Παρουσίαση/Προβολή

(ARCH259) -  Ευάγγελος Καραμανωλάκης-Αντώνης Λιάκος

Περιγραφή Μαθήματος

Μεταπτυχιακό σεμινάριο

Η Ιστορική Κουλτούρα

Σεμινάριο Τρίτο: Ιστορική κουλτούρα στο Μεσοπόλεμο

 

Αντώνης Λιάκος-Βαγγέλης Καραμανωλάκης

με τη συνεργασία των Μάνου Αυγερίδη, Ελένης Κούκη, Καίτης Πάπαρη

 

Στο πλαίσιο της σειράς μεταπτυχιακών σεμιναρίων για την μελέτη της Ιστορικής Κουλτούρας πραγματοποιείται ο τρίτος κύκλος συναντήσεων, που αφορά την περίοδο του Μεσοπολέμου.

Ο όρος ιστορική κουλτούρα αναφέρεται στο πεδίο μελετών το οποίο περιλαμβάνει τους τρόπους με τους οποίους μια κοινωνία, σε μια εποχή, σχετίζεται δημόσια με το συλλογικό της παρελθόν και το εντάσσει στο παρόν της.  Η ιστορική κουλτούρα αποτελείται από πρακτικές και αναπαραστάσεις, αλλά και τρόπους σκέψης, ιδέες, νοοτροπίες. Aφορά τις εκδηλώσεις μέσα από τις οποίες εκφράζεται η συλλογική μνήμη, το πολύμορφο ενδιαφέρον για την ιστορία, όπως υλοποιείται μέσα από τη ζήτηση για υλικά και άυλα προϊόντα και υπηρεσίες καθώς και την διαδραστική συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση των πλαισίων μέσα από τα οποία αντιλαμβάνονται και εξοικειώνονται με την ιστορία. Παρά την πολυμορφία των εκδηλώσεων, ο κοινός παρονομαστής βρίσκεται στη σχέση με το παρελθόν, με τις βιωμένες ή μεταβιβασμένες εμπειρίες και στη χρησιμοποίησή του ως στοιχείου συγκρότησης του σύγχρονου πολιτισμού και της ατομικής και συλλογικής συνείδησης.

Στόχος του σεμιναρίου είναι καταρχάς η επισήμανση και διερεύνηση των σημαντικότερων στοιχείων που απαρτίζουν την ιστορική κουλτούρα της ελληνικής κοινωνίας κατά το Μεσοπόλεμο. Το σεμινάριο θα εστιάσει στα συλλογικά υποκειμένα της εποχής που «παράγουν ιστορία», θα θέσει ερωτήματα για το πώς αυτή η ιστορική παραγωγή επιδρά στη διαδικασία διαμόρφωσης συλλογικών ταυτοτήτων, και θα αναζητήσει τους τρόπους και τα μέσα με τα οποία η μεσοπολεμική ελληνική κοινωνία παρήγαγε ιστορικό νόημα, συγκρότησε ή μετέπλασε αφηγήματα σχετικά με το προγονικό της παρελθόν. Στο πλαίσιο αυτό θα συζητηθούν ζητήματα όπως η ιστοριογραφία της εποχής, η μνημειακή πολιτική, η ιστορική λογοτεχνία, οι εορταστικές εκδηλώσεις ιστορικών επετείων, η ιστορία στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο, η μουσική, οι ιδεολογικές διαμάχες της περιόδου κ.ά.

Το σεμινάριο είναι ανοιχτό και προϋποθέτει την ενεργό συμμετοχή των συμμετεχόντων, στο μέτρο που οι συναντήσεις θα διαμορφωθούν τόσο στη βάση των κεντρικών αξόνων που θέτουν οι διδάσκοντες όσο και μέσα από τα ερευνητικά τους ενδιαφέροντα. Έτσι, οι αρχικές συναντήσεις, μέσω εισηγήσεων και μελέτης κειμένων, θα επιχειρήσουν, αφενώς να ορίσουν το πεδίο της Ιστορικής Κουλτούρας και ορισμένων βασικών του εννοιών (δημόσια ιστορία, πολιτισμική μνήμη, πολιτική της μνήμης και πολιτική της ιστορίας, ιστορική φαντασία κ.ά.) και μια γνωριμία με την πρακτική εφαρμογή του σε ερευνητικά κέντρα και προγράμματα σπουδών του εξωτερικού· αφετέρου την ίδια την περίοδο του Μεσοπολέμου από αυτή τη σκοπιά. Στη συνέχεια, θα πραγματοποιηθούν οι παρουσιάσεις των εργασιών στη διάρκεια της εξέλιξής τους και στην τελική τους μορφή, με εκτενείς συζητήσεις πάνω στη δουλειά των μεταπτυχιακών φοιτητών και των υπόλοιπων συμμετεχόντων.

 

Χειμερινό εξάμηνο 2012-2013

Κυψέλη 616,  Φιλοσοφική Σχολή Πανεπιστημιούπολη, Αθήνα

Πέμπτη 15.00-18.00

Το σεμινάριο ξεκινά στις 25/10/2011

Ενδεικτική βιβλιογραφία / Selective bibliography

Halbwachs M., On Collective Memory, Chicago & London, The University of Chicago Press, 1992.

Jordanova L., "Public History", History Today, Μάιος 2000.

Nora P. (dir.), Les lieux de memoire, 1, Paris, Quarto Gallimard.

Rigney A., “Plenitude, scarcity and the circulation of cultural memory”, Journal of European Studies 35 (1), Μάρτιος 2005, τ.1, σ. 11 – 28.

Rüssen J., History: Narration, Interpretation, Orientation, Νέα Υόρκη, Berghahn Books, 2005.

Sluga H., Heidegger's Crisis: Philosophy and Politics in Nazi Germany, Harvard University Press, 1993.

White H., Metahistory: the historical imagination in nineteenth-century Europe, Baltimore, John Hopkins University Press, 1973.

Αβδελά, Έ. (επιμ.), Το Λύκειον των Ελληνίδων. 100 χρόνια, Αθήνα, ΠΙΟΠ, 2011.

Γαζή, Έ., Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια. Ιστορία ενός συνθήματος, 1880-1930, Αθήνα, Πόλις, 2011.

Γκράτζιου, Ό. – Λαζαρίδου, Α., Από τη Χριστιανική συλλογή στο Βυζαντινό Μουσείο. Κατάλογος έκθεσης, Αθήνα, Υπουργείο Πολιτισμού, Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, 2006. 

Ηλιού, Φ., Η ιδεολογική χρήση της ιστορίας. Σχόλιο στη συζήτηση  Κορδάτου - Ζεύγου. Ανάτυπο από το  Αντί, Αθήνα 1976.

Καραμανωλάκης, Β., Η συγκρότηση της ιστορικής επιστήμης και η διδασκαλία της ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1837-1932), Αθήνα, ΙΑΕΝ, 2006.

Κύρτσης, Α.- Α., Κοινωνιολογική σκέψη και εκσυγχρονιστικές ιδεολογίες στον ελληνικό μεσοπόλεμο, Αθήνα, Νήσος, 1996.

Λιάκος, Α., Εργασία και πολιτική στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, Αθήνα, Ίδρυμα Έρευνας και Παιδείας της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος (ΙΕΠΕΤΕ), 1993.

Ματθιόπουλος, Ε. Δ., «Η Ιστορία της Τέχνης στα όρια του έθνους», στο: Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος, Νίκος Χατζηνικολάου (επιμ.), Η Ιστορία της Τέχνης  στην Ελλάδα, Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2003, σ. 419-475.

Ντουνιά, Χ.,  Λογοτεχνία και Πολιτική. Tα περιοδικά της Aριστεράς στο μεσοπόλεμο, Αθήνα, Kαστανιώτης, 1996.

Πετράκη Μ., Ο μύθος του Μεταξά. Δικτατορία και προπαγάνδα στην Ελλάδα, Αθήνα, Ωκεανίδα, 2006.

Τζιόβας, Δ., Οι μεταμορφώσεις του εθνισμού και το ιδεολόγημα της  ελληνικότητας στο μεσοπόλεμο,   Αθήνα, Οδυσσέας, 2007.

Τσιάρα Συραγώ, Τοπία της Εθνικής Μνήμης, Αθήνα, εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2004.

Χατζηιωσήφ, Χ. (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, τ. Α1-Α2: Οι απαρχές. 1900-1922, τ. Β1-Β2: Ο Μεσοπόλεμος, Αθήνα, Βιβλιόραμα, [2000]-2002.

 

 

 

Η Ιστορική Κουλτούρα

Σεμινάριο Δεύτερο: Ιστορική κουλτούρα στη δεκαετία του '60

 

Αντώνης Λιάκος-Βαγγέλης Καραμανωλάκης

με τη συνεργασία των Μάνου Αυγερίδη και Ελένης Κούκη

 

Το σεμινάριο έχει κατ' αρχήν δύο στόχους. Πρώτον, να διερευνήσει τους τρόπους με τους οποίους η ελληνική κοινωνία σχετιζόταν με το παρελθόν της κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '60 και, δεύτερον, να λειτουργήσει αναστοχαστικά, όσον αφορά τη συναφή βιβλιογραφία, τόσο τη συγκεκριμένη που αφορά τη δεκαετία αυτή, όσο και ως προς τη θεωρητικότερη που αφορά ζητήματα σχετικά με την ιστορική κουλτούρα. Επιγραμματικά, το σεμινάριο σκοπεύει να επικεντρωθεί στην πολιτισμική ιστορία της συγκεκριμένης περιόδου. Βασικές ερωτήσεις όπως το σε ποιες θεματικές του παρελθόντος επιλέγει η κοινωνία της εποχής να εστιάσει και γιατί, ποια συλλογικά υποκείμενα και μέσα από ποιες επιτελέσεις και συμβολικά ρεπερτόρια διεκδικούν να διαχειριστούν το παρελθόν, θα απασχολήσουν τις συναντήσεις.

              Παράλληλα με την ιστορία και άλλοι επιστημονικοί κλάδοι έχουν θέσει αντίστοιχα ερωτήματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αλλά σε καμία περίπτωση αποκλειστικό, η λογοτεχνική θεωρία που τα τελευταία χρόνια αναδεικνύει πτυχές που σχετίζονται με το μνημονικό τραύμα ή τις πολιτικές επιταγές τής διαχείρισης του παρελθόντος μέσα από τα λογοτεχνικά κείμενα. Στόχος του σεμιναρίου είναι να διερευνηθούν οι διεπιστημονικές δυνατότητες στη μελέτη της ιστορικής κουλτούρας, στο μέτρο μάλιστα που η υπάρχουσα βιβλιογραφία έχει μέχρι σήμερα φωτίσει ένα μάλλον μικρό κομμάτι της ιστορικής κουλτούρας της δεκαετίας του '60, επικεντρώνοντας κυρίως σε θεματικές που την τελευταία δεκαετία άνθισαν (εμφύλιος πόλεμος και η μνήμη του, ιστορία της αριστεράς κ.λπ.). Στο σεμινάριο θα θέλαμε να εξερευνήσουμε την ιστορική κουλτούρα και πέρα από τις ήδη θεμελιωμένες θεματικές, ανοίγοντας ζητήματα όπως κατανάλωση και νέες μορφές βίωσης του παρελθόντος, αρχιτεκτονικές/πολεοδομικές προτεραιότητες της μεταπολεμικής περιόδου και νέες μνημειακές πρακτικές, το παρελθόν ως ψυχαγωγία, οι εφημερίδες ως πεδία ιστορικής διαμάχης κ.ά. Φιλοδοξούμε οι παραπάνω, αλλά και όσες νέες θεματικές προκύψουν από τις συναντήσεις να αναδειχθούν μέσα από τις σεμιναριακές εργασίες, οι οποίες κατ' αυτό τον τρόπο καλούνται να παίξουν έναν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του ίδιου του σεμιναρίου. 

            Μια άλλη παράμετρος είναι η συγκριτική. Βλέπουμε τι συμβαίνει στην Ελλάδα, αλλά όχι παράλληλες ή συναφείς τάσεις σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Παράμετρος του σεμιναρίου επίσης θα είναι η συγκριτική διάσταση της πολιτισμικής πολιτικής, οι πολιτισμικές μεταφορές, η εξερεύνηση των διεθνών προτύπων της πολιτισμικής πολιτικής (π.χ. UNESCO).

 

Ενδεικτικές θεματικές

• Ορίζοντας τη δεκαετία του '60
• Αναζητώντας τις μεγάλες θεματικές και τα γενικά διακυβεύματα της δεκαετίας του '60.
• Οράματα του μέλλοντος/επανερμηνείες του παρελθόντος.
• Η δεκαετία του '60 στο συγκείμενο του Ψυχρού Πολέμου μέσα από το παράδειγμα της αρχιτεκτονικής και της δημόσιας γλυπτικής.
• Λογοτεχνικές και εικαστικές αναπαραστάσεις του παρελθόντος
• Η πολιτική ως πεδίο διαχείρισης του παρελθόντος
• Η ανάδυση της μνήμης
• Οι ελίτ της ιστορικής αφήγησης
• Νέα κοινωνικά υποκείμεν

 

Χειμερινό εξάμηνο 2011-2012

Κυψέλη 616,  Φιλοσοφική Σχολή Πανεπιστημιούπολη, Αθήνα

Τρίτη 18.00-21.00

Το σεμινάριο ξεκινά στις 25/10/2011

 

 Ενδεικτική βιβλιογραφία για τη δεκαετία του 1960

Γιώργος Ανδρίτσος, Η Κατοχή και η Αντίσταση στον ελληνικό κινηματογράφο (1945 -1966), Αθήνα, Αιγόκερως, 2005.

Βενετία Αποστολίδου, Τραύμα και μνήμη: η πεζογραφία των πολιτικών προσφύγων, Αθήνα, Πόλις, 2010.

Θανάσης Βαλτινός, Στοιχεία για την δεκαετία του ’60, Αθήνα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2006.

Alon Cofino, «Remembering the Second World War, 1945-1965: Narratives of Victimhood and Genocide», Cultural Analysis 4, University of California, 2005, σσ. 46 – 75.

David Crowley & Jane Pavitt (ed.), Cold War Modern: Design 1945 – 1970, London, V&A Publishing, 2008.

Fredric Jameson, «Periodizing the ‘60s», Social Text, No 9/10, The ‘60s without apology (Spring – Summer, 1984), Duke University Press, pp. 178 – 209.

Βαγγέλης Καραμανωλάκης, «Ιστορία και ιδεολογία στη δεκαετία του '60», Άλκης Ρήγος, Σεραφείμ Ι. Σεφεριάδης, Ευάνθης Χατζηβασιλείου (επιμ.), Η Σύντομη Δεκαετία του ’60, Αθήνα, εκδόσεις Καστανιώτης, 2008, σσ. 84 – 94.

Κώστας Κατσάπης, Ήχοι και απόηχοι: Κοινωνική Ιστορία του Ροκ εν Ρολ φαινομένου στην Ελλάδα, 1956-1967, Αθήνα, ΙΝΕ-ΕΙΕ, 2007.

Αντώνης Λιάκος, «Δεκαετία ’60: η ιστορική συνείδηση και οι μύθοι της», Άλκης Ρήγος, Σεραφείμ Ι. Σεφεριάδης, Ευάνθης Χατζηβασιλείου (επιμ.), Η Σύντομη Δεκαετία του ’60, Αθήνα, Καστανιώτης, 2008, σσ. 95 – 99.

Pierre Nora, “La generation”, Les Lieux des Memoire 2, Paris, Gallimard, 1997, pp. 2975 – 3016.

Dimitris Papanikolaou, Singing Poets: Literature and Popular Music in France and Greece, Oxford, Legenda, 2007.

Luisa Passerini, Autobiography of a generation: Italy 1968, Hanover, Wesleyan University Press, 1996.

Ελένη Πασχαλούδη, Ένας πόλεμος χωρίς τέλος: Η δεκαετία του 1940 στον πολιτικό λόγο, 1950 – 1967, Θεσσαλονίκη, Επίκεντρο, 2010.

Μίλτος Πεχλιβάνος, Από τη Λέσχη στις Ακυβέρνητες Πολιτείες, η στίξη της ανάγνωσης, Αθήνα, Πόλις, 2008.

Δημήτρης Τζιόβας, Ο μύθος της γενιάς του Τριάντα, Αθήνα, Πόλις, 2011.

Χάγκεν Φλάισερ, Οι πόλεμοι της μνήμης: ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος στη δημόσια ιστορία, Αθήνα, Νεφέλη, 2008.

 

 

Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Αντώνης Λιάκος,

Μεταπτυχιακό σεμινάριο

Η Ιστορική Κουλτούρα.

Σεμινάριο Πρώτο: Διαμάχες και αντιπαραθέσεις

Ο όρος ιστορική  κουλτούρα αναφέρεται σε ένα νέο πεδίο  μελετών το οποίο περιλαμβάνει τους τρόπους με τους  οποίους  μια κοινωνία, σε μια εποχή, σχετίζεται δημόσια με το συλλογικό της παρελθόν και το εντάσσει στο παρόν της. Η ιστορική κουλτούρα αποτελείται από πρακτικές και αναπαραστάσεις, αλλά και τρόπους σκέψης, ιδέες, νοοτροπίες.  Aφορά τις εκδηλώσεις μέσα από τις οποίες εκφράζεται η συλλογική μνήμη, το πολύμορφο ενδιαφέρον για την ιστορία, όπως υλοποιείται μέσα από τη ζήτηση για υλικά και άυλα προϊόντα και υπηρεσίες   (ενδεικτικά: βιβλία, CD, DVD, επισκέψεις σε Μουσεία και Αρχαιολογικούς χώρους, ιστορικές αναπαραστάσεις, αλλά και ιδέες, αντιλήψεις για την ιστορία)  καθώς και την διαδραστική συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση των πλαισίων μέσα από τα οποία αντιλαμβάνονται και εξοικειώνονται με την ιστορία. Παρά την πολυμορφία  των εκδηλώσεων, ο κοινός παρονομαστής βρίσκεται στη σχέση με το παρελθόν, με τις βιωμένες ή μεταβιβασμένες εμπειρίες και στη χρησιμοποίησή του ως στοιχείου συγκρότησης του σύγχρονου πολιτισμού και της ατομικής και συλλογικής συνείδησης.  

         Η ιστορική κουλτούρα είναι ένα νέο, συγκεκριμένο πεδίο μελετών.   Περιλαμβάνει το δημόσιο και μαζικό  ιστορικό ενδιαφέρον το οποίο διαχέεται  στη δημόσια σφαίρα και στο σύνολο   της πολιτισμικής ζωής, χωρίς να αφήνει εκτός κύκλου την  οικονομία. Αφορά τις δημόσιες συζητήσεις, οι οποίες πολλές φορές βρέθηκαν με ένταση στην επικαιρότητα, απασχόλησαν το κοινοβούλιο, τα ΜΜΕ, το διαδίκτυο, επηρέασαν ή επηρεάστηκαν από τις εξωτερικές σχέσεις της χώρας και το διεθνή προσανατολισμό της. Αφορά την αγορά βιβλίου και τις εκλαϊκευτικές  εκδόσεις, τα λαϊκά περιοδικά ιστορίας, το ιστορικό φιλμ και ντοκυμανταίρ, την ιστορία στην τηλεόραση και το διαδίκτυο, τα ιστορικά μυθιστορήματα και θεατρικές παραστάσεις, τα μουσεία, τους αρχαιολογικούς χώρους και ό,τι ονομάζεται ιστορική κληρονομιά, τις εκδηλώσεις ιστορικής μνήμης, τα μνημεία κλπ.   Σημαντικά γεγονότα  όπως η αρχή της νέας χιλιετίας (το 2000), η συνειδητοποίηση των αλλαγών από την παγκοσμιοποίηση, οι Ολυμπιακοί αγώνες και το νέο Μουσείο της Ακρόπολης, το ζήτημα των «ταυτοτήτων» ή του σχολικού εγχειριδίου ιστορίας, ζητήματα που σχετίζονται με  την κατοχή,  η επέτειος από τη λήξη του εμφυλίου πολέμου, κ.ά., υπήρξαν καταλύτες για την εκδήλωση ενδιαφέροντος για την ιστορία και τις σχέσεις των ανθρώπων της εποχής μας μαζί της. To ερώτημα «πως μελετούμε την ιστορική κουλτούρα;» αποτελεί τον άξονα γύρω από τον οποίο συγκροτείται  το αντικείμενο του σεμιναρίου . 

         Το σεμινάριο αυτό είναι το πρώτο μιας σειράς σεμιναρίων που θα ακολουθήσουν, εστιασμένα σε ειδικότερες πλευρές της ιστορικής κουλτούρας και της εξέλιξής της. Απευθύνεται στους φοιτητές και στις φοιτήτριες ιστορίας, αρχαιολογίας, μουσειολογίας, στους ιστορικούς της επιστήμης, καθώς και στους μεταπτυχιακούς  των ΜΜΕ. Toσυγκεκριμένο σεμινάριο θα έχει ως αντικείμενο τις διαμάχες  και τις αντιπαραθέσεις γύρω από ζητήματα που σχετίζονται με το παρελθόν και την ιστορία.

Ημερομηνία δημιουργίας

Κυριακή 27 Φεβρουαρίου 2011