Παρουσίαση/Προβολή

Δημιουργική Τεχνολογία

Κωδικός μαθήματος: 69Μ230

Εαρινό εξάμηνο (Η’)

ECTS: 3/5

Ώρες διδασκαλίας / εβδομάδα

Περιγραφή Μαθήματος

Επικεντρώνεται στις σύγχρονες τεχνικές ηχητικής επεξεργασίας, δίνοντάς τη δυνατότητα στους φοιτητές/φοιτήτριες να εξοικειωθούν με διαδεδομένα λογισμικά για τη δημιουργία και επεξεργασία του ήχου, να αποκτήσουν πρακτική εμπειρία μέσα από εργασίες που θα διαμορφώσουν οι ίδιοι και να κατανοήσουν θεμελιώδεις έννοιες της ηλεκτρονικής μουσικής. Έμφαση δίνεται σε λογισμικά ανοικτού κώδικα ώστε οι φοιτητές/φοιτήτριες να έχουν εύκολη πρόσβαση σε αυτά. Το μάθημα εξετάζεται με διαδοχικές εργασίες που συνυπολογίζονται στον τελικό βαθμό και παρουσιάζονται στο σύνολο της τάξης με σκοπό την ανταλλαγή απόψεων και γνώσης

Το μάθημα εισάγει τους φοιτητές/φοιτήτριες σε βασικές έννοιες της μουσικής τεχνολογίας, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να γνωρίσουν διαδεδομένα λογισμικά για τη δημιουργία, ηχογράφηση και επεξεργασία του ήχου. Σκοπός είναι η εξοικείωση των φοιτητών/τριών με τη χρήση ηχητικών προγραμμάτων, midi και διαφόρων περιφερειακών μηχανημάτων ήχου, αποκτώντας πρακτική εμπειρία. Το μάθημα εξετάζεται με διαδοχικές εργασίες που συνυπολογίζονται στον τελικό βαθμό και παρουσιάζονται στο σύνολο της τάξης με σκοπό την ανταλλαγή απόψεων και γνώσης.

Περίγραμμα Μαθημάτων

Μάθημα 1

Εισαγωγή στο μάθημα: οργάνωση, εκπαιδευτικό υλικό, επικοινωνία


Εισαγωγή στα προγραμματιστικά περιβάλλοντα SuperCollider / Pure Data

Βασικές έννοιες

Μάθημα 2

Θέμα προς συζήτηση: Ακουσματική Μουσική [Acousmatic Music]

Τεχνική διδασκαλία: Εισαγωγή στο περιβάλλον του SuperCollider


Γεννήτριες Ήχου

Προσθετική & Αφαιρετική Σύνθεση

Μάθημα 3

Θέμα προς συζήτηση: Αλγοριθμική Σύνθεση [Algorithmic Composition]

Τεχνική διδασκαλία: Εισαγωγή στους όρους και στις τεχνικές σύνθεσης ήχου με:

Διαμόρφωση Δακτυλίου (RM),

Πλάτους (ΑΜ)

& Συχνότητας (FM)

Μάθημα 4

Θέμα προς συζήτηση: Διάχυση Ήχου [Sound Spatialisation]

Τεχνική διδασκαλία:

Εισαγωγή στους όρους: SynthDef / Synth

Εισαγωγή στους όρους: περιβάλουσα (Envelopes), και σειρά εκτέλεσης κώδικα (Scheduling)

Μάθημα 5

Θέμα προς συζήτηση: Laptop Orchestras / Νέες Διεπαφές για Μουσική Έκφραση [New Interfaces for Musical Expression]

Τεχνική διδασκαλία: Patterns

Μάθημα 6


Θέμα προς συζήτηση: Ζωντανή Ηλεκτρονική Μουσική [Live Electronics]

Τεχνική διδασκαλία: Σύνθεση Δειγματοληψίας, Buffers & Soundfiles

Μάθημα 7

Παρουσίαση Εργασίας

Μάθημα 8


Θέμα προς συζήτηση: Γενετική Μουσική & Ambient [Generative Music & Ambient]

Τεχνική διδασκαλία: Μικροδομική Σύνθεση [Granular Synthesis & Granulation]

Μάθημα 9

Θέμα προς συζήτηση: Live Coding / Διαδραστική Ηλεκτρονική Μουσική [Interactive Electronic Music]

Τεχνική διδασκαλία: NodeProxy

Μάθημα 10

Θέμα προς συζήτηση: Φασματική Μουσική [Spectral Music]

Τεχνική διδασκαλία FFT

Μάθημα 11

Παρουσίαση Εργασίας

Μάθημα 12

Ομαδικό feedback στην τάξη στις εν εξελίξει τελικές εργασίες

Μάθημα 13

Παρουσιάσεις εργασιών στην αίθουσα

Ενδεικτική Βιβλιογραφία Μαθήματος

Blatter A. (1997), Instrumentation & Orchestration, Cengage Learning.
Cipriani A., Giri M. (2016), Electronic Music and Sound Design, Theory and Practice with Max 7, vol.1, Contemponet.
Collins N., d’Escrivan J. eds. (2007), The Cambridge Companion to Electronic Music, Cambridge University Press.
Cox, C., Warner, D. eds. (2017), Audio Culture, Revised Edition: Readings in Modern Music, Bloomsbury Academic.
Demers J., T., (2010) Listening Through the Noise: The Aesthetics of Experimental Electronic Music, Oxford University Press.
Emmerson S. ed. (1986) The Language of Electroacoustic Music, Macmillan Press. 786.709EmmS
Farnell, A. (2010), Designing Sound, MIT Press.
Holmes, T., (2002), Electronic and Experimental Music: Pioneers in Technology and Composition, Routledge.
Kettlewell, B. (2002), Electronic Music Pioneers, ProMusic Press, 786.709KetB
Manning, P., (2013), Electronic and Computer Music, Oxford University Press. 786.709ManP
McNutt, E. (2003), ‘Performing Εlectroacoustic Μusic: Α Wider View of Interactivity’, Organised Sound 8(3), 297-304.
Menezes, F. (2002), ‘For a morphology of interaction’, Organised Sound 7(3), 305-311.
Nyman, M., (2000), Experimental Music: Cage and Beyond, Cambridge University Press. [διαθέσιμο στα Ελληνικά και στον Εύδοξο]
Roads, C. (2015), Composing Electronic Music: A New Aesthetic, Oxford University Press.
Roads, C. (1996), The Computer Music Tutorial, MIT Press.
Ruviaro B. (2015), A Gentle Introduction to SuperCollider, Creative Commons, [download]
Smalley, D. (1997), ‘Spectromorphology: explaining sound-shapes’, Organised Sound 2(2), 107-26.
Valle, A. (2016), Introduction to Supercollider, Logos Verlag Berlin GmbH.
Wishart, T. (1996), On Sonic Art, Routledge.

Ενδεικτική Εργογραφία Μαθήματος

Stockhausen – Studie || (1954), tape
Stockhausen – Gruppen (1957), 3 orchestras
Brian Ferneyhough, Time and Motion Study II (1976), Cello + electronics
Jonathan Harvey, Bhakti (1982), 14 instruments + quadraphonic tape
Steve Reich,  Electric Counterpoint (1987), Electric guitar + tape (part 3)
Kaija Saariaho, Petals (1988), Cello + electronics
Henry Vega, The Hallelujah Drones (2008), Choir + electronics

Henry Vega, Ninevolt [cello & SC3]
Panayiotis Kokoras, Mutation (2015), Clarinet + electronics
Yiannis Kyrikides, Words & Song Without Words (2012), Cello, sound + video
Eli Fieldsteel, Fractus (2012), Trumpet & Electronics

Εργαλεία

VCV Rack, https://vcvrack.com
SuperCollider, https://supercollider.github.io/download
FoxDot, https://foxdot.org/
Reaper, http://www.reaper.fm/ + SWS Plugin Extension

Argotlunar, http://mourednik.github.io/argotlunar/
OcenAudio, https://www.ocenaudio.com/en/startpage
SoundGrain, http://ajaxsoundstudio.com/software/soundgrain/
Soundhack Freeware, http://www.soundhack.com/freeware/
Spear, http://www.klingbeil.com/spear/
MFreeEffectsBundle, https://www.meldaproduction.com/MFreeEffectsBundle
Voxengo Free plugins SpectrumAnalyzer / OldSkoolReverb / TempoDelay
Tokyo Dawn Labs Kotelnikov Compressor / SlickEQ / Nova DynamicEQ
Blue Cat Audio freeware, http://www.bluecataudio.com/Products/Bundle_FreewarePack/
PaulXStretch plugin [win, mac]

Κώδικας SuperCollider

sc-basics [download]

startup-file [download]


Out, RM, FM, Subtractive, Variables [download]


SynthDefs [download]

Envelopes [download]


Playing  Buffers [download]

 Simple Scheduling [download] [drumloops]


Granulation [download]

[guitar samples]


Real-time Granulation of Live Input [download]


Patterns [download]


CuePlayer [download]


NodeProxy code [download]


FFT code [download]

Machine Listening code [download]

SuperCollider Tutorials

Introduction to SuperCollider by Andrea Valle https://core.ac.uk/download/302068849.pdf

SuperCollider Tutorial by Nick Collins https://composerprogrammer.com/teaching/supercollider/sctutorial/tutorial.html

Computer Music with examples in SuperCollider by David Michael Cottle http://rhoadley.net/courses/tech_resources/supercollider/tutorials/cottle/CMSC7105.pdf

Σύνθεση και Επεξεργασία Ήχου με το SuperColliderΣύνθεση και Επεξεργασία Ήχου με το SuperCollider Ο. Καραμανλής https://synthesis.orestiskaramanlis.net/indexUoA.html

Video Tutorial στα Αγγλικά από τον Eli Fieldsteel [YT-link]

Μαθησιακοί Στόχοι & Αποτελέσματα

Στόχος του μαθήματος είναι στο τέλος του εξαμήνου οι φοιτητές/τριες να έχουν αποκτήσει μια μικρή μεν αλλά βιωματική δε εμπειρία της μουσικής δημιουργίας με προγραμματιστικά μέσα. Να εξοικειωθούν με βασικές έννοιες, τεχνικές και πρακτικές στο συγκεκριμένο πεδίο. Και να έχουν μια προσωπική και χειροπιαστή εμπειρία σύγχρονων τεχνικών μουσικής σύνθεσης ηλεκτρονικής μουσικής. Τέλος στόχος επίσης του μαθήματος είναι οι φοιτητές/φοιτήτριες μέσω των εργασιών τους, να δημιουργήσουν ένα πορτφόλιο, το οποίο θα αποδεικνύει έμπρακτα όλα τα παραπάνω και το οποίο θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν σαν τεκμήριο για την μελλοντική τους ακαδημαϊκή και επαγγελματική εξέλιξη.

Περιγραφή /Εκφώνηση  1^ης Εργασίας (Σύνθεση /εκτέλεση σε SuperCollider):

Οι φοιτήτριες και οι φοιτητές καλούνται να συνθέσουν ένα κομμάτι σύγχρονης μουσικής χρησιμοποιώντας το περιβάλλον του SuperCollider, ένα μουσικό έργο 1 έως 2 λεπτών (έναν μουσικό αυτοσχεδιασμό ή μία ηχητική εγκατάσταση). Μπορούν να κάνουν χρήση κάποιων ηχογραφημένων δειγμάτων αλλά η χρονοδρομολόγησή τους θα πρέπει να συμβαίνει σε πραγματικό χρόνο. Το τελικό παραδοτέο μπορεί να είναι: α) Η παρουσίαση ενός μουσικού αυτοσχεδιασμού για ζωντανά ηλεκτρονικά (live electronics) σε οποιοδήποτε στιλιστικό ύφος -με ή χωρίς εξωτερικούς ελεγκτές- χρησιμοποιώντας την εφαρμογή που κατασκευάσατε, β) μία ηχητική εγκατάσταση που εξελίσσεται αυτόνομα χρησιμοποιώντας αλγοριθμικές διαδικασίες μέσα στο στον κώδικα.

Σχετικά με την κατασκευή του λογισμικού, η ποσότητα των αντικειμένων που χρησιμοποιούνται στην εφαρμογή δεν είναι παράμετρος ποιότητας. Η εργασία εξετάζει αρχικά τη δυνατότητά των φοιτητών να δουλέψουν δημιουργικά με το περιβάλλον και στη συνέχεια τους ωθεί να χρησιμοποιήσουν το λογισμικό που φτιάξανε ώστε να δημιουργήσουν ενδιαφέρουσες ηχητικές δομές.

Η εργασία τους αφήνει ελεύθερους να προχωρήσουν μόνοι τους και να εξερευνήσουν το SuperCollider ή το Rack με όποιον τρόπο νομίζουν αντί να τους ζητηθεί να φτιάξουν κάτι συγκεκριμένο. Mπορούν να κάνουν οτιδήποτε εφόσον η δουλειά τους ανταποκρίνεται στα βαθμολογικά κριτήρια.

Τι θα παραδώσουν

... έναν φάκελο με το ονοματεπώνυμό τους σε λατινικούς χαρακτήρες και την κατάληξη -1 που να περιλαμβάνει:

1. Έναν φάκελο που να περιέχει το αρχείο του SuperCollider (ως scd) καθώς και όλα τα αρχεία που είναι απαραίτητα για να τρέξει το patch (όπως π.χ. αρχεία ήχου αν χρειάζονται).
2. Mία ηχογράφηση 1 έως 2 λεπτών (wav 44.1KHz/16bit) ή βίντεο/screencapture (mp4) του αυτοσχεδιασμού ή της εγκατάστασής.
3. Ένα σύντομο κείμενο έως 500 λέξεις (ως pdf) που να εξηγεί τις προθέσεις τους για τον σχεδιασμό του λογισμικού και τον τρόπο λειτουργίας του. Μπορούν να ανεβάσουν το ηχητικό σε κάποιο online-streaming-platform (youtube, vimeo, κ.λπ.) και να συμπεριλάβουν τον σύνδεσμο εντός του κειμένου.

βαθμολογικά κριτήρια 1^ης Εργασίας (Σύνθεση /εκτέλεση σε SuperCollider)

• 60% ένα patch (ή κώδικας) που δείχνει καλή γνώση του περιβάλλοντος SuperCollider και διάθεση για δημιουργική εξερεύνηση των δυνατοτήτων του λογισμικού
• 30% ηχογράφηση ή βίντεο ή screencapture όπου καταδεικνύεται η δυνατότητα για επεξεργασία και εξέλιξη του μουσικού υλικού
• 10% συνοδευτικό κείμενο

Περιγραφή /Εκφώνηση  2^ης Εργασίας (Σύνθεση για όργανο και προηχογραφημένα ηλεκτρονικά):

Οι φοιτήτριες και οι φοιτητές καλούνται να συνθέσουν ένα κομμάτι σύγχρονης μουσικής για ένα όργανο και ηλεκτρονικά διάρκειας περίπου 2 λεπτών. Το όργανο μπορεί να είναι ακουστικό, ηλεκτρονικό ή η ανθρώπινη φωνή και τα μέρη του θα πρέπει να είναι αποτυπωμένα σε παρτιτούρα κάνοντας χρήση κάποιας μορφής μουσικής σημειογραφίας (δυτικής, βυζαντινής, γραφικής, ή συνδυασμό αυτών).

Τα ηλεκτρονικά μέρη θα είναι προηχογραφημένα και μπορεί να προέρχονται από ένα και μόνο μεγάλο αρχείο ήχου που συνοδεύει το όργανο, ή να είναι τεμαχισμένα σε ξεχωριστά αρχεία που ενεργοποιούνται σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές ανάλογα με την παρτιτούρα.

Δεν υπάρχει περιορισμός στις τεχνικές που μπορούν να χρησιμοποιήσουν για την κατασκευή του οργανικού και του ηλεκτρονικού μέρους, θα πρέπει όμως να καταβάλουν προσπάθεια ώστε αυτά τα δύο να αποτελέσουν έναν ενοποιημένο ηχητικό κόσμο. Με άλλα λόγια χρειάζεται να προσέξουν ώστε το όργανο να συνδιαλέγεται με τους ηλεκτρονικούς ήχους με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτυγχάνεται σύμμιξη των διαφορετικών ηχοχρωμάτων και διαδικασιών. Πρέπει να σκεφθούν τρόπους ώστε να δημιουργηθούν αιτιώδεις σχέσεις και προσπάθησε να εξερευνήσουν την ηχοχρωματική παλέτα του οργάνου.

Η σύνθεση θα πρέπει να είναι φτιαγμένη με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να παρουσιαστεί ζωντανά από έναν οργανοπαίχτη με τη συνοδεία των ηλεκτρονικών. Χρειάζεται επομένως να υιοθετηθεί μία κατανοητή σημειογραφία ώστε οι συνθέτες να μπορέσουν να αποτυπώσουν τις μουσικές τους ιδέες.

Είναι καλή πρακτική να προσπαθήσουν να απομακρυνθούν λίγο από την καθιερωμένη δυτική σημειογραφία και να εξερευνήσουν νέες και περισσότερο προωθημένες μεθόδους αποτύπωσης. Για την κατασκευή της παρτιτούρας μπορούν να δουλέψουν στο χέρι με πεντάγραμμο, να κάνουν χρήση κάποιου λογισμικού μουσικής σημειογραφίας (όπως του musescore) ή να συμπεριλάβουν σύμβολα χρησιμοποιώντας ένα γραφιστικό περιβάλλον (όπως το inkscape). Δεν είναι απαραίτητο να αποδώσουν γραφικά το ηλεκτρονικό μέρος (παρόλο που δεν αποκλείεται).

Τι θα παραδώσουν

... έναν φάκελο με το ονοματεπώνυμό τους σε λατινικούς χαρακτήρες και την κατάληξη -2 που να περιέχει:

1. Την παρτιτούρα σε μορφή pdf που να περιλαμβάνει έναν τίτλο για το μουσικό έργο.
2. Έναν φάκελο που να περιέχει όλα τα αρχεία που είναι απαραίτητα για να τρέξουν τα ηλεκτρονικά (πχ ένα ή περισσότερα αρχεία ήχου).
3. Mία ηχογράφηση (.wav 44.1KHz/16bit) ή/και βίντεο (mp4) του τελικού έργου που να καταδεικνύεται με σαφήνεια η αλληλεπίδραση του ακουστικού οργάνου με τα ηλεκτρονικά. Το ακουστικό όργανο μπορεί να είναι midi όμως η ηχητική ποιότητα του ακουστικού μέρους και των ηλεκτρονικών αποτελούν βαθμολογικά κριτήρια.
4. Ένα σύντομο κείμενο έως 500 λέξεις (ως .pdf) που να εξηγεί τις προθέσεις τους για το κομμάτι και τη συνολική του δομή.

βαθμολογικά κριτήρια 2^ης Εργασίας (Σύνθεση για όργανο και προηχογραφημένα ηλεκτρονικά )

• 80% δυνατότητα ανάπτυξης των μουσικών ιδεών και συνολική δομή, ενδεδειγμένη μουσική σημειογραφία, πετυχημένη αλληλεπίδραση των ηλεκτρονικών πηγών με το ακουστικό μέρος, δημιουργική εξερεύνηση του ηχοχρώματος, δημιουργική χρήση της τεχνολογίας, ηχητική ποιότητα του ηλεκτρονικού μέρους και βαθμός πειραματισμού
• 10% ηχογράφηση
• 10% συνοδευτικό κείμενο

Περιγραφή /Εκφώνηση  3^ης Εργασίας (Σύνθεση για μεικτά μέσα):

Οι φοιτήριες/τες καλούνται να κάνουν ένα κομμάτι σύγχρονης μουσικής για ένα όργανο και ηλεκτρονικά διάρκειας 2 έως 4 λεπτών. Το όργανο μπορεί να είναι ακουστικό, ηλεκτρονικό ή η ανθρώπινη φωνή και τα μέρη του θα πρέπει να είναι αποτυπωμένα σε παρτιτούρα κάνοντας χρήση κάποιας μορφής μουσικής σημειογραφίας (δυτικής, βυζαντινής, γραφικής, κ.λπ.). Τα ηλεκτρονικά μπορούν να εμπίπτουν σε μία ή περισσότερες από τις παρακάτω κατηγορίες:

1. Tape [«μαγνητοταινία»]: Όπου τα ηλεκτρονικά μέρη είναι προηχογραφημένα και μπορεί να προέρχονται από ένα και μόνο μεγάλο αρχείο ήχου που συνοδεύει το όργανο ή να είναι τεμαχισμένα σε ξεχωριστά αρχεία ήχου που ενεργοποιούνται σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές ανάλογα με την παρτιτούρα.
2. Live [«ζωντανά»]: Όπου οι ηλεκτρονικοί ήχοι γεννιούνται τη στιγμή της συναυλίας, συνήθως χρησιμοποιώντας γλώσσες μουσικού προγραμματισμού όπως το supercollider.
3. Improvised [«αυτοσχεδιαστικά»]: Όπου οι ηλεκτρονικοί ήχοι δημιουργούνται με αυτοσχεδιασμό τη στιγμή της συναυλίας συνήθως χρησιμοποιώντας εξωτερικούς ελεγκτές (audio/midi controllers).

Είναι πολύ σύνηθες ένα σύγχρονο κομμάτι για μεικτά μέσα να κάνει χρήση διαφόρων τεχνικών και να περιλαμβάνει στοιχεία από όλες τις παραπάνω κατηγορίες. Π.χ. μπορούν κάποια ηλεκτρονικά μέρη να είναι προηχογραφημένα, άλλα να γεννιούνται σε πραγματικό χρόνο μέσω αλγορίθμων και άλλα να δημιουργούνται αυτοσχεδιαστικά. Οι φοιτητές θα πρέπει να βρούνε μία κατανοητή σημειογραφία ώστε να μπορέσουν να αποτυπώσουν τις μουσικές τους ιδέες. Η παρτιτούρα χρειάζεται να είναι φτιαγμένη με τέτοιον τρόπο ώστε να μπορεί να παιχτεί το κομμάτι ζωντανά από έναν οργανοπαίχτη. Τα ηλεκτρονικά αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του κομματιού και χρειάζεται να είναι φτιαγμένα έτσι ώστε να μπορούν να αποδοθούν χωρίς τη φυσική παρουσία του συνθέτη.

Τι θα παραδώσουν

... έναν φάκελο με το ονοματεπώνυμό τους σε λατινικούς χαρακτήρες και την κατάληξη -3 που να περιέχει:

• Την παρτιτούρα σε μορφή pdf που να περιλαμβάνει έναν τίτλο για το μουσικό έργο.
• Mία ηχογράφηση (.wav1KHz/16bit) ή βίντεο (mp4) του τελικού έργου που να καταδεικνύεται με σαφήνεια η αλληλεπίδραση του ακουστικού οργάνου με τα ηλεκτρονικά. Το ακουστικό όργανο μπορεί να είναι midi όμως η αληθοφάνεια του ακουστικού μέρους καθώς και η ποιότητα των ηλεκτρονικών αποτελούν βαθμολογικά κριτήρια.
• Έναν φάκελο που να περιέχει όλα τα αρχεία που είναι απαραίτητα για να τρέξουν τα ηλεκτρονικά (πχ τα αρχεία ήχου, το αρχείο του λογισμικού αν χρειάζεται, κλπ).
• Ένα σύντομο κείμενο έως 500 λέξεις (ως .pdf) που να εξηγεί τις προθέσεις τους για το κομμάτι και τη συνολική του δομή.

βαθμολογικά κριτήρια 3^ης Εργασίας (Σύνθεση για όργανο και προηχογραφημένα ηλεκτρονικά )

• 75% δυνατότητα ανάπτυξης των μουσικών ιδεών και συνολική δομή, ενδεδειγμένη μουσική σημειογραφία, πετυχημένη αλληλεπίδραση των ηλεκτρονικών πηγών με το ακουστικό μέρος, δημιουργική εξερεύνηση του ηχοχρώματος, δημιουργική χρήση της τεχνολογίας, ηχητική ποιότητα του ηλεκτρονικού μέρους και βαθμός πειραματισμού
• 20% ηχογράφηση
• 5% συνοδευτικό κείμενο