Παρουσίαση/Προβολή

(PHIL1803) -  Βασιλική Χρυσανθοπούλου, Ιωάννης Δρίνης

Περιγραφή Μαθήματος

Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά (intangible cultural heritage/ICH) καθιερώθηκε παγκόσμια ως έννοια-κλειδί της Σύμβασης της UNESCO για τη διαφύλαξή της (2003). Η Σύμβαση έχει κυρωθεί από 181 κράτη, μεταξύ των οποίων και από την Ελλάδα (2006) και έχει ευρεία απήχηση στους εθνικούς και στους διεθνείς σχεδιασμούς της πολιτιστικής πολιτικής. Μέσω της εφαρμογής της Σύμβασης, ομάδες και κοινότητες αναζητούν την προβολή και τη δημόσια αναγνώριση ζωντανών και σημαντικών στοιχείων του πολιτισμού τους και προσπαθούν να τα διαφυλάξουν, να τα μεταβιβάσουν στις νεότερες γενιές και να τα διαχειριστούν με στόχο την αειφορία τους. Η ίδια η έννοια της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς ως όρος αλλά και οι τρόποι της εφαρμογής της ως θεωρίας και πρακτικής αντιμετωπίζονται κριτικά από την επιστήμη της λαογραφίας, γεγονός το οποίο διερευνάται στο παρόν μάθημα. Η ενασχόληση των λαογράφων με την άυλη πολιτιστική κληρονομιά έχει ξεκινήσει δυναμικά στη χώρα μας κατά την τελευταία δεκαετία περίπου, στη βάση της προϋπάρχουσας παράδοσης της λαογραφίας στην Ελλάδα, ενώ αυξάνει και ενδυναμώνεται ως κύριος χώρος ερευνητικής και επαγγελματικής ενασχόλησης των λαογράφων. Στο παρόν μάθημα διερευνώνται οι ακόλουθες θεματικές:

• Άυλη πολιτιστική κληρονομιά: Εννοιολογήσεις και πεδία που περιλαμβάνει. Το ιστορικό της δημιουργίας της Σύμβασης για τη διαφύλαξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO και οι λοιπές συναφείς συμβάσεις. Η διοικητική δομή της Σύμβασης και η διασύνδεσή της με τις εθνικές δομές για την εφαρμογή της στην Ελλάδα.
• Πολιτιστική ή πολιτισμική κληρονομιά; Η έννοια της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και η σχέση της με την υλική κληρονομιά. Κριτικές προσεγγίσεις στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά (critical heritage studies) και η σχέση της με τη δημόσια λαογραφία. Κριτικός διάλογος της λαογραφίας, της εθνολογίας, της ανθρωπολογίας και άλλων όμορων επιστημών για την έννοια, τη θεωρία και τις πρακτικές εφαρμογές της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Μέσω της προσπάθειας των φορέων να διαφυλάξουν τα στοιχεία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς τους ζωντανά για τις επόμενες γενιές, αναδιαμορφώνεται η σχέση τους με τις ίδιες τις πρακτικές τους, αναδιαμορφώνονται οι πρακτικές καθεαυτές αλλά και τα υποκείμενα που τις ασκούν. Κριτική προσέγγιση του θέματος της προβολής της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω της «φεστιβαλοποίησης» και της «θεαματοποίησής» της.
• Η εφαρμογή της Σύμβασης στην Ελλάδα από τη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (ΔΙ.ΝΕ.ΠΟ.Κ.) του Υπουργείου Πολιτισμού. Οι στόχοι και οι προτεραιότητες για τη μελέτη, διαφύλαξη και ανάδειξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας. Στοιχεία που βρίσκονται σε κίνδυνο. Καλές πρακτικές για την άυλη πολιτιστική κληρονομιά στην Ελλάδα (και διεθνώς).
• Το Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας. Τα στοιχεία που είναι εγγεγραμμένα σε αυτό (κριτική επισκόπηση). Η διαδικασία, οι απαιτήσεις και η δεοντολογία συγκρότησης των δελτίων καταχώρισης των στοιχείων της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς στο Εθνικό Ευρετήριο (με πρακτική εξάσκηση των φοιτητών).
• Οι Αντιπροσωπευτικοί Κατάλογοι της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO και η διαδικασία καταχώρισης στοιχείων του Εθνικού Ευρετηρίου σε αυτούς. Η σημασία της παγκόσμιας αναγνωρισιμότητας και προβολής των στοιχείων της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς σε τοπικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο.
• Οι προτεραιότητες του Υπουργείου Πολιτισμού για τη μελέτη, διαφύλαξη και ανάδειξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας: Παραδοσιακά Επαγγέλματα και Τέχνες. Αγροδιατροφική κληρονομιά. Λαϊκές γιορτές και δρώμενα. Μουσικές, χορευτικές κ.ά. παραστάσεις. Πολιτισμικά τοπία, με έμφαση στον αγροτικό χώρο. Στοιχεία που διατρέχουν κίνδυνο εξαφάνισης και πολιτιστικές πολιτικές για τη διάσωση και την ενδυνάμωσή τους. Τα ακαδημαϊκά και τα τοπικά λαογραφικά μουσεία και αρχεία ως χώροι συγκρότησης, μελέτης, διαφύλαξης και μεταβίβασης της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.
• Η σημασία των κοινοτήτων ως κομβικού παράγοντα για την έννοια και την πρακτική της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Άυλη πολιτιστική κληρονομιά, συλλογική μνήμη και ταυτότητα τοπικών, εθνοπολιτισμικών και διασπορικών κοινοτήτων. Άυλη πολιτιστική κληρονομιά και κοινοτική βιωσιμότητα και αειφορία. Ζητήματα εξουσίας και ανταγωνισμού μεταξύ ομάδων και κοινοτήτων, εντάσεις και αντιπαραθέσεις για στοιχεία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Παραδείγματα από τον ελληνικό και τον διεθνή χώρο. Η δημιουργία τοπικών ή/και θεματικών Ευρετηρίων Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς σύμφωνα με τις αρχές και τη μεθοδολογία της Σύμβασης (UNESCO 2003).
• Ο ρόλος των λαογράφων στην καθοδήγηση της προετοιμασίας των δελτίων και γενικότερα, σε θέματα πολιτιστικής πολιτικής που συνδέονται με την άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Συνεργασία με τους φορείς των στοιχείων, επιστημονική και ηθική δεοντολογία (παραδείγματα καλών πρακτικών). Η ενασχόληση με την άυλη πολιτιστική κληρονομιά στο πλαίσιο της Σύμβασης της UNESCO είναι το πεδίο εκείνο το οποίο κατ’ εξοχήν παρέχει την ευκαιρία στους φοιτητές να διαπιστώσουν και να διαχειριστούν τις πολλαπλές και συχνά αντικρουόμενες απαιτήσεις και τους ρόλους που καλούνται να φέρουν εις πέρας: ως λαογράφοι – δημόσιοι ή ιδιωτικοί υπάλληλοι, ως επιστημονικοί ερευνητές, ως συνεργάτες ή ακόμη και ως μέλη μιας ομάδας φορέων ενός πολιτισμικού στοιχείου.

Ημερομηνία δημιουργίας

Πέμπτη 28 Δεκεμβρίου 2023