Μάθημα : HIV ΛΟΙΜΩΞΗ/AIDS-Β΄ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ

Η εξέλιξη στη γνώση της παθογένειας και στην θεραπευτική αντιμετώπιση της HIV λοίμωξης έχει οδηγήσει στην μετατροπή μιας ταχέως εξελισσόμενης νόσου με θανατηφόρο έκβαση σε μία χρόνια νόσο με καλή ποιότητα ζωής και σχεδόν φυσιολογικό προσδόκιμο ζωής. Οι ραγδαίες αυτές εξελίξεις και η αντιμετώπιση των οροθετικών ασθενών σε επίπεδο εξωτερικού ιατρείου με σύγχρονες απλουστευμένες θεραπείες και με υιοθέτηση νέων στρατηγικών, αποτελούν ίσως την μεγαλύτερη κατάκτηση στην ιστορία της Ιατρικής. Σε λίγους τομείς της Ιατρικής έχει επιτευχθεί τόσο ταχεία και σημαντική πρόοδος και η HIV λοίμωξη αποτελεί πρότυπο για την αντιμετώπιση άλλων νοσημάτων. Τα νεότερα φάρμακα για την αντιμετώπιση της ηπατίτιδας Β, που πρόσφατα έλαβαν έγκριση ή βρίσκονται σε προκλινική φάση είναι φάρμακα που ήδη χρησιμοποιούνται στην HIV λοίμωξη.

Εντατικές έρευνες, σε επίπεδο βασικής έρευνας γίνεται για την οριστική ίαση που αφορά “κλινική ίαση”, με ενίσχυση του ανοσοποιητικού, παρά εκρίζωση. Οι πρόσφατες αναφορές κλινικής ίασης του ασθενούς του Βερολίνου, με HIV λοίμωξη, που υπεβλήθη σε μεταμόσχευση, για αιματολογική κακοήθεια, από στελεχιαία κύτταρα δότη γενετικά άνοσου σε HIV (oμοζυγώτη στην CCR5 delta-32/delta-32 μετάλλαξη), του μωρού του Μισισσιπή, έδωσαν νέα ώθηση και εντατικοποίησαν τις προσπάθειες για οριστική ίαση που φαντάζει ρεαλιστική προσδοκία.

Όμως, η αισιοδοξία από την ταχύτητα των εξελίξεων επισκιάζεται από την συνεχιζόμενη αναφορά νέων κρουσμάτων. Περισσότερα από 33 εκατομμύρια προσβεβλημένων ατόμων έχουν καταγραφεί παγκοσμίως, με >50% γυναίκες. Για κάθε ένα άτομο που λαμβάνει αγωγή, άλλες 3 νέες λοιμώξεις αναφέρονται, ενώ >50% των νέων λοιμώξεων προέρχονται από μολυνθέντες που δεν το γνωρίζουν.

Ο συνολικός αριθμός των HIV οροθετικών ατόμων (συμπεριλαμβανομένων των περιπτώσεων AIDS) που έχουν δηλωθεί στην Ελλάδα (ΚΕΕΛΠΝΟ) μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2013 ανέρχεται σε 13622. Από τα περιστατικά αυτά, 11191 (82,2%) αφορούν άνδρες, ενώ 2385 (17,5%) γυναίκες. H επιδημία του HIV στην Ελλάδα παρουσιάζει αυξητικές τάσεις τα τελευταία έτη. Επιπλέον, το 2011 και το 2012 παρατηρήθηκε μία εξαιρετικά σημαντική αύξηση των περιστατικών HIV λοίμωξης που δηλώθηκαν στο σύστημα καταγραφής του ΚΕΕΛΠΝΟ, με επίκεντρο την ομάδα των χρηστών ενδοφλεβίων τοξικών ουσιών. Οι οικονομικοί μετανάστες, επίσης, αποτελούν μία συνεχώς αυξανόμενη ομάδα που πιθανόν η καταγραφή των κρουσμάτων να είναι ελλειπής.

Η μακροχρόνια επιβίωση πλέον των ασθενών και η παραμονή τους επί δεκαετίες υγιών φορέων συνοδεύεται από μακροπρόθεσμες επιπλοκές που η μακροχρόνια λοίμωξη και/ή η αντιρετροϊκή αγωγή επάγουν. Παράλληλα, καθώς υπερβαίνουν την 6^η ή 7^η δεκαετία της ζωής, παρουσιάζονται νοσηρότητες που συσχετίζονται με την αύξηση της ηλικίας, το κάπνισμα και άλλους επίκτητους ή γενετικούς παράγοντες, σε αντιστοιχία με αυτές στον γενικό πληθυσμό.

Η καθυστέρηση στη διάγνωση, καθώς μετά την πρωτολοίμωξη, υπάρχει ασυμπτωματική φάση περίπου δέκα ετών, αποτελεί βασική παράμετρο αδυναμίας ελέγχου της Πανδημίας και όψιμης διάγνωσης ασθενών σε τελικό στάδιο νόσου ακόμα και στις μέρες μας. Άτομα με εικόνα πρωτολοίμωξης παρουσιάζουν μη ειδική και αυτοπεριοριζόμενη συμπτωματολογία προσομοιάζουσα με απλή ιογενή λοίμωξη. Η ευαισθητοποίηση και η γνώση της συμπτωματολογίας της πρωτολοίμωξης και των “ήπιων” συμπτωμάτων του σταδίου Β (στοματοφαρυγγική καντιντίαση, έρπης ζωστήρ, θρομβοπενία, τριχωτή λευκοπλακία) αφορά τους μη ειδικούς γιατρούς, στους οποίους και απευθύνονται αρχικά οι ασθενείς αυτοί. Επίσης, η σύσταση από το CDC για καθολική (“opt-out”) εξέταση HIV ασθενών με σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα, ιογενή ηπατίτιδα, λέμφωμα (non Hodgkin, Burkitt) και πλήθους άλλων νοσημάτων, απαιτεί την ευαισθητοποίηση των γιατρών όλων των ειδικοτήτων για την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση.

Το Κατ΄ Επιλογήν μάθημα “HIVΛΟΙΜΩΞΗ/AIDS” οργανώνεται κάθε χρόνο κατά το εαρινό εξάμηνο από την B΄ Παθολογική Κλινική. Ακολουθώντας τις ραγδαίες επιστημονικές εξελίξεις στον Τομέα αυτό, όλα τα νεότερα δεδομένα όσον αφορά την Επιδημιολογία, Παθογένεια, Πρόληψη, Αντιμετώπιση της HIV λοίμωξης καθώς και των σχετιζόμενων συννοσηροτήτων λοιμώδους και μη λοιμώδους αιτιολογίας αναφέρονται διεξοδικά.

Οι φοιτητές μελετούν από το κεφάλαιο HIV/AIDS του βιβλίου Παθολογίας ΔΕΠ, καθώς και του αγγλόφωνου συγγράμματος “HIV Medicine” 2012/2013 Εditors: Christian Hoffmann and Jόrgen K. Rockstroh, εκδόσεις Medizin Fokus Verlag, Hamburg, 760 σελίδες, που προσφέρεται σε ηλεκτρονική μορφή. Επιπλέον, διατίθενται και οι επικαιροποιημένες Ευρωπαϊκές Συστάσεις για την εκτίμηση, παρακολούθηση, θεραπεία της HIV λοίμωξης και των συννοσηροτήτων που την συνοδεύουν ( EACS Guidelines ), καθώς και μεγάλος αριθμός διαφανειών από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα.

Το μάθημα διδάσκεται σε διάστημα 2 εβδομάδων, με συνολικό χρόνο θεωρητικής εκπαίδευσης 26 ωρών. Στο διάστημα αυτό, πέραν από λεπτομερή αναφορά σε όλες τις νεότερες εξελίξεις σε επίπεδο επιδημιολογίας, διάγνωσης, αντιμετώπισης, πρόληψης της HIV λοίμωξης, οι φοιτητές αποκτούν εμπειρία στην αντιμετώπιση όλου του φάσματος της Παθολογίας, περιλαμβανομένων μεταβολικού συνδρόμου, αθηρωμάτωσης, υπέρτασης, νευρογνωσιακών διαταραχών, ρευματολογικών εκδηλώσεων, νεοπλασιών συσχετιζόμενων και μη συσχετιζόμενων με την HIV λοίμωξη, συλλοιμώξεων με ιογενείς ηπατίτιδες, φυματίωση, σεξουαλικών μεταδιδόμενων νοσημάτων.

Η αντιμετώπιση των συννοσηροτήτων παρουσιάζει σημαντικές διαφοροποιήσεις και ιδιαιτερότητες σε έδαφος HIV λοίμωξης, σε σύγκριση με αυτή στον γενικό πληθυσμό, και η έκθεση των γιατρών κάθε ειδικότητας είναι επιβεβλημένη.

Στην διάρκεια των 26 ωρών εκπαίδευσης, πέραν της αναφοράς σε όλα τα νεότερα δεδομένα στην HIV λοίμωξη διεξοδικά, μεταφέρεται και η κλινική εμπειρία 10ετιών, με τις συνεχώς μεταβαλλόμενες πρακτικές, που δεν υποκαθίσταται από την απλή ανάγνωση επιστημονικών συγγραμμάτων.

Τέλος, οι φοιτητές της Ιατρικής ως νέοι άνθρωποι, πρέπει να είναι ευαισθητοποιημένοι για ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας που τους αφορά άμεσα και, μέσα από την μελλοντική τους ιατρική διαδρομή, να διαμορφώσουν τις στρατηγικές για μια μελλοντική γενιά απαλλαγμένη από HIV/AIDS, που αποτελεί όραμα και προσδοκία της δικής μας γενιάς.