Μάθημα : Σεμινάριο: Ο οίκος στον Ευριπίδη

Στην αναζήτηση ενός αποτελεσματικού εργαλείου για μια καθολική ερμηνεία των σωζόμενων αρχαίων τραγωδιών ο φιλόλογος-ερευνητής ίσως βρει στην έννοια του οίκου το επιθυμητό κλειδί. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι η συγκεκριμένη έννοια ανάγεται στο θεματικό κέντρο ενός μεγάλου μέρους της παγκόσμιας λογοτεχνικής παραγωγής. Οι σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένειας, καθώς επίσης ανάμεσα σε μια οικογένεια και άλλα πρόσωπα έξω από αυτήν έχουν αποτελέσει το προσφιλέστερο θέμα πραγμάτευσης όσων ασχολούνται με την καλλιέργεια του αφηγηματικού λόγου. Έχει, άλλωστε, εύστοχα υποστηριχθεί ότι η οικογένεια ως πρωταρχικό κύτταρο του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου συνιστά μια μικρογραφία του.

            Τα τρία δράματα του Ευριπίδη που θα αναλύσουμε παρουσιάστηκαν στο θέατρο του Διονύσου σε χρονικό διάστημα περίπου μιας δεκαετίας και συγκαταλέγονται στα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Και τα τρία χαρακτηρίζονται από την επενέργεια ενός ή περισσότερων ερωτικών τριγώνων. Στο πλέγμα των σχέσεων που διαμορφώνονται σ’ αυτά κυρίαρχη θέση κατέχει ο παράγοντας που ορίζω ως «αντικατάσταση στο λέχος». Το στοιχείο αυτό μπορεί να εντοπιστεί στο σύνολο των σωζόμενων τραγωδιών του Ευριπίδη και αποτελεί ένα από τα κυρίαρχα στοιχεία της δραματουργίας του. Με την κατάλληλη αξιοποίηση των δεδομένων που του προσέφερε η μυθολογική παράδοση, αλλά και με τις ριζικές τροποποιήσεις που επέφερε πάνω σ’ αυτήν, ο Ευριπίδης έδωσε στον έρωτα μια πρωταρχική θέση στην ποίησή του. Άλλες πτυχές που θα μας απασχολήσουν στο παρόν σεμινάριο είναι: η θέση των παιδιών και των υπηρετών στον οίκο, η σημασία των εισόδων και των εξόδων από τον οίκο, ο ρόλος των όρκων, η σχέση του οίκου με την πόλη και η επενέργεια των θεών πάνω στη διαμόρφωση των σχέσεων του οίκου.

ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

Αλεξοπούλου, Χ.Ε. Γυναικεία Δράση στον Ευριπίδη, Εκδίκηση και Επιβολή. Μήδεια-Ιππόλυτος- Εκάβη (Αθήνα 2000).

Ζαμάρου, Ρ. «Αντιστροφή Πραγμάτων και Μεταβολή στη Μήδεια του Ευριπίδη», Ελληνικά 42 (1991-92) 257-278.

Ιακώβ, Δ.Ι.  «Η Άλκηστη του Ευριπίδη, Ερμηνευτική Δοκιμή», Ελληνικά 36 (1985) 221-267.

Kitto, H.D.F.  Η Αρχαία Ελληνική Τραγωδία, μετ. Λ. Ζενάκος (Αθήνα1971).

Kott, J. Θεοφαγία. Δοκίμια για την Αρχαία Τραγωδία, μετ. Α. Βερυκοκάκη-Άρτεμη (Αθήνα 1976).

Lesky, A. Η Τραγική Ποίηση των Αρχαίων Ελλήνων, τομ. Β’, μετ. Ν. Χουρμουζιάδης (Αθήνα 1989).

Mastronarde, D.J. Ευριπίδου Μήδεια, μετ. Δ. Γιωτοπούλου (Αθήνα 2003). 

Μπεζαντάκος, Ν.Π. Το Αφηγηματικό Μοντέλο του Greimas και οι Τραγωδίες του Ευριπίδη (Αθήνα 2004).

Page, D.L. Euripides: Medea (Oxford 1938) [ελληνική μετ. της εισαγωγής Γ. Γιατρομανωλάκης, Αθήνα 1990].

Παπαδημητρόπουλος, Λ. Η Έννοια του Οίκου στον Ευριπίδη: Άλκηστη-Μήδεια-Ιππόλυτος (Αθήνα 2014).