Μάθημα : "ΛΟΓΙΟΙ ΚΑΙ ΔΗΜΟΤΙΚΙΣΜΟΣ 1880-1930"

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ 2017-2018

ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ (2018). Νέο Διδακτικό αντικείμενο: Λόγιοι και Δημοτικισμός 1880-1930

Αντικείμενο του μαθήματος θα αποτελέσει το γλωσσικό ζήτημα σε σχέση με τη λογοτεχνική παραγωγή του τέλους του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού. Το μάθημα θα διαρθρωθεί σε δύο άξονες: στη συμβολή αφενός του Δημοτικισμού στη Λογοτεχνία από το 1880 έως τη γενιά του '30 και αφετέρου στον Εκπαιδευτικό Δημοτικισμό. Θα εστιαστεί σε λογοτεχνικά κείμενα που αποτέλεσαν σταθμό στη στροφή της λογοτεχνίας από το 1880 και έπειτα, όπως η ποίηση του Παλαμά και του κύκλου του, Το Ταξίδι μου του Ψυχάρη, Μπρουσός του Αλ. Πάλλη καθώς και Τα Ψηλά Βουνά του Ζαχαρία Παπαντωνίου, πεζογράφημα που εισήχθη επίσημα στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση μετά την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση του 1917. Παράλληλα με το γλωσσικό ζήτημα στην Αθήνα, θα εξεταστεί και το γλωσσικό ζήτημα στην Πόλη και τη Σμύρνη, καθώς και η λογοτεχνική παραγωγή της περιφέρειας, που εκφράστηκαν πολύ τολμηρότερα από ό,τι στην ελληνική πρωτεύουσα. Στο πλαίσιο αυτής της ανάπτυξης θα επισημανθεί ο ρόλος των συλλόγων/ομίλων και των δράσεών τους καθώς και των εντύπων, όπως, για παράδειγμα, ο αθηναϊκός Νουμάς και ο πολίτικος Λόγος, με επικέντρωση στα λογοτεχνικά έργα, τα άρθρα των λογίων/λογοτεχνών για την υπεράσπιση της δημοτικής και στην κριτική που ασκούσαν σε λογοτέχνες, που δεν ανήκαν στον κύκλο τους. Σκοπός του μαθήματος είναι η κατανόηση των διακρίσεων των αντιπαρατιθέμενων θέσεων και ο αγώνας για την επικράτησή τους, που σχετιζόταν άμεσα με την αλλαγή των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών. Οι αλλαγές αυτές διαμόρφωναν εκτός της γλώσσας τη θεματική και την αισθητική των λογοτεχνικών ειδών. Ειδικά, μετά τους Βαλκανικούς πολέμους οι δημοτικιστές λόγιοι ταυτίστηκαν με το βενιζελικό όραμα της Μεγάλης Ελλάδας, το οποίο δεν καθόρισε μόνο τη θεματική τους αλλά επικύρωσε μέσω των κειμένων τους τη δημοτική ως την "εθνική γλώσσα", στόχος που έιχε ήδη τεθεί από το 1905 με την ίδρυση του σωματείου "Ανάστασις" του Φ. Φωτιάδη.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Από την αλληλογραφία των πρώτων δημοτικιστών. Ιωάννινα: Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Φιλοσοφική Σχολή. Τομέας Μεσαιωνικής και Νέας Ελληνικής Φιλολογίας, 1985-1988
• ΓΙΑΝΙΔΗΣ, Ελισαίος, Γλώσσα και ζωή. Αθήνα: Τυπογραφείο Αθανάσιος Δ. Δεληγιάννης, 1908 (πρώτη εκδοση)
• ΔΗΜΑΡΑΣ, Αλέξης, Το Αλφαβητάρι με τον Ήλιο, Αθήνα, Ερμής, 1972
• ΔΗΜΑΡΑΣ, Αλέξης, Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε, τόμ. Α'. Ερμής, Αθήνα 1974
• ΚΟΡΔΑΤΟΣ, Γιάνης, Ιστορία του γλωσσικού μας ζητήματος, Μπουκουμάνης, Αθήνα 1973
• ΚΡΙΑΡΑΣ, Εμμανουήλ, Λόγιοι και δημοτικισμός. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 1987
• ΚΡΙΑΡΑΣ, Εμμανουήλ, Θητεία στη γλώσσα. Αθήνα: Γκοβόστης, 1998
• ΛΑΜΠΡΑΚΗ-ΠΑΓΑΝΟΥ, Αλεξάνδρα, Ο εκπαιδευτικός δημοτικισμός και ο Κωστής Παλαμάς. Αθήνα: Πατάκης, 1994
• MACKRIDGE, Peter, Γλώσσα και εθνική ταυτότητα στην Ελλάδα, 1766-1976. Μετάφραση: Γρηγόρης Κονδύλης. Αθήνα: Πατάκης, 2013
• ΝΟΥΤΣΟΣ, Παναγιώτης, Νίκος Γιαννιός. Αθήνα: "Tυπωθήτω - Gutenberg", 1997
• ΠΑΛΑΜΑΣ, Κ., Άπαντα. (επιλογή ποιημάτων). Έμφαση στο Δωδεκάλογος του Γύφτου
• ΠΑΛΛΗΣ, Αλέξανδρος Α., Μπρουσός. Αθήνα: Ερμής, 1975
• ΣΚΛΗΡΟΣ, Γεώργιος, Το Κοινωνικό μας ζήτημα. Αθήνα: Διεθνής Επικαιρότητα, 1971
• ΣΤΑΥΡΙΔΗ- ΠΑΤΡΙΚΙΟΥ, Ρένα (επιμέλεια), Δημοτικισμός και κοινωνικό πρόβλημα. Αθήνα: Εστία, 2000
• ΤΣΟΛΑΚΗΣ, Χρ., Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική. Σκόπελος: Νησίδες, 1999
• ΦΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗ, Άννα, Γλώσσα και Ιδεολογία. Αθήνα: Οδυσσέας, 1987
• ΦΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗ, Άννα, Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και φιλελεύθεροι διανοούμενοι. Αθήνα: Κέδρος, 1977