Παρουσίαση/Προβολή

Εισαγωγή στην Ηλεκτρακουστική μουσική

Κωδικός μαθήματος: 69ΜΜ49

Χειμερινό εξάμηνο (Ε’)

ECTS: 3/5

Ώρες διδασκαλίας/ εβδομάδα : 3

Περιγραφή Μαθήματος

Το μάθημα παρουσιάζει βασικές αισθητικές τάσεις της ηλεκτροακουστικής μουσικής από τα μέσα του 20ου αιώνα έως τις μέρες μας. Συζητά τα τεχνολογικά μέσα κάθε περιόδου, τους συνθέτες, και αναλύει προεξέχοντα έργα από το ρεπερτόριο.

Επικεντρώνεται στις σύγχρονες τεχνικές ηχητικής επεξεργασίας, δίνοντάς τη δυνατότητα στους φοιτητές/φοιτήτριες να εξοικειωθούν με διαδεδομένα λογισμικά για τη δημιουργία και επεξεργασία του ήχου, να αποκτήσουν πρακτική εμπειρία μέσα από εργασίες που θα διαμορφώσουν οι ίδιοι και να κατανοήσουν θεμελιώδεις έννοιες της ηλεκτρονικής μουσικής.

Περίγραμμα Μαθημάτων

Μάθημα 1


Εισαγωγή στο μάθημα, οργάνωση, εκπαιδευτικό υλικό, επικοινωνία.


Οι Φουτουριστές


Από τη 2η σχολή της Βιέννης στην έλευση της μαγνητοταινίας

Musique Concrète & Elektronische Musik

Το ηχητικό αντικείμενο (sound object)

Μάθημα 2


Ανασκόπηση βασικών εννοιών μουσικής τεχνολογίας:

Ο ήχος

δειγματοληψία

απεικόνιση του ήχου στο πεδίο χρόνου & συχνοτήτων

Βασικές τεχνικές επεξεργασίας ήχου

Λειτουργίες ενός Audio Editor: Εισαγωγή στο OcenAudio

Μάθημα 3


Το Digital Audio Workstation: Εισαγωγή στο Reaper

Επεξεργασία ήχου σε DAW

Hχοχρωματική ισορροπία: Equalisation

Ακροάσεις & ανάλυση μουσικών έργων

Μάθημα 4

Παρουσίαση 1^ης Εργασίας

Μάθημα 5

Digital Audio Workstation II

Η μορφολογία του ήχου

Κατηγοριοποίηση των ηχητικών αντικειμένων

Φασματικά χαρακτηριστικά

ADSR & LFOs

Ακροάσεις & ανάλυση μουσικών έργων

Μάθημα 6

Η αρχή μιας ηλεκτροακουστικής σύνθεσης


Συνήθεις διαδικασίες μετασχηματισμού του ηχητικού υλικού

Δουλεύοντας με οικογένειες ήχων

Γραφικές Παρτιτούρες

Ακροάσεις & ανάλυση μουσικών έργων

Μάθημα 7


Διαστρωμάτωση των ηχητικών αντικειμένων


Κατασκευάζοντας ηχητικά περιβάλλοντα

Κατασκευάζοντας αιτιώδεις σχέσεις

Ηχητικές Υφές (sound textures)

Χωροθέτηση ήχων

Ακροάσεις & ανάλυση μουσικών έργων

Μάθημα 8


Παρουσίαση 2^ης Εργασίας

Μάθημα 9


Ο Ρυθμός

Εισαγωγή και επεξεργασία δεδομένων midi

Έλεγχος εικονικών οργάνων

Μάθημα 10

Ζωντανή Ηλεκτρονική Μουσική [live electronic music]

Ακροάσεις & ανάλυση μουσικών έργων | Multichannel Audio

Μάθημα 11

Laptop ensembles

Εισαγωγή στη σύνθεση & επεξεργασία ήχου με SuperCollider/live coding/Max MSP/PD

Μάθημα 12


Ομαδικό feedback στην τάξη στις εν εξελίξει τελικές εργασίες

Μάθημα 13

Παρουσίαση 3^ης Εργασίας

Ενδεικτική Βιβλιογραφία Μαθήματος

Bregman, A. S. (2001), Auditory Scene Analysis: The Perceptual Organization of Sound, MIT Press. 152.15BreA


Collins N., d’Escrivan J. eds. (2007), The Cambridge Companion to Electronic Music, Cambridge University Press.


Cox, C., Warner, D. eds. (2017), Audio Culture, Revised Edition: Readings in Modern Music, Bloomsbury Academic.


Demers J., T., (2010) Listening Through the Noise: The Aesthetics of Experimental Electronic Music, Oxford University Press.


Emmerson S. ed. (1986) The Language of Electroacoustic Music, Macmillan Press. 786.709EmmS


Holmes, T., (2002), Electronic and Experimental Music: Pioneers in Technology and Composition, Routledge.


Kettlewell, B. (2002), Electronic Music Pioneers, ProMusic Press, 786.709KetB
Manning, P., (2013), Electronic and Computer Music, Oxford University Press. 786.709ManP


McNutt, E. (2003), ‘Performing Εlectroacoustic Μusic: Α Wider View of Interactivity’, Organised Sound 8(3), 297-304.


Menezes, F. (2002), ‘For a morphology of interaction’, Organised Sound 7(3), 305-311.
Nyman, M., (2000), Experimental Music: Cage and Beyond, Cambridge University Press. [διαθέσιμο στα Ελληνικά και στον Εύδοξο]


Roads, C. (1996), The Computer Music Tutorial, MIT Press. 781.34RoaC


Roads, C. (2015), Composing Electronic Music: A New Aesthetic, Oxford University Press.
Smalley, D. (1997), ‘Spectromorphology: explaining sound-shapes’, Organised Sound 2(2), 107-26.


Wishart, T. (1996), On Sonic Art, Routledge.

Ακαδημαϊκά Περιοδικά

International Computer Music Conference (ICMC),

https://quod.lib.umich.edu/i/icmc/


eContact!, http://econtact.ca/


Organised Sound

Computer Music Journal

Journal of New Music Research

Contemporary Music Review

Perspectives of New Music

Σύνδεσμοι

EARS: Electroacoustic Resource Site, http://ears.pierrecouprie.fr


SONUS: http://www.sonus.ca/index.html


UBUWEB: http://www.ubu.com/sound/electronic.html


Ενδεικτική Εργογραφία Μαθήματος

Pierre Schaeffer & Pierre Henry – Symphonie pour un homme seul (1950)


John Cage – Williams Mix (1953)


Karlheinz Stockhausen – Studie II (1954)


Edgard Varèse – Déserts (1954)


Edgard Varèse – Poème électronique (1958)


Iannis Xenakis – Concret PH (1958)


György Ligeti – Artikulation (1958)


Karlheinz Stockhausen – Kontakte (1958–60)


Luc Ferrari – Und so weiter (1966)


Steve Reich – Come Out (1966)


François Bayle – Espaces Inhabitables (1967)


Bernard Parmegiani – De Natura Sonorum (1975)


Iannis Xenakis – La Légende d’Eer (1978)


Jonty Harrison – Klang (1982)


Denis Smalley – Wind Chimes (1983)


Javier Alvarez – Temazcal (1984)


Francis Dhomont – Novars (1989)


Philippe Manoury – La Partition du Ciel et e l’Enfer (1989)


Andrian Moore – Junky (1996)


Louis Dufort – Zénith (1999)


Natasha Barrett – The Utility of Space (2001)


Autechre – Confield (2001)


Tetsu Inoue & Carl Stone – Pict.Soul (2001)


Robert Normandeau – Chorus (2002)


Trevor Wishart – Imago (2002)


David Berezan – Cyclo (2003)


Stéphane Roy – Appartenances: Thème Celte (2003)


Squarepusher – District Line II (2003)


Horacio Vaggione – Harrison Variations (2004)


Ryoji Ikeda – Dataplex (2005)


Giles Gobeil – Ombres, espaces, silences (2005)


Theodore Lotis – Instant of a crystal glass (2007)


Henry Vega – The Hallelujah Drones (2008)


Nicolas Bernier – This is a portrait (2008)


Olivier Girouard – Ne me laisse pas ici (2009)


Panayiotis Kokoras – Construct Synthesis (2010)


Manuella Blackburn – Switched on (2012)


Nikos Stavropoulos – Topophilia (2016)

Μαθησιακοί Στόχοι & Αποτελέσματα

Στόχος του μαθήματος είναι στο τέλος του εξαμήνου, οι φοιτήτριες και οι φοιτητές που το παρακολούθησαν να έχουν αποκτήσει μια βιωματική εμπειρία των βασικών / εισαγωγικών αρχών που σχετίζονται με την ηλεκτρονική σύνθεση.  Να έχουν αποκτήσει μια βασική κατανόηση των προβληματισμών και τα ζητημάτων του συγκεκριμένου δημιουργικού πεδίου, συμπεριλαμβανομένων βασικών εννοιών, και αισθητικών τάσεων. Να έχουν αναπτύξει βασικές τεχνικές και πρακτικές δεξιότητες, και μια προσωπική και χειροπιαστή εμπειρία της μουσικής σύνθεσης ηλεκτροακουστικής μουσικής. Τέλος να δημιουργήσουν ένα πορτφόλιο μέσα από τις εργασίες τους, το οποίο θα αποδεικνύει έμπρακτα όλα τα παραπάνω και το οποίο θα μπορούν να το χρησιμοποιήσουν σαν τεκμήριο για την μελλοντική τους ακαδημαϊκή και επαγγελματική εξέλιξη.

Περιγραφή /Εκφώνηση  1^ης Εργασίας:

Οι φοιτητές/τριες θα επιλέξουν και θα παρουσιάσουν στην αίθουσα ένα θέμα από το πεδίο της ηλεκτροακουστικής μουσικής. Μπορούν να καταπιαστούν με την ανάλυση ενός μουσικού έργου, με την παρουσίαση κάποιου συνθέτη, με την εξερεύνηση της τεχνολογίας συγκεκριμένων έργων ή περιόδων, με το θεωρητικό υπόβαθρο διαφόρων συνθετικών προσεγγίσεων, με ιστορικά στοιχεία συγκεκριμένων σχολών ηλεκτρονικής μουσικής, κτλ.


Κάθε παρουσίαση είναι ομαδική (2 ή 3 ατόμων) και θα πρέπει να διαρκεί συνολικά έως 20 λεπτά, συμπεριλαμβανομένου του οπτικοακουστικού υλικού και των ερωτήσεων (διάρκειας 3 λεπτών) στο τέλος της παρουσίασης.


Ενδεικτικές Θεματικές Ενότητες

• Ηλεκτρονικά Μουσικά Όργανα του 20ου αιώνα [Electronic Musical Instruments of the 20th Century]
• Musique Concrète
• Elektronische Musik
• Edgard Varèse
• Karlheinz Stockhausen
• John Cage
• Προγραμματισμός & Μουσική 1950-2000 [Programming & Music 1950-2000]
• Ακουστική Οικολογία, Mουσική του Περιβάλλοντος [Acoustic Ecology, Music of the Environment]
• Ακουσματική Μουσική [Acousmatic Music]
• Αλγοριθμική Σύνθεση [Algorithmic Composition]
• Φασματική Μουσική [Spectral Music]
• Laptop Orchestras
• Ζωντανή Ηλεκτρονική Μουσική [Live Electronics]
• IDM & Glitch
• Γενετική Μουσική & Ambient [Generative Music & Ambient]
• Διαδραστική Ηλεκτρονική Μουσική [Interactive Electronic Music]
• Νέες Διεπαφές για Μουσική Έκφραση [New Interfaces for Musical Expression]
• Συντήρηση & Διαφύλαξη της Ηλεκτροακουστικής Μουσικής [Preserving Electroacoustic Music]
• Live Coding
• Μουσική Ερμηνεία μέσω Δικτύου [Networked Music Performance]
• Ηλεκτρονική Μουσική & Κινούμενη Εικόνα [Electronic Music & the Moving Image]
• Ανάλυση μίας Τεχνικής Σύνθεσης Ήχου [Προσθετική, Αφαιρετική, Διαμόρφωση Πλάτους/Δακτυλίου, Σύνθεση Πίνακα Κυματομορφής, Σύνθεση Μετασχηματισμού Κυματομορφής, Σύνθεση Δειγματοληψίας, Σύνθεση με Φυσικά Μοντέλα, Μικροδομική Σύνθεση, Σύνθεση Φωνής, Στοχαστική Σύνθεση, Σύνθεση Αλυσιδωτής Συνένωσης, κτλ]

Ορισμένες θεματικές περιλαμβάνουν ένα πολύ ευρύ πεδίο έρευνας. Οι φοιτητές μπορούν να αποφασίσουν είτε να κάνουν μία γενική παρουσίαση πάνω στο θέμα, είτε να εστιάσουν την παρουσίαση σε κάποιο επί μέρους πεδίο (πχ. σε έναν συγκεκριμένο συνθέτη, σε μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο/ τεχνοτροπία/ τεχνολογία/ χώρα, κτλ).

Αφού επιλέξουν το θέμα που θα παρουσιάσουν, θα πρέπει να έρθουν σε επαφή με τον διδάσκοντα για να αποσαφηνιστεί ο τίτλος, ώστε να υπάρχει η βεβαιότητα ότι το θέμα εμπίπτει στα πλαίσια του μαθήματος.

βαθμολογικά κριτήρια 1^ης Εργασίας (παρουσίαση)

70% Περιεχόμενο

• ποιότητα των πληροφοριών που παρουσιάστηκαν
• πληρότητα κάλυψης του θέματος
• αναφορές στη βιβλιογραφία
• συνάφεια με το θέμα



30% Παρουσίαση / Κατανόηση

• τρόπος παρουσίασης του οπτικοακουστικού υλικού
• σαφήνεια των επιχειρημάτων
• χρήση της γλώσσας
• δομή
• γνώση του θέματος

Περιγραφή /Εκφώνηση  2^ης Εργασίας:

Ηλεκτροακουστική Μινιατούρα

Οι φοιτητές/τριες καλούνται να συνθέσουν ένα σύντομο ηλεκτροακουστικό κομμάτι περίπου 1 λεπτού χρησιμοποιώντας ως ηχητική πηγή έναν και μόνο φυσικό ήχο. Η εργασία είναι ατομική. Η μινιατούρα θα πρέπει να καταδεικνύει προσπάθεια δημιουργικής εξερεύνησης του ηχοχρώματος του αρχικού υλικού.

Οι εξεταζόμενοι/ες θα πρέπει να προσπαθήσουν να δομήσουν τη σύνθεση με τρόπο ώστε να αναπτύσσονται αιτιώδεις σχέσεις μεταξύ των ηχητικών αντικείμενων. Δεν υπάρχει περιορισμός στο μουσικό ιδίωμα του κομματιού, παρά μόνο ότι θα πρέπει να βασίζεται στον μετασχηματισμό και την ανάπτυξη του αρχικού ήχου.


Ο αρχικός φυσικός ήχος δεν θα πρέπει να έχει διάρκεια μεγαλύτερη των 3 δευτερολέπτων και μπορεί να προέρχεται από δική σας ηχογράφηση ενός ηχητικού αντικειμένου ή ηχοτοπίου ή από κάποια βιβλιοθήκη ήχων. Είναι πολύ βοηθητικό να δώσουν έναν τίτλο στο κομμάτι τους. Ενδεχομένως κάποιες εξωμουσικές αναφορές να τους/τις βοηθήσουν σε επίπεδο έμπνευσης.

Τι θα πρέπει να παραδώσουν

... ένα συμπιεσμένο αρχείο με το ονοματεπώνυμό τους με λατινικούς χαρακτήρες και την κατάληξη -2 που να περιέχει:

• Τη σύνθεσή σας ως ένα στερεοφωνικό αρχείο .wav (44.1KHz/16bit).
• Ένα σύντομο κείμενο 200 λέξεων (ως .pdf) που να εξηγεί τις προθέσεις τους για το κομμάτι, τη μορφολογία του, καθώς και τις τεχνικές μετασχηματισμού.
• Το αρχικό δείγμα του ήχου που χρησιμοποίησαν για να φτιάξουν το κομμάτι.

βαθμολογικά κριτήρια 2^ης Εργασίας (μινιατούρα)

• 45% δημιουργική εξερεύνηση του ηχοχρώματος / ηχητικοί μετασχηματισμοί
• 25% δυνατότητα ανάπτυξης των μουσικών ιδεών

• 25% δημιουργική χρήση της τεχνολογίας και βαθμός πειραματισμού
• 5% συνοδευτικό κείμενο

Περιγραφή /Εκφώνηση  3^ης Εργασίας:

Οι φοιτητές/τριες καλούνται να συνθέσουν ένα ένα ηλεκτροακουστικό κομμάτι διάρκειας μεταξύ 4 και 6 λεπτών.

Η σύνθεση θα πρέπει να καταδεικνύει:

• Μετασχηματισμούς των ηχητικών πηγών
• Προσπάθεια δημιουργικής εξερεύνησης του ηχοχρώματος
• Μία δομική ανάπτυξη του ηχητικού υλικού

Δεν υπάρχει περιορισμός στο μουσικό ιδίωμα του κομματιού, παρά μόνο ότι θα πρέπει να βασίζεται στον μετασχηματισμό και την ανάπτυξη του ηχητικού υλικού. Θα πρέπει επίσης να δείξουν ότι είναι σε θέση να σμιλέψουν τους ήχους με τα τεχνικά εργαλεία της επιλογής τους δίνοντας βάρος στην ποιότητα του παραγόμενου ήχου. Δεν είναι απαραίτητο να χρησιμοποιήσουν τα προγράμματα που έχουμε συζητήσει στην τάξη, παρόλο που τα περισσότερα θα τους είναι ιδιαίτερα χρήσιμα. Μπορούν να ηχογραφήσουν τους δικούς τους ήχους ή να χρησιμοποιήσουν υλικό από κάποια βιβλιοθήκη όπως το Freesound, το BBC Sound Effects Archive, ή τα Sound Effects της Adobe, στην περίπτωση που χρησιμοποιήσουν ήχους που δεν είναι δικοί σας θα πρέπει να αναφέρουν με σαφήνεια την πηγή στο συνοδευτικό κείμενο.

Σκοπός αυτής της τελικής εργασίας είναι να βοηθήσει τους φοιτητές/τριες να σκεφτούν συνθετικά πάνω στα ηχητικά αντικείμενα. Να Ακούσουν προσεκτικά την ατάκα (attack) και το μέρος του ήχου που εξασθενεί (decay). Να προσέξουν το φάσμα του ήχου. Να εξετάσουν πώς μπορούν να δημιουργήσουν σύνθετες ηχητικές μορφολογίες συνδυάζοντας ταυτόχρονα απλά ηχητικά αντικείμενα. Να σκεφτούν τρόπους ώστε να δημιουργηθούν αιτιώδεις σχέσεις μεταξύ των ήχων τους, να αποκτήσουν κατεύθυνση, να κατασκευάσουν ηχητικά περιβάλλοντα και "σύννεφα ήχων". Να δοκιμάσουν ποικίλους μετασχηματισμούς και να πειραματιστούν πώς διαφορετικά υλικά μπορούν να σχετιστούν μεταξύ τους μουσικά ώστε η τελική σύνθεση να έχει αρχή, μέση και τέλος.

Τι θα πρέπει να παραδώσουν

... ένα συμπιεσμένο αρχείο με το ονοματεπώνυμό τους με λατινικούς χαρακτήρες και την κατάληξη -3 που να περιέχει:

• Τη σύνθεσή ως ένα στερεοφωνικό αρχείο .wav (44.1KHz/16bit).
• Ένα σύντομο κείμενο έως 400 λέξεις (ως .pdf) που να εξηγεί τις προθέσεις τους για το κομμάτι, τη συνολική του δομή και τις τεχνικές μετασχηματισμού.

Αν χρησιμοποιήσουν κάποιο αρχείο ήχου από βιβλιοθήκη τότε θα πρέπει να αναφέρεται με σαφήνεια αυτή η πηγή.

βαθμολογικά κριτήρια 3^ης Εργασίας (ηλ. σύνθεση)

• 45% δυνατότητα ανάπτυξης των μουσικών ιδεών & συνολική δομή

• 35% δημιουργική εξερεύνηση του ηχοχρώματος / ηχητικοί μετασχηματισμοί
• 15% δημιουργική χρήση της τεχνολογίας και βαθμός πειραματισμού
• 5% συνοδευτικό κείμενο