Μάθημα : Εισαγωγή στην Κοινωνιολογία - ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ

ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ

Κωδ. Αριθμός Μαθήματος :Β026

Εξάμηνο που διδάσκεται: E΄ Χειμερινό

Στόχοι του μαθήματος και προσδοκώμενα αποτελέσματα

Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες ολοκληρώνοντας με επιτυχία την παρακολούθηση του μαθήματος θα πρέπει να έχουν εξοικειωθεί και να έχουν αποκτήσει βασικές γνώσεις όσον αφορά:

α) τα κεντρικά θεωρητικά, επιστημολογικά και μεθοδολογικά ζητήματα στα πλαίσια του σύγχρονου κοινωνιολογικού στοχασμού.  

β) τις μεθόδους, τις τεχνικές διεξαγωγής, τις κρίσιμες θεματικές, το περιεχόμενο και τα πορίσματα της κοινωνικής και κοινωνιολογικής έρευνας.

γ) ζητήματα λειτουργίας του δρώντος κοινωνικού υποκειμένου αλλά και των κοινωνικών δομών τόσο παραδοσιακά όσο και στα πλαίσια του σύγχρονου τεχνολογικού, πολυπολιτισμικού, ευρωπαϊκού και παγκοσμιοποιημένου περιβάλλοντος.

Περιεχόμενο του Μαθήματος

Το μάθημα καλύπτει τους ενότητες: Κοινωνιολογία: έννοια, σκοπός, διακρίσεις και κλάδοι, αξία και προβλήματα στη σύγχρονη εποχή, οι κοινωνικές επιστήμες. Το αντικείμενο της κοινωνιολογίας, η κοινωνιολογική οπτική, η «κοινωνιολογική φαντασία».  Λόγοι εμφάνισης της κοινωνιολογίας. Η γένεση της επιστήμης.  Η κοινωνιολογία ως επιστήμη. Η κοινωνιολογική προσφορά. Η παγκόσμια κοινωνιολογική οπτική.  Διακρίσεις και κλάδοι της κοινωνιολογίας –οι άλλες κοινωνικές επιστήμες.

Μεθοδολογία των κοινωνικών επιστημών και μέθοδοι έρευνας. Η κοινωνιολογική μέθοδος.

Η μεθοδολογία της κοινωνιολογικής έρευνας. Έννοια και σημασία της επιστήμης και σκοποί της επιστημονικής έρευνας. Προβλήματα και είδη ερευνών. Βασικά στάδια προετοιμασίας των επιστημονικών εργασιών. Η επιλογή και η οριοθέτηση του αντικειμένου της έρευνας. Η ερευνητική υπόθεση. Ποσοτικές και ποιοτικές μεταβλητές. Ανεξάρτητες και εξαρτημένες μεταβλητές. Δοκιμή και διακρίβωση της υπόθεσης, σύνδεση μεταβλητών και υποθέσεων. Προϋποθέσεις επιτυχούς ολοκλήρωσης της επιστημονικής έρευνας: η κατανόηση του θέματος, η αποσαφήνιση του επιδιωκόμενου σκοπού και η συστηματική ακολουθία των σταδίων ολοκλήρωσης της έρευνας.

Προσεγγίσεις μεθοδολογίας και έρευνας στις κοινωνικές επιστήμες και στην κοινωνιολογία. Σχεδιασμός ερευνητικών μελετών. Ποιοτικές ερευνητικές προσεγγίσεις. Η επιτόπια συμμετοχική έρευνα. Η παρατήρηση. Η βιογραφική μέθοδος. Μέσα συλλογής δεδομένων στις ποιοτικές ερευνητικές προσεγγίσεις. Οι ποιοτικές συνεντεύξεις. Η ανάλυση ποιοτικών δεδομένων. Οι επισκοπήσεις. Η ανάλυση των ποσοτικών δεδομένων και η αξία των κοινωνικών δεικτών και των κοινωνικών στατιστικών. Η διάχυση και αξιοποίηση των πορισμάτων της έρευνας. Η αποτελεσματική σύνταξη εκθέσεων. Η συνέντευξη (interview) και  οι μορφές συνέντευξης. Η δομημένη συνέντευξη (standardized open-ended interview), η ημικατευθυνόμενη συνέντευξη (semi-structured interview), η συνέντευξη μέσω οδηγού (interview guide approach), η άτυπη συνέντευξη μέσω συζήτησης (informal conversational interview), οι ομάδες εστιασμένης συζήτησης (focus groups), η έρευνα πεδίου, η ανάλυση περιεχομένου. Σημασία, περιεχόμενο, τεχνικές και χρήσεις της αρχειακής έρευνας.  Αντιμετώπιση προβλημάτων και ζητήματα δεοντολογίας κατά την διεξαγωγή έρευνας.

Οι πρώτοι κοινωνιολόγοι. Ο Αύγουστος Κόντ, ο Χέρμπερτ Σπένσερ, ο Κάρλ Μάρξ, ο Εμίλ Ντυρκάιμ, ο Μάξ Βέμπερ, ο Τάλκοτ Πάρσονς. Θεωρίες σύγχρονων στοχαστών.

Κοινωνιολογική θεωρία και κοινωνιολογικά παραδείγματα. Τα βασικά κοινωνιολογικά παραδείγματα: το συγκρουσιακό παράδειγμα, το λειτουργιστικό παράδειγμα  (λειτουργισμός – δομολειτουργισμός), το παράδειγμα της διαντίδρασης, η εθνομεθοδολογία, η φεμινιστική κοινωνιολογία. Η προσέγγιση της κοινωνιοβιολογίας.

Κοινωνία: ορισμός και τυπολογία. Κοινωνικοί τύποι. Κοινωνία και κοινωνική μεταβολή. Κοινότητα και κοινωνία. Από την προνεωτερική στη νεωτερική κοινωνία. Εκβιομηχάνιση Κοινωνία και Κοινωνικό σύστημα. Ανάπτυξη και υπανάπτυξη-εξάρτηση και εκσυγχρονισμός. Κοινωνία και κοινωνική σύγκρουση. Η σύγκρουση ως κοινωνική διαδικασία, έννοια και είδη τους. Έννοια, θεωρίες και παράγοντες της κοινωνικής μεταβολής. Κοινωνική διαστρωμάτωση, σύγκρουση και τεχνολογία στο πλαίσιο τους παγκοσμιοποίησης.

Κοινωνική δομή και κοινωνική οργάνωση. Κοινωνική διαντίδραση και κοινωνική δομή. Κοινωνικές σχέσεις, κοινωνικός ρόλος και κοινωνική θέση. Κοινωνία και κουλτούρα. Τα σύμβολα και η γλώσσα. Όψεις του πολιτισμού. Πολιτιστική διαφοροποίηση, καθολικές πολιτισμικές έννοιες, υποκουλτούρες. Νέοι και υποκουλτούρα. Κοινωνικοποίηση και προσωπικότητα: ορισμοί, φορείς, θεωρητικές προσεγγίσεις. Ο ρόλος των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Κοινωνικές θέσεις και κοινωνικοί ρόλοι. Κοινωνικές ομάδες και  κοινωνικές οργανώσεις. Κοινωνική δομή και κοινωνικοί θεσμοί. Ο κοινωνικός έλεγχος και η παρεκκλίνουσα συμπεριφορά. Κοινωνικοί θεσμοί, η οικογένεια, η θρησκεία. Η οικονομία και το κράτος.

Κοινωνικές ανισότητες και κοινωνικές διακρίσεις. Οι κοινωνικές διακρίσεις. Προκατάληψη και τα  στερεότυπα. Η ετεροφοβία. Οι μειονοτικές ομάδες. Φυλή και ρατσισμός. Εθνότητα και εθνικισμός. Ερμηνείες των ρατσιστικών διακρίσεων. Φύλο, γένος και σεξισμός. 

Ο κύκλος της ζωής, οι ηλικίες και οι διακρίσεις με βάση την ηλικία. Η παιδική ηλικία και η κοινωνιολογία της παιδικής ηλικίας. Η κοινωνιολογική προσέγγιση της παιδικής ηλικίας. Η ιστορία της παιδικής ηλικίας. Η κοινωνιολογία της παιδικής ηλικίας. Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Η παιδική εργασία.

Κοινωνική διαστρωμάτωση, κοινωνική τάξη και κοινωνική κινητικότητα. Η κοινωνική διαστρωμάτωση, το σύστημα της κάστας, οι κοινωνικές τάξεις. Κοινωνικές τάξεις και κοινωνικές ομαδοποιήσεις Οι κοινωνικές τάξεις στις σύγχρονες κοινωνίες. Σύγχρονες εξελίξεις στις κοινωνικές τάξεις. Η κοινωνική κινητικότητα.

Φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός. Ο κοινωνικός αποκλεισμός: ορισμός και προσεγγίσεις. Παλαιές  και νέες ανισότητες. Πως βιώνεται  ο κοινωνικός  αποκλεισμός. Η φτώχεια. Θεωρητικές ερμηνείες της φτώχειας. Φτώχεια, κοινωνικός αποκλεισμός και παιδική ηλικία. Παγκοσμιοποίηση, καταμερισμός εργασίας και κοινωνικές ανισότητες. Η φτώχεια στο σύγχρονο κόσμο.

Η εργασία: ιστορική εξέλιξη και σύγχρονος κοινωνικός ρόλος. Ιστορική περιοδολόγηση και βασικές αναλυτικές έννοιες. Η σύγχρονη διάσταση. Εργασία, ευελιξία και νέα τεχνολογία. Εργασία και απασχόληση. Εργατικό δυναμικό: απασχόληση και ανεργία. Αίτια και είδη ανεργίας. Κανονικό μοντέλο εργασίας, πλήρης απασχόλησης, εργασιακή ευελιξία και κατατμημένες/δυαδικές αγορές εργασίας.

Θεωρητικές ερμηνείες του φαινομένου της μετανάστευσης.

Κοινωνικές ανισότητες στην εκπαίδευση. Από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό. Η εκπαίδευση στήριγμα της αξιοκρατικής ιδεολογίας και της ιδεολογίας του ατομικού χαρίσματος. Θεωρητικές προσεγγίσεις για τη σχέση του σχολείου με τις κοινωνικές ανισότητες: η φονξιοναλιστική ερμηνεία, η ερμηνεία των ριζοσπαστών, η θεωρία του «μορφωτικού κεφαλαίου», η μαρξιστική προσέγγιση. Εκδηλώσεις των κοινωνικών ανισοτήτων στην εκπαίδευση. Σχολική εγκατάλειψη και αποκλεισμός από την εκπαίδευση. Διαφορές σχολικών επιδόσεων των μαθητών διαφορετικής κοινωνικής προέλευσης. Ανισότητες πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σχολείο: μηχανισμός υπέρβασης ή αναπαραγωγής και νομιμοποίησης των κοινωνικών ανισοτήτων;

Η σύγχρονη κοινωνία. Από την βιομηχανική επανάσταση στη μεταβιομηχανική εποχή. Η νέα τεχνολογική επανάσταση, η παγκοσμιοποίηση, η μεταβιομηχανική κοινωνία. Μεταφορντισμός και μετακαπιταλιστική οικονομία. Η μακντοναλντοποίηση της κοινωνίας. Το τέλος των «μεγάλων αφηγήσεων». Η «κοινωνία της διακινδύνευσης». Η «κατασκευή» της πραγματικότητας-ένας κόσμος ειδώλων. Το ζήτημα της μετανεωτερικότητας.

Εκβιομηχάνιση και κοινωνία: οργάνωση εργασίας, κοινωνία και o ρόλος τους τεχνολογίας. Βιομηχανικές, τεχνολογικές και οργανωτικές επαναστάσεις. Νέα τεχνολογία, εργασία και κοινωνία. Σύγχρονες τάσεις: το μεταβιομηχανικό πλαίσιο και οι πολιτισμικές αντιφάσεις.

Το μάθημα πέραν των παραδόσεων περιλαμβάνει:

α) εργαστήρια, επικουρική/βοηθητική διδασκαλία (φροντιστήρια) και πρακτική άσκηση (πιλοτικά),

β) εκπόνηση εργασίας (πριμοδοτικής/ενισχύει τον βαθμό κατά την αξιολόγηση) και παρουσίαση εργασιών φοιτητών και φοιτητριών.

Διδακτικά Βοηθήματα                                                      

1^η πρόταση

Δασκαλάκης, Δ., (2014), Εισαγωγή στη Σύγχρονη Κοινωνιολογία, 2η Έκδοση Βελτιωμένη, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα.

2^η πρόταση

Νίνα-Παζαρζή, Ελ., (2012), Κοινωνιολογία. Η μελέτη και κατανόηση των ανθρώπινων κοινωνιών, Αθήνα, αυτοέκδοση.