Παρουσίαση/Προβολή

(DCARTS320) -  Αλέξανδρος Κοντογεωργακόπουλος, Δημήτριος Χαρίτος

Περιγραφή Μαθήματος

Οι τέχνες και οι επιστήμες είναι δύο σημαντικές πτυχές του ανθρώπινου πολιτισμού. Μέχρι την Αναγέννηση δεν υφίστατο σαφής διαχωρισμός μεταξύ τους. Στις πρωτόγονες κονωνίες για παράδειγμα, ο φιλόσοφος, ο καλλιτέχνης και ο ιερέας  μπορούσε να είναι το ίδιο πρόσωπο. Οι οπτικές και οι παραστατικές τέχνες ενσωματώνονταν με τα τελετουργικά στοιχεία και την καθημερινότητα. 

Στον δυτικό πολιτισμό η Αναγέννηση εισήγαγε την τάση για εξειδίκευση. Η επιστημονικήγνώση άρχισε να γίνεται κατανοητή και να κωδικοποιείται στo πλαίσιo διαχωρισμένων και απομωνομένων διαδικασιών και απόψεων για την πραγματικότητα και τον κόσμο. Η συστηματοποίηση αυτή οδήγησε στην επιτάχυνση των εξελίξεων στην επιστήμη. Παράλληλα όμως ώθησε την τέχνη στο να διαχωρισθεί από αυτές τις εξελίξεις και να ακολουθήσει μια δική της πορεία (Wilson, 2002). 

Η τεχνολογία, με την στενή της έννοια, μπορεί να θεωρηθεί ως εφαρμογή της επιστημονικής γνώσης σε ένα συγκεκριμένο τεχνικό πεδίο, ενώ με την ευρεία της έννοια αποτελεί την συστηματική εφαρμογή της ορθολογικής γνώσης σε πρακτικούς σκοπούς (Δρουκόπουλος, 1987). Για χιλιάδες χρόνια η τεχνολογία και η επιστήμη θεωρούνταν ξεχωριστές δραστηριότητες. Κατά την διάρκεια της βιομηχανικής επανάστασης, η έρευνα και η εφεύρεση εξαπλώθηκαν σε κάθε πτυχή της ζωής, ενώ η επιστήμη και η τεχνολογία άρχισαν να συμβαδίζουν. Από το μέσο του 19^ουαιώνα, η επιστήμη και η τεχνολογία άρχισαν να συγκλίνουν και με την τέχνη. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε σταδιακά -κατά την διάρκεια του 20^ου αιώνα- στην ανάγκη επανεξέτασης του προϋπάρχοντος διαχωρισμού μεταξύ τέχνης και επιστήμης και παράλληλα στην δημιουργία της τεχνολογικής τέχνης. Στο υπόλοιπο κείμενο θα γίνει μία σύντομη αναφορά σε κάποια από τα βασικά χαρακτηριστικά της τεχνολογικής τέχνης.  

Ο πειραματικός χαρακτήρας των καλλιτεχνικών προσεγγίσεων της avant-garde των αρχών του 20ου αιώνα σήμαινε: την τάση για ενσωμάτωση νέων υλικών στα έργα, μία μετατόπιση από την επιθυμία για αντικειμενική αναπαράσταση προς την υποκειμενική προσωπική έκφραση, καθώς και την χρήση οποιονδήποτε νέων τεχνολογικών μέσων για την απόδοση νοήματος στο πλαίσιο του χρόνου και του χώρου. Όμως ενώ η νέες τεχνολογίες εμπλέκουν μία πληθώρα από συσκευές, μηχανές, υπολογιστές, καλώδια, και φυσικά συστατικά στοιχεία, η τεχνολογική τέχνη είναι μάλλον η πλέον εφήμερη τέχνη από όλες: η τέχνη του χρόνου (Rush, 1999). 

Στην μεταπολεμική τέχνη ειδικά, η διάσταση του χρόνου εμφανίζεται όχι μόνον ως ένα επαναλαμβανόμενο θέμα, αλλά και ως μία σημαντική παράμετρος της ίδιας της φύσης του καλλιτεχνικού έργου. Με την εμφάνιση των performances, των events, των happenings, των εγκαταστάσεων, καθώς και με την χρήση μέσων που βασίζονται στον χρόνο (time-basedmedia) όπως ο κινηματογράφος, το video και ο υπολογιστής, η έννοια του χρόνου γίνεταικεντρικό στοιχείο της τέχνης. 

Οποιοδήποτε αντικείμενο έχει πιθανώς χρησιμοποιηθεί από κάποιον καλλιτέχνη, ως μέρος ενός καλλιτεχνικού κάπου και κάποτε. Αυτή η τάση για περιεκτικότητα δηλώνει και το στόχο του σύγχρονου καλλιτέχνη να βρεί τον καλύτερο δυνατό τρόπο για να κάνει μία προσωπική δήλωση. Η τάση για περιεκτικότητα συχνά συμβαδίζει και με μία προσπάθεια συγκερασμού διαφορετικών μέσων, μεθόδων επεξεργασίας και παρουσίασης περιεχομένου. Παράλληλα ο σύγχρονος καλλιτέχνης επεκτείνει το χωρικό πλαίσιο παρουσίασης του έργου του δημιουργώντας περιβάλοντα και εγκαταστάσεις. 

Ο όρος «εγκατάσταση» (Archer κ.α.,1996) περιγράφει μία μορφή τέχνης η οποία δεν επικεντρώνεται τόσο στο αντικείμενο αυτό καθ? αυτό, αλλά περισσότερο στους συσχετισμούς μεταξύ διαφόρων συνθετικών στοιχείων ή στην αλληλεπίδραση μεταξύ πραγμάτων και του περιβάλλοντός που τα περιέχει. Ο ερχομός της video τέχνης και πιό πρόσφατα των αλληλεπιδραστικών και πολυμεσικών τεχνών έχει προωθήσει ακόμη περισσότερο την άποψη πώς η εμπειρία ενός έργου τέχνης (από τη πλευρά του θεατή) είναι μία αντιληπτική διαδικασία με ιδιαίτερη έμφαση στη φυσική, σωματική εμπειρία και στην μέσω αυτής κατανόηση (Huffman, 1996). 

Στην δεκαετία του 50, ο John Cage διαφώνησε με την συμβατική αντίληψη ότι η  μουσική σύνθεση είναι ένας εσωτερικός συσχετισμός μεταξύ των μερών ενός γενικά συναφούς μουσικού συνόλου. Η συνθετική προσέγγιση, την οποία ακολούθησε στην μουσική, στα κείμενα και στα δρώμενα του, είναι συγγενική με την φύση τυχαίων συμβάντων ή συναντήσεων και με τα συνακόλουθα αντιληπτικά ερεθίσματα που βιώνουμε ως συνέπεια τέτοιων γεγονότων (Archerκ.α.,1996). Ο Cage αντιλαμβανόταν την μουσική σύνθεση σαν μία τυχαία επιλογή μεταξύ ενός συνόλου από πιθανές επιλογές. 

Αυτή η άποψη περιγράφει μια γενικότερη «αλλαγή κατεύθυνσης από μια μορφή τέχνης ως αντικείμενο, προς μία μορφή τέχνης ως διαδικασία, από μια τέχνη-πράγμα, στο οποίο απευθυνόμαστε, προς μία τέχνη-συμβάν, κάτι το οποίο συμβαίνει κατά την διάρκεια της επαφής ανάμεσα στον θεατή και σε μία σειρά από αντιληπτικά ερεθίσματα». Στην κατεύθυνση αυτή, είναι σημαντικό να αναφερθεί η δυνατότητα αλληλεπίδρασης με το έργο, την οποία εισάγουν αρκετοί σύγχρονοι καλλιτέχνες που χρησιμοποιούν ψηφιακά μέσα, ως τρόπο δυναμικά εξελισσόμενης διαμόρφωσης και παρουσίασης του περιεχομένου του έργου τους. Στην θέση του αλληλεπιδρώντος μπορεί να βρεθεί είτε ο θεατής (στην περίπτωση αλληλεπιδραστικών περιβαλλόντων) ή ο καλλιτέχνης (όταν αναφερόμαστε σε κάποια μορφήperformance στο πλαίσιο αλληλεπιδραστικού περιβάλλοντος). 

Οι καλλιτέχνες που χρησιμοποιούν νέα μέσα δεν φοβούνται την τεχνολογική εξέλιξη αλλά θεωρούν τους εαυτούς τους μέρος της και επιθυμούν να συμμεττάσχουν σε αυτή. Ενθουσιάζονται από τις δυνατότητες της τεχνολογίας και δεν αλλοτριώνονται απαραίτητα από αυτές. Σε μία εποχή ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων οι οποίες συχνά δεν δρομολογούνται από ανάγκες του ανθρώπου ή του περιβάλλοντος, ο καλλιτέχνης που χρησιμοποιεί νέα τεχνολογικά μέσα έχει χρέος να διερευνά, να κριτικάρει και συχνά να ανατρέπει τις δυνατότητες και τα χαρακτηριστικά των ίδιων των μέσων που χρησιμοποιεί.

 

Βιβλιογραφικές αναφορές 

Archer, M., DeOliveira, N. Oxley, N. & Petry, M. (1996) ?Installation Art? London: Thames & Hudson Ltd.

Δρουκόπουλος, Β. (1987) «Τέχνη, Τεχνική και Τεχνολογία: Ανθρώπινη Φύση και Μηχανοποίηση», σε Πρακτικά Συμποσίου με τίτλο «Τέχνη και Τεχνολογία», Πολυτεχνείο Κρήτης, Εκδόσεις Ύψιλον.

Huffman, K.R. (1996) ?Video, Networks and Architecture?, σε Druckrey, T. (ed.), Electronic Culture, Aperture Foundation.

Rush, M. (1999) ?New Media in Late 20^th-Century Art?, Thames & Hudson, London.

Wilson, S. (2002) ?Information Arts: Intersections of Art, Science and Technology?, MIT Press, Cambridge, Massachusetts.

Ημερομηνία δημιουργίας

Πέμπτη 25 Σεπτεμβρίου 2025