Παρουσίαση/Προβολή

(PHIL1801) -  Βασιλική Χρυσανθοπούλου

Περιγραφή Μαθήματος

Στόχος του μαθήματος αυτού είναι η γνωριμία των φοιτητών και φοιτητριών με τους περιφερειακούς και τοπικούς πολιτισμούς της Ελλάδας και η διερεύνηση των τρόπων μέσω των οποίων αυτοί συγκροτούνται, μέσα από την ανάλυση εθνογραφικών παραδειγμάτων από τον χώρο της ηπειρωτικής και της νησιωτικής Ελλάδας και της ελληνικής διασποράς. Η προσέγγιση του θέματος είναι διεπιστημονική, ολιστική, με έμφαση στην ιστορικότητα και στον διάλογο της λαογραφίας με τις όμορές της κοινωνικές επιστήμες (κοινωνική και πολιτισμική ανθρωπολογία, κοινωνιολογία, γεωγραφία, ιστορία) γύρω από τα θέματα του χώρου, του τόπου, της κοινότητας και της ταυτότητας. Η διδασκαλία του μαθήματος οργανώνεται στους ακόλουθους άξονες:

• Θεωρητικές προσεγγίσεις εννοιολογικών ζητημάτων που αφορούν στους περιφερειακούς και στους τοπικούς πολιτισμούς: Εστιάζουμε στη διερεύνηση των εννοιών του χώρου (φυσικού, σχεσιακού), του τόπου, του τοπίου, της κοινότητας (ως ιστορικού και κοινωνικού μορφώματος, αλλά και ως φαντασιακής, συμβολικής και εικονικής κοινότητας) και των ειδών και εκφάνσεων της ταυτότητας (εθνικής, εθνοτοπικής, εθνοτικής, εθνοτικοτοπικής, διασπορικής, πολιτειακής, πανανθρώπινης), όπως αυτές οι έννοιες προκύπτουν από την ιστορική και δυναμική θεώρηση της σχέσης του ανθρώπου με το φυσικό και κοινωνικό του περιβάλλον. Προκειμένου να κατανοήσουμε τη συγκρότηση των τοπικών και των περιφερειακών ταυτοτήτων, ιδιαίτερη προσοχή δίδεται στη μελέτη της τμηματικής συγκρότησης των ταυτοτήτων στην ελληνική κοινωνία.
• Μεθοδολογικές προσεγγίσεις στη διερεύνηση των περιφερειακών και των τοπικών πολιτισμών: Οι μέθοδοι έρευνας περιλαμβάνουν την αρχειακή, τη βιβλιογραφική, την επιτόπια, την πολυτοπική και τη διαδικτυακή έρευνα, ανάλογα με την ερευνώμενη κοινότητα και την χρονική περίοδο που μελετάται. Εστιάζουμε επίσης στον ρόλο των λαογράφων ως ερευνητών των τοπικών και περιφερειακών πολιτισμών και ως ειδικών της πολιτιστικής διαχείρισης, καθώς και στις προκλήσεις και στη δεοντολογία των σχέσεων που αναπτύσσουν με τις τοπικές και τις περιφερειακές κοινότητες που ερευνούν.
• Η οργάνωση του χώρου και οι μετασχηματισμοί των περιφερειακών και των τοπικών πολιτισμών και των συλλογικών ταυτοτήτων μέσα από εθνογραφικά παραδείγματα: Αρχικά προσεγγίζεται η παραδοσιακή οργάνωση του χώρου και η συγκρότηση των τοπικών κοινοτήτων και των πολιτισμών τους (18ος-αρχές 20ου αιώνα). Εστιάζουμε στις δομές, στις αξίες και τις πρακτικές της συγγένειας, της οικογένειας, του φύλου, της ηλικίας και της κοινωνικής διαστρωμάτωσης, στις σχέσεις παραγωγής, εξουσίας και αλληλεγγύης των παραδοσιακών κοινωνιών, στα ήθη, τα έθιμα, τις τελετουργίες και τα σύμβολά τους. Στη συνέχεια, διερευνώνται οι μετασχηματισμοί που επέφερε η νεωτερικότητα στις σχέσεις των μελών των περιφερειακών και τοπικών κοινωνιών μεταξύ τους και με τους ίδιους τους τόπους καταγωγής τους. Συγκεκριμένα, διερευνώνται οι αλλαγές στις αναπαραστάσεις των τοπικών πολιτισμών και ταυτοτήτων, τις οποίες επέφερε η μετανάστευση (εντός και εκτός Ελλάδος), η εγκατάλειψη της αγροτοκτηνοτροφικής ζωής και οικονομίας και η αστικοποίηση του πληθυσμού. Αναλύονται οι νέοι τρόποι πολιτικής και πολιτειακής οργάνωσης του ελλαδικού χώρου (περιφέρειες, δήμοι, κοινότητες) και οι νέες συλλογικότητες που προκύπτουν ως αποτέλεσμα της απεδαφοποίησης του πολιτισμού και της ταυτότητας (πολιτιστικοί σύλλογοι, σύλλογοι στο διαδίκτυο). Εξετάζουμε την αποϊεροποίηση των τοπίων, τα οποία γίνονται αντικείμενα οικονομικής εκμετάλλευσης, αλλά και τις μορφές αντίστασης των αστικοποιημένων πληθυσμών και των μελών των διασπορών, που επιδιώκουν τη διατήρηση, την αναβίωση και την ενδυνάμωση των πατριδικών τους κοινοτήτων μέσα από ταξίδια επιστροφής, προσκυνήματα, ανταμώματα και πανηγύρια. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η συμβολική ανασυγκρότηση των τόπων καταγωγής μέσα από τη συλλογική μνήμη, τις μνημονικές αφηγήσεις, τη μεταβίβαση των τοπικών μύθων και συμβόλων και τη δημιουργία τόπων μνήμης και μεταμνήμης για τις επερχόμενες γενιές. Τέλος, διερευνάται η επίδραση των εθνικών και παγκόσμιων πολιτιστικών πολιτικών στη διαμόρφωση των σύγχρονων περιφερειακών και τοπικών πολιτισμών στο πλαίσιο της παγκόσμιας οικονομίας, μέσω των δράσεων του τουρισμού και της διαχείρισης του λαϊκού πολιτισμού. Ειδικότερα, εξετάζουμε τις επιπτώσεις της εφαρμογής της Σύμβασης της UNESCO για τη διαφύλαξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς (Intangible Cultural Heritage) στην Ελλάδα και τις προσπάθειες των τοπικών και περιφερειακών φορέων να καταχωρίσουν σημαντικά πολιτισμικά τους στοιχεία στο Εθνικό Ευρετήριο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, επιδιώκοντας την εθνική και διεθνή αναγνώριση και κατοχύρωσή τους με στόχο την οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική τους αειφορία

Ημερομηνία δημιουργίας

Κυριακή 24 Δεκεμβρίου 2023