Παρουσίαση/Προβολή

(MUSIC249) -  Αχιλλεύς Χαλδαιάκης

Περιγραφή Μαθήματος

«Βυζαντινή μουσικολογία»

Τι εννοούμε υπό τον (τόσο οικείο πλήν, όμως, σαφώς αμφίσημο) όρο Βυζαντινή Μουσική; Ασφαλώς το συναμφότερο: ως τέχνη, την Ψαλτική, που «διὰ ῥυθμῶν καὶ μελῶν περὶ τοὺς θείους ὕμνους καταγίγνεται» [Γαβριήλ ιερομόναχος, στίχοι 27-8], και ως επιστήμη, τη (βυζαντινή) Μουσικολογία, που μεθοδικά και συστηματικά αποπειράται να αρθρώσει υπεύθυνο λόγο για τα πολυποίκιλα δεδομένα της ίδιας τέχνης, λόγο που απαιτεί, βέβαια, αντίστοιχη έρευνα και σπουδή και γνώση. Η αλληλεξάρτηση αμφότερων των «πτυχών» της Βυζαντινής Μουσικής είναι πασιφανής και αυταπόδεικτη· και παρότι σαφώς φαίνεται να προέχει η πρακτική διάσταση του πράγματος (αν παραθεωρηθεί η ίδια η ψαλτική έκφραση, η μουσική ως τέχνη και καλλιτεχνία, τι απομένει να σχολιάσει ο μουσικολόγος;) ποιος αντιλέγει ότι και η βαθύτερη γνώση των πολλαπλών θεωρητικών δεδομένων του πράγματος λειτουργεί ευεργετικότατα για τον ψάλτη ως καλλιτέχνη; Από παλιά το τόνιζε, άλλωστε, και ο Μανουήλ Χρυσάφης: «...οἱ φιλοτιμούμενοι ἐπὶ τὸ ψάλλειν εἰδέναι καὶ ἐπιστήμονες εἶναι τῆς ψαλτικῆς [...] μετ' ἐπιστήμης ἀκριβοῦς τε καὶ ἀπταίστου τὴν τοιαύτην μετέρχεσθαι τέχνην» [στίχοι 11-2, 14-1]. Πάντως, όπως διδάσκει και η ιστορία, η Μουσικολογία εξακολουθεί να «παρακολουθεί» διακριτικά την Ψαλτική, «παρεμβαίνουσα» όπου δει· η επιστήμη έπεται της τέχνης, που –υπό τον χαρακτήρα της εκκλησιαστικής μουσικής– παραμένει από αιώνων –και αναμφίβολα θα συνεχίσει να διατελεί– αειθαλής, αφού είναι συνυφασμένη με τα λατρευτικά δρώμενα της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Εκκλησιαστική μουσική –οποιασδήποτε μορφής ή καλλιτεχνικής αξίας– υφίσταται από το «καὶ ὑμνήσαντες ἐξῆλθον εἰς τὸ ὄρος τῶν ἐλαιῶν» (Ματθ. 26, 30) και θα εξακολουθήσει να υπάρχει έως ότου «ἔλθῃ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ…» (Ματθ. 25, 31). Το ζητούμενο, λοιπόν, δεν επικεντρώνεται στην εξασφάλιση της συνέχειας της Βυζαντινής Μουσικής ως τέχνης· ανιχνεύεται, αντίθετα, στην ευκρινή επισήμανση της λανθάνουσας δυναμικής της Βυζαντινής Μουσικής ως επιστήμης. Αφορά, για την ακρίβεια, στην ανάδειξη της επιθυμητής συναλληλίας, στην επίτευξη μιας αρμονικής συμπόρευσης, μεταξὺ επιστήμης και τέχνης, με ένα προφανή σκοπό: η δυναμική της επιστήμης να συμβάλλει σε μιαν συνεχή βελτιστοποίηση των επί μέρους πτυχών της τέχνης, εγγυωμένη την αέναη –ουσιαστικά– επικαιροποίηση της Βυζαντινής Μουσικής.

 

“Byzantine Musicology”

In the mind of whoever listens for the very first time to this specific kind of music, i.e. the so-called Byzantine Music, a main question is always arising: what is Byzantine Music finally? Of course, Byzantine Music is the traditional ecclesiastical music of Greek Orthodox Church; nowadays, one can listen to this kind of music in every church all over Greece. But, it isn’t only a Greek music; one can also listen to the same music in all orthodox churches all over the world. That’s why Byzantine Music, not only during the last years but lots of years (even centuries) ago, is adapted into lots of other languages. So, one can listen to the specific sound of Byzantine Music not only in Balkans (i.e. in Albania, Serbia, Romania, Bulgaria, even in Russia), but also in Europe (in German, French, Finnish and – of course – English language); one can listen to Byzantine Music even in the Arabic or Asian world (and it’s so interesting to listen how Byzantine Music sounds through, for example, Arabic or Korean language). But, beyond all the above, the aforementioned question is rather a philosophical than a musicological one: what Byzantine Music is? One can speak for hours about the tradition, the history, the theory, the technique, the specific musicological rules and the details about the signs and the intervals and the melody of Byzantine Music. Because, Byzantine music is the modal and monophonic Greek music. It extends over two millennia, from the first century of Christianism’s expansion up to the present day. Since the mid-tenth century, Byzantine music is exclusively transmitted by means of a complete and self-contained notation system stemming from Greek alphabet. The relevant musicological research knows and study it through approximately seven thousand musical manuscripts, containing the creations of more than a thousand Byzantine and post-Byzantine composers. One, however, has to undoubtedly focus on the sound of Byzantine Music; and what that sound is? The sound of Byzantine Music is a similar one to “the voice of a soft breeze”, as it is characteristically written to a well-known Old Testament scene, which one can to recall through the following commentary by the Greek author Alexandros Papadiamantis: “… Elias the Prophet witnessed the divine epiphany not in the violent wind, nor in the earthquake and the fire, but in the voice of a soft breeze. And the voice of the soft breeze is the voice of mild Jesus, the voice of the Gospel. This is the reason why the melodist says ‘Let us chant for the sake of mild Jesus.’ And that is why in the Church we must chant with mild voices, with the voice of a soft breeze, and not with loud and discordant voices similar to the violent wind and the earthquake through which God did not reveal Himself ”. So, Byzantine Music is the sound of the soul of somebody who believes in God; somebody who loves God; somebody, in general, who loves people and life. It’s the sound of a full of love heart, the sound of love, the sound of heart, the sound of a sensitive soul; a clear, soft and smooth sound, which can deliver the people in another emotional world, full of nice and real feelings. This is the reason why – as time goes by – Byzantine Music becomes more and more popular all over the world; because it’s something unique, something full of the truth of life, something emotional; a music which can touch the soul of everybody and drive them into another beautiful world.

Ημερομηνία δημιουργίας

Κυριακή 30 Οκτωβρίου 2011