κοινωνία και Πολιτισμός, Ινστιτούτο του Βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, Δεύτερη Έκδοση 2023.
2.  Σταθακόπουλος, Δ. Μικρή ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Εκδόσεις Πατάκη, 2017.

Μέθοδος αξιολόγησης

Γραπτή τελική εξέταση (100%)

Προεραιτική ομαδική παρουσίαση

Διδάσκων

Πέτρος Μπούρας-Βαλλιανάτος (pbourasval@phs.uoa.gr)