Παρουσίαση/Προβολή

(ARCH783) -  Δήμητρα Λαμπροπούλου

Περιγραφή Μαθήματος

Η ιστορία της εργασίας έχει αποτελέσει ένα από τα κεντρικά πεδία ανάπτυξης της κοινωνικής ιστορίας, τόσο διεθνώς όσο και στο ελληνικό περιβάλλον. Με επίκεντρο την ιστορία της εργασίας φωτίστηκαν και μελετήθηκαν ζητήματα όπως ο σχηματισμός των κοινωνικών τάξεων, η οργάνωση της παραγωγικής δραστηριότητας, τα εργατικά κινήματα και ο συνδικαλισμός, αλλά και η διαμόρφωση συλλογικών ταυτοτήτων και ιστορικών υποκειμένων, οι ιδεολογίες και οι συμβολικές αναπαραστάσεις που εμπλέκονται στην παραγωγή αντιλήψεων γύρω από την εργασία, οι σχέσεις διαφορετικών εθνοτικών ομάδων στους χώρους παραγωγής κ.τ.λ. Βασική παραδοχή της ιστοριογραφικής μελέτης της εργασίας είναι ότι αυτή αποτελεί ιστορική κατηγορία, δηλαδή η σημασία της εξαρτάται κάθε φορά από το κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο νοηματοδοτείται. Η ένταξη του φύλου στην ιστορία της εργασίας στρέφει την προσοχή στα νοήματα που αποδίδονται στη διαφορά της εργασίας αντρών και γυναικών, στους μετασχηματισμούς αυτών των νοημάτων και στις συνέπειές τους. Αποσκοπεί στο να εξεταστεί με ποιους τρόπους οι αντιλήψεις για τη θηλυκότητα και τον ανδρισμό διαμόρφωσαν σχέσεις υποταγής και κυριαρχίας και με ποιους τρόπους αυτές δημιούργησαν μηχανισμούς αποκλεισμού και ενσωμάτωσης στην εργασία και στο εργατικό κίνημα. Η εισαγωγή του φύλου στη μελέτη του σχηματισμού της εργατικής τάξης, για παράδειγμα, έδειξε ότι διαδικασίες όπως η προλεταριοποίηση και η εκβιομηχάνιση δεν ήταν ουδέτερες ως προς το φύλο. Κάνοντας ορατές τις γυναίκες στην ταξική πάλη, φεμινίστριες ιστορικοί διατύπωσαν ερωτήματα γύρω από τους τρόπους με τους οποίους η εμπειρία του φύλου επηρεάζει τις μορφές που παίρνει η ταξική συνείδηση και η οπτική του φύλου την κατανόηση της ταξικής συγκρότησης. Στη βάση των παραπάνω ιστοριογραφικών παραδοχών, στόχος του σεμιναρίου είναι να προσεγγιστεί η εργασία από τη σκοπιά της ιστορίας του φύλου, εστιάζοντας σε παραδείγματα από την ελληνική ιστορία του 19ου και του 20ού αιώνα και πλαισιώνοντάς τα με περιπτώσεις μελέτης από τη διεθνή ιστοριογραφία. Ειδικότερα, θα συζητηθούν ερωτήματα, όπως: Πώς συγκροτήθηκε και ερμηνεύτηκε ο κατά φύλα καταμερισμός εργασίας και τι είδους αλλαγές υπέστη σε διαφορετικές ιστορικές συγκυρίες; Τι ρόλο έπαιξαν αντιλήψεις για την έμφυλη διαφορά στον προσδιορισμό και τη συγκρότηση της αγοράς εργασίας; Πώς επηρέασε η εργασία των γυναικών την εκβιομηχάνιση και, αντίστροφα, η εκβιομηχάνιση την απασχόληση των γυναικών; Ποια ήταν η επίδραση της εργατικής νομοθεσίας στις αλλαγές που υπέστη η εργασία των γυναικών; Πώς αντιλήψεις για τον ανδρισμό και τη θηλυκότητα επηρέασαν τις έννοιες της ειδίκευσης, της τεχνολογίας, του καταμερισμού της εργασίας; Ποιες αντιλήψεις για το φύλο διαμόρφωσαν τις εργασιακές ταυτότητες, τις εργασιακές σχέσεις και τις εργασιακές ιεραρχίες μεταξύ ανδρών και γυναικών, μεταξύ ενήλικων και ανήλικων εργατών, μεταξύ τεχνιτών και μαθητευόμενων; Πώς επηρεάστηκε η εργατική διαμαρτυρία από τη συμμετοχή αντρών και γυναικών διαφορετικών επαγγελμάτων; Πώς το φύλο επηρέασε τη συγκρότηση πολιτικών λόγων γύρω από την αξία, την προστασία, την αμοιβή της εργασίας αντρών και γυναικών; Πώς συγκυρίες πολιτικής και οικονομικής κρίσης επηρέασαν την έμφυλη οργάνωση της εργασίας;

Οι υποχρεώσεις των φοιτητών και των φοιτητριών περιλαμβάνουν την εβδομαδιαία μελέτη και παρουσίαση της βιβλιογραφίας που προβλέπεται στο διάγραμμα του σεμιναρίου και την εκπόνηση μιας τελικής εργασίας. 

 

History of work is a central area of social history, both internationally and in Greece. Focusing on the history of work, historians illustrated the formation of social classes, the organization of production, labor movements and trade unionism, as well as the formation of collective identities and historical subjects, ideologies and symbolic representations of work, the relations between different ethnic groups in the workplace, etc. A basic assumption for the historiographical study of work is that it is a historical category, the significance of which depends on the social and cultural context in which it is inscribed. Incorporating gender in the history of work means drawing attention to the meanings attributed to the difference of male and female work, the transformations of these concepts and their consequences. Engendering the history of work means to examine ways in which perceptions of femininity and masculinity have shaped relations of submission and dominance, and in what ways they have created mechanisms of exclusion and integration into work and the labor movement. The introduction of gender into the study of the formation of the working class, for example, has shown that processes such as proletarianization and industrialization were not gender-neutral. Making women visible in the class struggle, feminist historians formulated questions about how gender experiences affect class consciousness and how gender perspective acts upon understandings of class formation. Resting on these historiographical assumptions, the seminar seeks to approach work from the point of view of gender history, focusing on examples from 19th and 20th c. Greek history, which will be studied alongside case studies from international historiography. A range of questions will be discussed, such as: How was the gendered division of labor constructed and what kind of changes did it go through in different historical circumstances? What role did perceptions of gender difference play in defining and building the labor market? How was industrialization affected by women's work and, conversely, women's employment by industrialization? What was the impact of labor legislation on changes in women's work? How did ideas about masculinity and femininity affect the notions of specialization, technology, and division of labor? What gender concepts have shaped work identities, labor relations and job hierarchies between men and women, adult and minors, craftsmen and apprentices? How has workers' protest been affected by the participation of men and women of different professions? How did gender influence policy-making and political discourses on value, protection, and compensation of male and female work? How did political and economic crises affect the organization of work in terms of gender?

Students’ assignments include the weekly study and presentation of the bibliography included in the syllabus of the seminar and the writing of a final  essay.

 

 

Ενδεικτική βιβλιογραφία / Selective bibliography

 

 

Baron, A. (επιμ.), Work Engendered. Toward a New History of American Labor, Cornell University Press, Ίθακα και Λονδίνο 1991

Canning, K., Languages of Labor and Gender. Female Factory Work in Germany, 1850-1914, Cornell University Press, Ίθακα και Λονδίνο 1996

Frader, L. – S. O. Rose (επιμ.), Gender and Class in Modern Eurοpe, Cornell University Press, Ίθακα και Λονδίνο 1996

Joyce, P. (επιμ.), The Historical Meanings of Work, Cambridge University Press, Κέιμπριτζ 1987

McClelland, K., “Masculinity and the ‘Representative Artisan’ in Britain, 1850-80”, στο M. Roper – J. Tosh (επιμ.), Manful Assertions. Masculinities in Britain since 1800, Routledge, Λονδίνο και Νέα Υόρκη 1991

Perrot, M., Η εργασία των γυναικών στην Ευρώπη, 19^ος-20ός αι., μετάφραση: Δ. Σαμίου, Επιστημονικό και Μορφωτικό Ίδρυμα Κυκλάδων, Ερμούπολη 1988

Simonton, D., European Women’s Work. 1700 to the Present, Routledge, Λονδίνο και Νέα Υόρκη 1998

Wiesner-Hanks, M., Gender in History: Global Perspectives, Wiley-Blackwell, Τσίτσεστερ ²2011

Αβδελά, Έ., «Η κοινωνική τάξη στη σύγχρονη ιστοριογραφία: από το οικονομικό δεδομένο στην πολιτισμική κατασκευή», Τα Ιστορικά 22 (1995), σ. 173-204

Αβδελά, Έ., «Αμφισβητούμενα νοήματα: προστασία και αντίσταση στις Εκθέσεις των Επιθεωρητών Εργασίας 1914-1936», Τα Ιστορικά 28-29 (1998), σ. 171-202

Αβδελά, Έ., Δημόσιοι υπάλληλοι γένους θηλυκού: καταμερισμός της εργασίας κατά φύλα στον δημόσιο τομέα, 1908-1955, Ίδρυμα Έρευνας και Παιδείας, Αθήνα ²1990

Αβδελά, Έ. – Α. Ψαρρά (επιμ.), Σιωπηρές ιστορίες: γυναίκες και φύλο στην ιστορική αφήγηση, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1997

Γιαννιτσιώτης, Γ., Η κοινωνική ιστορία του Πειραιά. Η συγκρότηση της αστικής τάξης 1860-1910, Νεφέλη, Αθήνα 2006

Λαμπροπούλου, Δ., Οικοδόμοι: Οι άνθρωποι που έχτισαν την Αθήνα, 1950-1967, Αθήνα, Βιβλιόραμα 2009

 Λιάκος, Α., Εργασία και πολιτική στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου: Το Διεθνές Γραφείο Εργασίας και η ανάδυση των κοινωνικών θεσμών, Νεφέλη, Αθήνα ²2016

Παπαστεφανάκη, Λ., Εργασία, τεχνολογία και φύλο στην ελληνική βιομηχανία: Η κλωστοϋφαντουργία στον Πειραιά, 1870-1940, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2009

Ποταμιάνος, Ν., Οι νοικοκυραίοι. Μαγαζάτορες και βιοτέχνες στην Αθήνα 1880-1925, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2015

 Φουντανόπουλος, Κ., Εργασία και εργατικό κίνημα στη Θεσσαλονίκη, Νεφέλη, Αθήνα 2005

Χαντζαρούλα, Π., «Ιστοριογραφικές προσεγγίσεις του φύλου», στο Β. Καντσά - Β. Μουτάφη - Ε. Παπαταξιάρχης (επιμ.), Μελέτες για το φύλο στην ανθρωπολογία και την ιστορία, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2001, σ. 129-226

Χαντζαρούλα, Π., Σμιλεύοντας την υποταγή. Οι έμμισθες οικιακές εργάτριες στην Ελλάδα το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, Παπαζήσης, Αθήνα 2012

Ημερομηνία δημιουργίας

Τρίτη 3 Μαρτίου 2020