Παρουσίαση/Προβολή

(PHIL1796) -  Εμμανουήλ Βαρβούνης

Περιγραφή Μαθήματος

Στο μάθημα αυτό εξετάζονται με μια κοινωνική οπτική παραδοσιακές και σύγχρονες εθιμικές μορφές  στον αγροτικό και τον αστικό χώρο. Το μάθημα εστιάζει στα εξής πεδία:

• Κύκλος της ζωής (γέννηση – γάμος – θάνατος) στην παραδοσιακή κοινωνία. Ο γάμος του ζευγαριού, η γέννηση, η βάπτιση των παιδιών του και ο θάνατος αποτελούσαν στον παλαιότερο αγροτοκτηνοτροφικό, λαϊκό πολιτισμό μας διακριτές και αλληλοδιάδοχες εθιμικές στιγμές. Ανάλυση των διαβατηρίων τελετών που όριζαν τον κύκλο της ζωής στις παραδοσιακές κοινωνίες βάσει νεότερων θεωρητικών σχημάτων και μεθοδολογικών εργαλείων.
• Μετασχηματισμοί στα έθιμα του κύκλου της ζωής: στη γέννηση (μετακίνηση του τοκετού από το σπίτι στο μαιευτήριο, ο «σαραντισμός», που έχει γίνει μισός, και διαρκεί είκοσι μέρες, τα προσφερόμενα εκεί δώρα και κεράσματα που ακολουθούν την δική τους εθιμοταξία), στον γάμο (η πρακτική των λεγομένων «γαμοβαπτίσεων», η επικράτηση του πολιτικού γάμου κατά τα τελευταία χρόνια για οικονομικούς λόγους) αλλά και στα έθιμα του θανάτου και της κηδείας. Σήμερα κυρίαρχη είναι η λειτουργία των γραφείων τελετών που καθορίζουν πλέον και ομογενοποιούν την εθιμοταξία της κηδείας και του   μνημοσύνου αλλά και φροντίζουν για την εφαρμογή νεότερων πρακτικών, που εκφράζουν ιδεολογικές προτιμήσεις (π.χ. περιπτώσεις αποτέφρωσης).
• Ετήσιος εορτολογικός κύκλος. Γιορτές χειμώνα, καλοκαιριού, άνοιξης, φθινοπώρου. Οι οικονομικές, κοινωνικές και εργασιακές ιδιαιτερότητες/Ο οικονομικός, κοινωνικός και εργασιακός χαρακτήρας των αγροτοκτηνοτροφικών κοινοτήτων. Θα αναλυθούν οι παλαιότερες εθιμοταξίες σημαντικών εορτών του αγροτικού χώρου.
• Δρώμενα. Θα αναλυθεί η έννοια και η σημασία των δρωμένων στον ελλαδικό χώρο αρχικά και μετέπειτα θα προβούμε σε συγκριτική μελέτη με εθιμικά δρώμενα άλλων βαλκανικών λαών ώστε να ανιχνευθούν συνέχειες αλλά και διαφοροποιήσεις μεταξύ τους. Πιο συγκεκριμένα θα μας απασχολήσουν οι ακόλουθες θεματικές:

• Πρωτοβάθμιες μορφές θεάτρου: Δρώμενα, εθιμικές μικροπαραστάσεις με μαγικο-αναλογικό χαρακτήρα, ευετηρικό (Πρωτοχρονιά, Άνοιξη) και με βασικά θέματα : Θάνατος–ανάσταση-γάμος (Καλόγερος Θράκης, Μωμόγεροι Πόντου, Ρογκατσάρια Μακεδονίας και Θεσσαλίας, Ζαφείρης Ηπείρου, Λειδινός  Αίγινας κλπ.).
• Αποκριά : Πυκνή παρουσία δρωμένων με μεταμφιέσεις, γαμήλιες πομπές, δίκες, λαϊκές κωμωδίες (ομιλίες), παραστάσεις από κρητικό θέατρο.
• Ο λατρευτικός και μαγικός σκοπός των εκδηλώσεων: να υποβοηθήσει τον ερχομό της Άνοιξης και να εξασφαλίσει βλάστηση και σοδειά.

 

• Μορφές του δημόσιου τελετουργικού (παρελάσεις, δοξολογίες, επιθεωρήσεις αγημάτων και καταθέσεις στεφάνων κ.λπ.), οι οποίες στον ελληνικό αστικό χώρο συχνά συνδέονται άμεσα με τη θρησκευτική συμπεριφορά και την εκκλησιαστική λατρευτική ζωή και πράξη.
• Νεογιορτές. Θα αναλυθούν οι επιβιώσεις στοιχείων και ο εμπλουτισμός τους, οι αλλαγές και οι μετασχηματισμοί – όπως η αποσύνδεση από τις παραδοσιακές ασχολίες – και η εισαγωγή νέων στοιχείων, αλλά και οι νέες εορτές (π.χ. του αγίου Βαλεντίνου ως προστάτη των ερωτευμένων), σε σχέση με τις μορφές του δημόσιου τελετουργικού που εμπλέκονται στην εθιμοταξία των εορτών του ετήσιου κύκλου.
• Αγροτο-αστικό δίπολο. Θα αναλυθούν οι τρόποι επιβίωσης εθίμων του αγροτοκτηνοτροφικού χώρου στο άστυ. Πρόκειται για κατάλοιπα της «νόθας» αστικοποίησης των ελληνικών αστικών πληθυσμών, ιδιαίτερα στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Έμφαση θα δοθεί στο πώς συνδέεται η τάση αυτή με την  πολιτισμική ταυτότητα επιμέρους πληθυσμιακών ομάδων με κοινή καταγωγή, ιδιαίτερα μέσα από εθνοτοπικούς συλλόγους, στα πλαίσια του κινήματος του φολκλορισμού.
• Φολκλορικές εκδηλώσεις και θεάματα – φολκλορισμός. Ο φολκλορισμός ως βασικός τρόπος διαχείρισης της παράδοσης, καθώς μεγάλο μέρος της εικόνας που ο μέσος άνθρωπος έχει για το πολιτισμικό παρελθόν του στηρίζεται σε φολκλοριστικού τύπου αναπαραστάσεις του παρελθόντος  Έμφαση θα δοθεί στην έννοια του φολκλορισμού και πώς εκδηλώνεται: αντικείμενα, καταστήματα με είδη παραδοσιακά, ρουχισμός, δημόσιες εκδηλώσεις, με μουσική και χορό από τους δήμους, δρώμενα που οργανώνονται από συλλόγους και φορείς.

Ημερομηνία δημιουργίας

Δευτέρα 18 Δεκεμβρίου 2023