Παρουσίαση/Προβολή

(ΚΦΑ11 - ΓΦΑ11) -  Α. Αργυρίου (Α. Παπαθωμάς), Μ. Θωμά, Α. Κορολή, Ε. Μακρυγιάννη, Σ. Ματθαίος, Λ. Παπαδημητρόπουλος, Ε. Τσιτσιανοπούλου, S. Costanza

Περιγραφή Μαθήματος

1. Α. Αργυρίου (Α. Παπαθωμάς): Επιγράμματα (επιγραφές και πάπυροι) της Ελληνιστικής και Αυτοκρατορικής περιόδου: Λογοτεχνικοί τόποι, κοινωνικές αντιλήψεις και αξιακό πλαίσιο.

Στο σεμινάριο θα μελετήσουμε χαρακτηριστικά παραδείγματα επιγραμμάτων της ελληνιστικής και αυτοκρατορικής περιόδου, τα οποία βρίσκονται είτε χαραγμένα σε επιγραφές είτε γραμμένα σε παπύρους, με σκοπό να εξετάσουμε τις πληροφορίες που μας παρέχουν σχετικά με τα παρακάτω: Α) λογοτεχνικοί τόποι (καθώς το ελληνιστικό επίγραμμα αποτελεί ένα αυθύπαρκτο λογοτεχνικό είδος, ποιους λογοτεχνικούς τόπους μπορούμε να αναγνωρίσουμε στη γλώσσα τους;), β) κοινωνικές αντιλήψεις (ποιες αντιλήψεις απηχούνται στα επιγράμματα σχετικά με την κοινωνική θέση ανδρών και γυναικών, συγκεκριμένων επαγγελματιών, αλλά και τον ρόλο της θρησκείας, της οικογένειας, τις σχέσεις εξουσίας;), και γ) ηθικό αξιακό πλαίσιο (ποιες αξίες αναφέρονται και σε ποια συσχέτιση με το περιεχόμενο και τον σκοπό, αλλά και το είδος των επιγραμμάτων;). Η ποιητική γλώσσα των επιγραμμάτων δεν προσφέρει μόνο αισθητική απόλαυση ούτε αυτά έχουν μόνο λογοτεχνική αξία. Δίκαια έχουν χαρακτηριστεί ως ‘ο καθρέφτης της ελληνιστικής εποχής’, καθώς παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τις ιδιαίτερες πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες της εποχής δημιουργίας τους, αλλά και τις ηθικές αξίες των ανθρώπων που τα συνέθεσαν και αυτών στους οποίους απευθύνονταν. Μελετώντας, επομένως, τη γλώσσα τους μπορούμε να ανακαλύψουμε, εκτός από την λογοτεχνική τους ποιότητα, και την θέση τους ανάμεσα στις γραπτές πηγές για τους ελληνιστικούς και αυτοκρατορικούς χρόνους και να τα συσχετίσουμε με την επιγραφική και παπυρολογική παράδοση. Ειδικότερα θέματα που θα συζητηθούν κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου αφορούν στη διάκριση εγχάρακτων και λογοτεχνικών επιγραμμάτων, στα βασικά χαρακτηριστικά του είδους, τη θεματολογία ανά κατηγορία, τη συσχέτιση με άλλα είδη πηγών, π.χ. επιτύμβιες επιγραφές, και άλλα κείμενα της σύγχρονης γραμματείας, π.χ. ελληνιστική ποίηση, φιλοσοφία, παπυρικά έγγραφα. Το σεμινάριο περιλαμβάνει διαλέξεις από τους διδάσκοντες αλλά και εργαστηριακού τύπου ασκήσεις. Η τελική αξιολόγηση γίνεται με βάση την εκπόνηση γραπτής εργασίας και την προφορική παρουσίασή της. Τα θέματα των ατομικών εργασιών των φοιτητών/-τριών ορίζονται με την καθοδήγηση των διδασκόντων και σύμφωνα με τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες των φοιτητών/-τριών. Παρέχεται ενδεικτική βασική βιβλιογραφία και καθοδήγηση για την αναζήτηση σε ψηφιακές βάσεις δεδομένων.

2. Μ. Θωμά: Επιστολογραφία της μετακλασικής περιόδου

Στόχος του σεμιναρίου είναι η μελέτη των λογοτεχνικών και ιδιωτικών επιστολών της μετακλασικής περιόδου, δηλαδή της περιόδου που ξεκινάει με την ελληνιστική εποχή και φτάνει έως και την ύστερη αρχαιότητα. Μετά από μία σύντομη εισαγωγή στη θεωρία της αρχαίας ελληνικής επιστολογραφίας θα διαβαστούν και θα αναλυθούν λεπτομερώς τόσο λογοτεχνικές επιστολές του ελληνορωμαϊκού κόσμου, όσο και καθαρά ιδιωτικές επιστολές γραμμένες σε παπύρους και συναφείς φορείς γραφής (όστρακα, αρχαίες μεμβράνες, ξύλινες πινακίδες κτλ.) από την ελληνιστική, ρωμαϊκή και πρώιμη βυζαντινή ανατολική Μεσόγειο, οι οποίες φανερώνουν ποικίλες πτυχές της καθημερινής ζωής και των σχέσεων των κατοίκων του μετακλασικού κόσμου. Βασικός σκοπός του σεμιναρίου είναι να παράσχει στους φοιτητές εξειδικευμένες γνώσεις σχετικά με τις γενικές αρχές και τη θεωρία της αρχαίας ελληνικής επιστολογραφίας της μετακλασικής αρχαιότητας, καθώς επίσης και με τα βασικά θέματα, τα δομικά μοτίβα, τη γλώσσα και το ύφος των επιστολών αυτών.

3. Μ. Θωμά: Οικογενειακός βίος στην Αρχαία Ελληνική Γραμματεία

Στο σεμινάριο θα μελετηθούν ποικίλες πτυχές του αρχαιοελληνικού οικογενειακού βίου, όπως εμφανίζονται σε λογοτεχνικά και μη κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Θα αξιοποιηθούν κάθε είδους λογοτεχνικά κείμενα, πεζά και ποιητικά, από τον Όμηρο έως την ύστερη αρχαιότητα, καθώς επίσης και μαρτυρίες που σώζονται σε άλλα γραμματειακά είδη (επιγραφές, πάπυροι, όστρακα κτλ.) και φωτίζουν άγνωστες εν πολλοίς πλευρές του οικογενειακού βίου, τις σχέσεις μεταξύ των μελών μιας οικογένειας, τον τρόπο σκέψης και τις επικρατούσες νοοτροπίες κατά τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Στόχος του μαθήματος είναι να κατανοήσουν οι φοιτητές τις βασικές πτυχές του οικογενειακού βίου των αρχαίων Ελλήνων, και να διδαχθούν πώς πρέπει να συλλέγουν, να μελετούν, να αξιολογούν και να αξιοποιούν τα διάφορα είδη γραμματειακών πηγών.

4. Α. Κορολή: Η ρητορική των κειμένων της καθημερινότητας: Στρατηγικές πειθούς σε επιστολές που σώζονται σε παπύρους και όστρακα

Αντικείμενο ανάλυσης στο πλαίσιο του σεμιναρίου θα είναι η δημώδης μετακλασική Ελληνική, όπως αυτή σώζεται σε μη λογοτεχνικά κείμενα της ύστερης αρχαιότητας τα οποία γράφτηκαν σε παπύρους και όστρακα, για να καλύψουν ανάγκες της καθημερινής ζωής. Ειδικότερα, τα κείμενα που θα μελετηθούν εμπίπτουν στο είδος των ιδιωτικών επιστολών. Οι συμμετέχουσες/συμμετέχοντες στο σεμινάριο θα εστιάσουν στη ρητορική των εν λόγω κειμένων και θα ασχοληθούν με τα εξής συναφή θέματα:

• Γλωσσικά μέσα διατύπωσης των αιτημάτων και ρητορική οργάνωση κειμένων.
• Στρατηγικές πειθούς και άσκηση ψυχολογικής πίεσης στον παραλήπτη του κειμένου (στρατηγικές ευγένειας και γλωσσικά μέσα που προσδίδουν επιτακτικό τόνο στο κείμενο).
• Αλληλεπίδραση ανάμεσα στα μη λογοτεχνικά κείμενα και τη λογοτεχνία.

5. Ε. Μακρυγιάννη: Μύθος και ιστορία στην αρχαϊκή λυρική ποίηση

Στο σεμινάριο, μέσα από επιλεγμένα αντιπροσωπευτικά ποιήματα ή μεγαλύτερα αποσπάσματα από τα σωζόμενα της αρχαϊκής λυρικής ποίησης, θα διερευνηθούν ερωτήματα όπως:

1. Πώς χειρίζονται οι ποιητές προηγούμενες παραλλαγές των μύθων και πώς τους χρησιμοποιούν;
2. Είναι δυνατόν να γίνει ανασύσταση του βίου τους αλλά και των κοινωνικών σχέσεων, της πολιτικής κατάστασης της εποχής τους;
3. Ο ρόλος του «παραδείγματος» και η επιλογή συγκεκριμένων λεπτομερειών ή παραλλαγών των μύθων.
4. Τι συμπεράσματα μπορούν να προκύψουν από τεχνικές, συμβάσεις, εικονοποιΐα, γλώσσα, συνθήκες παράστασης; κ.λπ.
5. Το σεµινάριο θα είναι, δηλαδή, αφιερωµένο στη διερεύνηση των τρόπων µε τους οποίους υπεισέρχονται ο µύθος και η ιστορία, το µυθολογικό παράδειγµα και η "πραγµατικότητα" στη σύνθεση, αλλά και στην εκτέλεση/παράσταση, ευρύτερων αρχαίων ελληνικών λυρικών συνθέσεων.

Οι συµµετέχοντες στο σεµινάριο θα εξασκηθούν στις µεθόδους της φιλολογικής έρευνας, αφού πρώτα εξοικειωθούν µε τη χρήση των βιβλιοθηκών, των βιβλιογραφικών εργαλείων κ.λπ. Παράλληλα θα τίθενται και ασκήσεις ή µικρές εργασίες, οι οποίες είτε θα πραγµατοποιούνται στην τάξη είτε θα κατατίθενται κατά την επόµενη συνάντηση.

Όλοι οι φοιτητές θα κάνουν παρουσιάσεις σε διάφορα σχετικά µε το αντικείµενο του σεµιναρίου θέµατα, µε σειρά που θα ορισθεί από τα πρώτα µαθήµατα. Όλοι πρέπει να έρχονται προετοιµασµένοι κατά τις παρουσιάσεις, ώστε να µπορούν να συµµετέχουν στη συζήτηση που θα ακολουθεί. Στο τέλος του σεµιναρίου κάθε φοιτητής θα παραδώσει γραπτή εργασία βασισµένη στο θέµα της παρουσίασής του. Στην περίπτωση που ο αριθμός των μελών του σεμιναρίου είναι μεγάλος, θα υπάρξει και τελική γραπτή εξέταση.

Ο τελικός βαθµός θα αποτελεί τον µέσο όρο που θα προκύπτει από τη συµµετοχή στις ασκήσεις (30% της τελικής βαθμολογίας), την προφορική παρουσίαση (30%) και την τελική γραπτή εργασία (40%).

Είναι απαραίτητη η γνώση της αγγλικής γλώσσας, σε επίπεδο που να γίνεται κατανοητή η αγγλόφωνη βιβλιογραφία. Γαλλικά, γερµανικά, ιταλικά είναι επίσης ευπρόσδεκτα.

6. Σ. Ματθαίος: Απολλώνιος Ρόδιος, Ἀργοναυτικά

Το σεμινάριο στοχεύει στην ανάλυση και ερμηνεία του τρίτου βιβλίου των Ἀργοναυτικῶν του Απολλώνιου Ρόδιου υπό το πρίσμα των εννοιών “παράδοση” και “νεωτερικότητα”, οι οποίες χαρακτηρίζουν την ελληνιστική ποιητική δημιουργία. Παράλληλα θα μελετηθούν, μεταξύ άλλων, η σχέση του Απολλώνιου με τον Καλλίμαχο και το καλλιμάχειο πρόγραμμα, το ηρωϊκό στοιχείο των Ἀργοναυτικῶν και ο ρόλος των θεών, θα διερευνηθούν οι αφηγηματικές τεχνικές του έπους και θα επιχειρηθεί, τέλος, αποτίμησῃ του στο πλαίσιο της ελληνιστικής ποιητικής. Οι συμμετέχοντες θα μελετήσουν και θα παρουσιάσουν προφορικά ενότητες από το τρίτο βιβλίο των Ἀργοναυτικῶν (30% της τελικής βαθμολογίας) και, βάσει των παρουσιάσεών τους, θα εκπονήσουν γραπτή σεμιναριακή εργασία που θα καταθέσουν με τη λήξη του εξαμήνου (40% της τελικής βαθμολογίας).Επιπλέον, θα ανατεθεί σε κάθε συμμετέχοντα η εκπόνηση περίληψης ενός επιστημονικού άρθρου ή/και η επεξεργασία λημμάτων από το λεξικό LSJ (30%της τελικής βαθμολογίας).

7. Λ. Παπαδημητρόπουλος: Ο Οίκος στον Ευριπίδη: Άλκηστη-Μήδεια-Ιππόλυτος

Τα τρία δράματα του Ευριπίδη που θα αναλύσουμε παρουσιάστηκαν στο θέατρο του Διονύσου σε χρονικό διάστημα περίπου μιας δεκαετίας και συγκαταλέγονται στα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Και τα τρία χαρακτηρίζονται από την επενέργεια ενός ή περισσότερων ερωτικών τριγώνων. Με την κατάλληλη αξιοποίηση των δεδομένων που του προσέφερε η μυθολογική παράδοση, αλλά και με τις ριζικές τροποποιήσεις που επέφερε πάνω σ’ αυτήν, ο Ευριπίδης έδωσε στον έρωτα μια πρωταρχική θέση στην ποίησή του. Άλλες πτυχές που θα μας απασχολήσουν στο παρόν σεμινάριο είναι: η θέση των παιδιών και των υπηρετών στον οίκο, η σημασία των εισόδων και των εξόδων από τον οίκο, ο ρόλος των όρκων, η σχέση του οίκου με την πόλη και η επενέργεια των θεών πάνω στη διαμόρφωση των σχέσεων του οίκου.

8. Λ. Παπαδημητρόπουλος: Ο Ευριπίδης και ο Μύθος των Ατρειδών: Ηλέκτρα-Ορέστης-Ελένη 

Στο σεμινάριο αυτό θα αναλυθούν διεξοδικά οι ανωτέρω τραγωδίες του Ευριπίδη, οι οποίες συγκαταλέγονται σε μία ωριμότερη φάση της δημιουργίας του, όταν είχε αποκρυσταλλωθεί πια το προσωπικό του ύφος. Έμφαση θα δοθεί στην πρωτοποριακή πραγμάτευση του μύθου από τον τραγικότερο των ποιητών, στα διάφορα συστατικά στοιχεία της δραματουργίας του, όπως τον αφηγηματικό πρόλογο, τον αγώνα λόγων, την αγγελική ρήση, τον από μηχανής θεό, καθώς επίσης στη σκιαγράφηση των χαρακτήρων των έργων και στον επικαθορισμό της δράσης από τον θεϊκό παράγοντα. Οι φοιτητές θα έρθουν επίσης σε επαφή με ξενόγλωσση βιβλιογραφία, γι' αυτό ένα από τα προαπαιτούμενα του σεμιναρίου είναι ο καλός χειρισμός τουλάχιστον της αγγλικής γλώσσας.

9. Ε. Τσιτσιανοπούλου: Αρχαία ελληνική παπυρολογία

Στόχος του μαθήματος είναι η εμβάθυνση στο γνωστικό αντικείμενο, τις επιστημονικές αρχές και τη μεθοδολογία της Aρχαίας Ελληνικής Παπυρολογίας. Στα πλαίσια του μαθήματος γίνεται εκτεταμένη μελέτη ελληνικών φιλολογικών και μη φιλολογικών παπύρων. Οι φοιτητές/τριες θα εξοικειωθούν με την ανάγνωση ελληνικών παπυρικών γραφών και την ερμηνεία επιλεγμένων φιλολογικών παπύρων, παπυρικών εγγράφων και οστράκων από τον 4ο αιώνα π.Χ. ως τον 8ο αιώνα μ.Χ. Παράλληλα, θα ασκηθούν στη μεταγραφή, τη χρονολόγηση, το λεξιλόγιο, τη συντακτική δομή των παπυρικών κειμένων. Θα δοθεί έμφαση, επίσης, στην εκμάθηση και αξιοποίηση της χρήσης των συγχρόνων ηλεκτρονικών βοηθημάτων και μέσων (βάσεων δεδομένων, προγραμμάτων κτλ.) τα οποία είναι απαραίτητα στη σύγχρονη παπυρολογική έρευνα.

10. S. Costanza: Μαντεία, όνειρα και προφητείες από τους παπύρους της Ελληνορωμαϊκής Αιγύπτου

Οι Ελληνικοί πάπυροι αποτελούν μια πολύ σημαντική πηγή της αρχαίας θρησκείας, μαντείας και προφητείας και παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες για την ιστορία της νοοτροπίας στην Αρχαιότητα. Το σεμινάριο έχει σκοπό να παράσχει μια αναλυτικότερη γνώση από αυτά τα κείμενα σχετικά με τη πνευματική ζωή της Ελληνορωμαϊκής Αιγύπτου, με κύριο ενδιαφέρον για την ονειρομαντεία και την προφητεία σε όνειρα από μαντικούς και μαγικούς παπυρούς, όπως για παρ. P.S.I. X 1381, PGM VII κα., αλλἀ και από την Ομηρομαντεία, τη τέχνη βασισμένη στους στίχους από τα Ομηρικά έπη και άλλες τυπολογίες της κληρομαντείας, όπου οι κλῆροι (Λατινικά sortes) παίζουν τον κύριο ρόλο για την πρόγνωση του μέλλοντος και την ερμηνεία του θεϊκού θελήματος. Η κειμενική ανάλυση θα είναι χρήσιμη για τη δομική θεωρία η οποία εξηγεί τις βασικές, φιλοσοφικές και κοινωνικές ιδέες που αφορούν το πελατολόγιο της αρχαίας μαντείας και προφητείας, τόσο για πολιτικά ερωτήματα κοινού ενδιαφέροντος, όσο και για θέματα ιδιωτικής φύσεως (υγεία, δουλεία, γάμο).

11. S. Costanza: Ψυχαγωγία και παιχνίδια στην ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα

Το σεμινάριο είναι αφιερωμένο στην αρχαία ψυχαγωγία και τα παιχνίδια με σκοπό τη διασχέδαση βάσει των λογοτεχνικών, λεξικογραφικών και παπυρολογικών πηγών. Σκοπός του σεμιναρίου είναι να παράσχει μια δομική θεωρία για τις διάφορες πτυχές του θέματος, με ιδιαίτερη έμφαση στη μιμογραφία, στον τσίρκο, στη μουσική, στον χορό και ακροβασίες, στους γρίφους και ψηφοπαίγνια, στα παιχνίδια μπάλας και επιδεξιότητας. Αυτές οι παραστάσεις και ασχολίες αποτελούν ένα σημαντικό κεφάλαιο της καθημερινής ζωής της αρχαιότητας, με σοβαρές θρησκευτικές επιπτώσεις. Σχετικά με τα κοριστίστικα και αγορίστικα παιχνίδια έχουν και λειτουργία μύησης για κορίτσια και εφήβους σε ηλικία γάμου. Οι πράξεις μουσικής και γυμναστικής είναι, εξίσου, συνδεμένες στενά με τις θειότητες που προστατεύουν τους νεαρούς σε αυτό το μεταβατικό σημείο της ζωής τους. Επομένως, όλα αυτά τα θέματα της ιστορίας της ψυχαγωγίας είναι άξια έρευνας σε μεγαλύτερο βάθος.

 

 

Ημερομηνία δημιουργίας

Τρίτη 19 Φεβρουαρίου 2019