Παρουσίαση/Προβολή

(MUSIC284) -  Μαρία Παπαπαύλου

Περιγραφή Μαθήματος

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ / ΤΜΗΜΑ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

 

Ακαδημαϊκό Έτος 2024-25/ Χειμερινό Εξάμηνο

Ημέρα/ώρα: Πέμπτη 12-3 στην αιθ.921

Ώρες συνεργασίας με τους φοιτητές κατόπιν συνεννόησης

 

Email: papamaria@music.uoa.gr

 

Μουσικές της Μεσογείου: Νότια Ευρώπη (ΜΜ121)

Διδάσκουσα: Μαρία Παπαπαύλου, Καθηγήτρια Εθνομουσικολογίας-Μουσικές της Μεσογείου

 

Το μάθημα του χειμερινού εξαμήνου 'Μουσικές της Μεσογείου: Νότια Ευρώπη' και του εαρινού εξαμήνου 'Μουσικές της Μεσογείου: Βόρεια Αφρική' αποτελούν την ανεπτυγμένη εκδοχή του παλαιότερου μαθήματος Εθνομουσικολογία: Μουσικές της Μεσογείου. Η πλούσια εθνομουσικολογική συγγραφική παραγωγή των τελευταίων ετών πάνω σε διάφορους μουσικούς πολιτισμούς της μεσογειακής λεκάνης επέβαλλε την δημιουργία δύο μαθημάτων που να καλύπτουν το εύρος των μεσογειακών μουσικών πολιτισμών ως προς τον νότιο και βόρειο άξονά της.Τα δύο αυτά μαθήματα είναι ελεύθερης επιλογής για όλους τους φοιτητές του τμήματος και υποχρεωτικά επιλεγόμενα για τους φοιτητές που επιλέγουν την κατεύθυνση Εθνομουσικολογίας/Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας.

Κομβικό σημείο εστίασης του ενδιαφέροντος αποτελεί η σχέση μουσικής και κουλτούρας όπως αυτή αντιμετωπίζεται θεωρητικά και μεθοδολογικά από τις εκάστοτε επιτόπιες εθνομουσικολογικές έρευνες. Μέσα από τη μελέτη μουσικών εθνογραφιών και ακούγοντας συγκεκριμένα μουσικά παραδείγματα θα ξεκινήσουμε τη μουσική μας περιήγηση επικεντρώνοντας σε αστικές μουσικές παραδόσεις της Μεσογείου. Εκκινώντας δυτικά από τις αστικές μουσικές παραδόσεις της Ιβηρικής χερσονήσου (Ισπανία-Πορτογαλία) θα μας απασχολήσουν κυρίως τα μουσικά είδη του ανδαλουσιανού flamenco και των πορτογαλικών fados. Με περιοχή αναφοράς της Αραβοκρατούμενη Ισπανία, θα ασχοληθούμε με τις μουσικές των Εβραίων (Sefaradi) έως το 1492, χρονιά οριστικής εκδιώξης τους από τους Χριστιανούς Βασιλείς, αλλά και με τις μουσικές παραδόσεις που ανέπτυξαν κατά τη διασπορά και εγκατάστασή τους σε διαφορετικές περιοχές της ανατολικής μεσογείου, με κυρίαρχη πόλη της νέας εγκατάστασής τους, τη Θεσσαλονίκη κατά τους οθωμανικούς χρόνους. Στη συνέχεια θα επικεντρώσουμε στις πολυφωνικές μουσικές παραδόσεις των τριών νησιών της κεντρικής Mεσογείου, την Κορσική, τη Σαρδηνία και τη Μάλτα. Εν συνεχεία θα μεταβούμε στην Ιταλία και τις ποικίλλες μουσικές παραδόσεις που διαφοροποιούνται από το βορρά στον νότο. Θα σταθούμε στην πολυφωνική παράδοση των trallaleros της Γένοβας και στις γκραικάνικες παραδόσεις της κάτω Ιταλίας. Το μάθημα θα αλοκληρωθεί με μια θεωρητική συζήτηση για τους βασικούς πολιτισμικούς και επιτελεστικούς άξονες που χαρακτηρίζουν τα μονοφωνικά και πολυφωνικά είδη της Νότιας Ευρώπης που μας απασχόλησαν κατά τη διάρκεια του εξαμήνου.

 

Στόχοι του μαθήματος

• Να κατανοήσουν οι φοιτήτριες και οι φοιτητές την εθνομουσικολογική θεωρητική και μεθοδολογική οπτική στο παράδειγμα των μουσικών πολιτισμών της Μεσογείου, καθώς εστιάζει σε μια συγκεκριμένη μουσική παράδοση και στους τρόπους που αυτή συνδέεται και αναδεικνύει την κουλτούρα των ανθρώπων που την ζουν.
• Να αναπτύξουν την συγκριτική και συνθετική σκέψη αποκτώντας γνώσεις ως προς τις διαφορετικές μουσικές παραδόσεις της Μεσογείου.
• Να εμβαθύνουν τις γνώσεις τους ως προς τη σχέση μουσική και κουλτούρα μέσα από συγκεκριμένες επιτόπιες εθνομουσικολογικές έρευνες στους μουσικούς πολιτισμούς της Μεσογείου.
• Να μάθουν να σχετικοποιούν και να συσχετίζουν το μουσικό υλικό για το οποίο πληροφορούνται με το ευρύτερο ιστορικό, κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτό αναπτύσσεται.
• Να προβληματιστούν ως προς το ερώτημα σε ποιο βαθμό και με ποια κριτήρια μπορούμε να κάνουμε λόγο για ένα εννιαίο μουσικό μεσογειακό ιδίωμα.

Τρόπος διδασκαλίας

Ο τρόπος διδασκαλίας του μαθήματος είναι διαδραστικός και συμμετοχικός. Η διδάσκουσα έχοντας προετοιμάσει το περιεχόμενο της κάθε διάλεξης μέσα από τη συνδυαστική μελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας, την οποία όμως έχουν στη διάθεσή τους οι φοιτητές από την αρχή των παραδόσεων, παρουσιάζει το πραγματολογικό υλικό με την αρωγή οπτικοακουστικών μέσων. Οι φοιτήτριες/φοιτητές καλούνται να σχολιάσουν τα μουσικά παραδείγματα που παρουσιάζονται είτε στη βάση μιας συγκριτικής λογικής με προηγούμενες εθνομουσικολογικές έρευνες, είτε στη λογικής της βαθύτερης κατανόησης της σχέσης μουσικής και κουλτούρας. Κατά τη διάρκεια του εξαμήνου οι φοιτήτριες/φοιτητές καλούνται να επιλέξουν ένα ξενόγλωσσο άρθρο της επιλογής τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη. Ο σημαντικότερος στόχος αυτού του τρόπου διδασκαλίας είναι να εμπλακούν οι φοιτήτριες και οι φοιτητές στην ίδια τη διαδικασία του μαθήματος και να μην είναι παθητικοί δέκτες της παρεχόμενης γνώσης αλλά ενεργές και ενεργοί συν-διαμορφωτές του.

 

Υποχρεώσεις φοιτητών – Αξιολόγηση/τρόπος εξέτασης

1) Ενεργός συμμετοχή στο μάθημα (20%)

2) Προφορική παρουσίαση στην τάξη ενός ξενόγλωσσου άρθρου της επιλογής σας (10%):                                           

ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΟ για τις συμμετοχή στις τελικές εξετάσεις

3) Τελικές γραπτές εξετάσεις με ανοιχτές σημειώσεις - βλ. Φάκελος eclass (70%) .

 

Επιλογές Συγγραμμάτων:

1. Βιβλίο [11485]: "...γιατί κυλά στο αίμα μας". Από το αρχαίο δράμα στο φλαμένκο της Ανδαλουσίας. Επιστρέφοντας την ανθρωπολογία στο πεδίο της εμπειρίας, Λαλιώτη Βασιλική,Παπαπαύλου Μαρία Λεπτομέρειες                             

2.Βιβλίο [33153320]: H Μεσόγειος και ο μεσογειακός κόσμος την εποχή του Φιλίππου Β΄ της Ισπανίας, F. Braudel Λεπτομέρειες

 

 

Ενδεικτική βιλιογραφία

(βλ. και την κατηγορία 'Έγγραφα' του eclass του μαθήματος)

Θεωρητικά

Fabbri, F. 2001. Nowhere Land:The Construction of a 'Mediterranean' Identity in Italian Popular Music, in Journal of Musical Anthropology of the Mediterranean, vol. 6, in http://www.umbc.edu/MA/index/number6/fabbri/fab_0.htm

Plastino, Goffredo (ed.) 2003. Mediterranean mosaic: Popular music and global sounds. New York: Routhledge

Cooper, David and Dawe, Kevin (eds). 2005. The Mediterranean in music:   Critical Perspectives, common concerns, cultural differences, Lanham,   Md.:Scarecrow Press

 

Magrini, Tullia (ed.).   2003. Music and gender: perspectives   from the Mediterranean, Chicago: University of Chicago Press   Παπαπαύλου,   Μαρία 2013. Μεσογειακή Μουσική ή Μουσικές της Μεσογείου; Εθνομουσικολογικοί προβληματισμοί   στην εποχή της Παγκοσμιοποίησης, στον Τόμο-Αφιέρωμα   στη Μνήμη του Γ. Αμαργιανάκη, Τμήμα Μουσικών Σπουδών, Πανεπιστημίου   Αθηνών.

Προτεινόμενες μουσικές εθνογραφίες/άρθρα

 

Ισπανία

Λαλιώτη, Β. και Παπαπαύλου, Μ. 2010. Γιατί κυλά στο αίμα μας. Από το αρχαίο δράμα στο φλαμένκο: Επιστρέφοντας την ανθρωπολογία στο πεδίο της εμπειρίας. Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική

Papapavlou, M. 2000. Der Flamenco als Präsentation von Differenz. Gitanos und Mehrheitsbevölkerung Westandalusiens in ethnologischer Perspektive. Goettingen: Cuvillier Verlag

Παπαπαύλου, Μ. 2004. Κουλτούρα, αισθητική και η παραστασιακή επιτέλεση της τσιγγάνικης ταυτότητας μέσα από το φλαμένκο της Ανδαλουσίας, στο Χορευτικά Ετερόκλητα, (επιμ.) Αυδίκος, Ε., Λουτζάκη, Ρ. Παπακώστας, Χρ. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, σσ. 39-50

Totton, R. 2003. Songs of the outcasts: An introduction to flamenco. Amadeus Press

Washabaugh,W. 1998. The passion of music and dance: Body,gender and sexuality, Oxford Berg Publications

Chuse, L. 2003. Music, gender and identity in flamenco song, New York: Routhledge

 

Πορτογαλία

Elliott, Richard. 2010. Fado and the Place of Longing: Loss, Memory and the City, Ashgate Popular and Folk Music Series

Grat, L.E. 2013. Fado Resounding. Affective Politics and urban life. Duke University Press

Κακοσίμου, Όλγα. 2018. Λέγοντας ιστορίες. Το φάντο στη σύγχρονη Λισαβόνα. Αδημοσίευτη Διδακτορική Διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Μουσικών Σπουδών

 

Εβραικές μουσικές παραδόσεις

Βύρας, Α. 2017. ‘Μετά τη βροχή. Μια εθνογραφική μελέτη στην κοινότητα και τα τραγούδια των Σεφαραδιτών της Θεσσαλονίκης’, Πτυχιακή εργασία, Τμήμα Μουσικών Σπουδών, ΕΚΠΑ

Cohen, R. J, 1989: ‘Judeo-Spanish Songs in the Sephardic Communities of Montreal and Toronto: Survival, Function and Change’, a theses (PhD), University of Montreal, Music Faculty, Canada: U.M.I.

Cohen, R. J. 2010. “A Mediterranean wide interactive tradition”, Trans: Transcultural Music Review. 14 (1).

Katz, Israel. Jan. 1968. “A Judeo-Spanish Romancero”. Ethnomusicology 12 (1):72-85.

Kavvadia, E. 2010. ‘Aspects of contemporary Jewish music in Greece: Case of Judeo-Spanish Songs of Jewish Community of Thessaloniki’. Dissertation for MMus in Ethnomusicology. Goldsmiths College University of London.

Seroussi, E. 2007. “Music in Medieval Ibero-Jewish Society”, in Hispania Judaica Bulletin. The Hebrew University of Jerusalem, 5-68

Seroussi, Edwin. 2012. “From Spain to the Eastern Mediterranean and Back” / “A song as Metaphor of Modern Sephradic Culture”, in Garment and Core: Jews and their Musical Experiences, ed. Eitan Avitsur, Marina Ritzarev and Edwin Seroussi. Ramat Gan: Bar-Ilan University Press

Weich-Shahak, Susana. 2015. ‘Musico-Poetic Genres in the Sephardic Oral Tradition. An Interdisciplinary Approach to the Romancero, Coplas and Cancionero’, in European Journal of Jewish Studies 9:13–37

Σαρδηνία

Lortar Bernard, Jacob. 1995. Sardinian Chronicles. University of Chicago Press 

Macchiarella, Ignazio. 2012. “Current Creativities in Multipart Singing Practice”. TRANS-Revista
Transcultural de Música/Transcultural Music Review 16:1-20

Κορσική

Bithell, Caroline. 2007. Transported by song: Corsican voices from oral tradition to world stage, Lahham, Maryland: Scarecrow Press

 

Μάλτα

Philip Ciantar, 2005. From the Bar to the stage: Socio-musical Processes in the Maltese Spirtu Pront , in Music and Anthropology, Journal of Music Anthropology in the Mediterranean,  vol 5. http://www.umbc.edu/MA/index/number5/ciantar/cia_0.htm

Λαλιώτη, Β. 2010, «Παράδοση, Επιτέλεση και Φολκλόρ: τοεθνογραφικόπαράδειγματουτραγουδιούGhana στην Μάλτα», στο Π. Κάβουρας (επιμ.), Φολκλόρ και Παράδοση: ζητήματα ανα-παράστασης και επιτέλεσης της μουσικής και του χορού, Αθήνα: Νήσος (σσ. 131-140).

 

Ιταλία

Karen Lüdtke. 2009. Dances With Spiders: Crisis, Celebrity and Celebration in Southern Italy, Berghahn Books

 

 

 

 

Ημερομηνία δημιουργίας

Τρίτη 7 Ιανουαρίου 2014