Ιστορία της Βιολογίας (86ΥΕΙ03) - Χειμερινό εξάμηνο 2023-24
Σταύρος Ιωαννίδης
Στο μάθημα αυτό θα εστιάσουμε στην ιστορία της μοντέρνας βιολογίας (μέσα 18ου - μέσα 20ού αι.). Θα εξετάσουμε τις κύριες προσωπικότητες και τις κύριες ιστορικές μεταβάσεις στο χώρο της βιολογίας κατά την περίοδο αυτή. Θα μελετήσουμε βασικές βιολογικές έννοιες (εξέλιξη, οργανισμός, γονίδιο), την ιστορία τους και τις διαμάχες γύρω από αυτές. Μεταξύ άλλων, θα εξετάσουμε: τις θεωρίες ταξινόμησης των οργανισμών από το Λινναίο έως τα μέσα του 19ου αιώνα· την εξέλιξη των θεωριών για τα απολιθώματα και την ηλικία της γης· την ανάδυση της εξελικτικής θεωρίας στη Γαλλία στο έργο του Λαμάρκ· την ανάπτυξη της συγκριτικής ανατομίας και τη διαμάχη Cuvier-Geoffroy· τη γέννηση της θεωρίας της εξέλιξης μέσω φυσικής επιλογής του Δαρβίνου· τη γέννηση της κυτταρολογίας και της πειραματικής εμβρυολογίας· τις ανακαλύψεις του Mendel και την ανάπτυξη της μεντελιανής γενετικής· την ανάπτυξη της κλασικής γενετικής· τη Μοντέρνα Σύνθεση· την ανάδυση της μοριακής βιολογίας.
ΛιγότεραΣτο μάθημα αυτό θα εστιάσουμε στην ιστορία της μοντέρνας βιολογίας (μέσα 18ου - μέσα 20ού αι.). Θα εξετάσουμε τις κύριες προσωπικότητες και τις κύριες ιστορικές μεταβάσεις στο χώρο της βιολογίας κατά την περίοδο αυτή. Θα μελετήσουμε βασικές βιολογικές έννοιες (εξέλιξη, οργανισμός, γονίδιο), την ιστορία τους και τις διαμάχες γύρω από αυτές. Μεταξύ άλλων, θα εξετάσουμε: τις θεωρίες ταξινόμησης των οργανισμών από το Λινναίο έως τα μέσα του 19ου αιώνα· την εξέλιξη των θεωριών για τα απολιθώματα και την ηλικία της γης· την ανάδυση της εξελικτικής θεωρίας στη Γαλλία στο έργο του Λαμάρκ· την ανάπτυξη της συγκριτικής ανατομίας και τη διαμάχη Cuvier-Geoffroy· τη γέννηση της θεωρίας της εξέλιξης μέσω φυσικής επιλογής του Δαρβίνου· τη γέννηση της κυτταρολογίας και της πειραματικής εμβρυολογίας· τις ανακαλύψεις του Mendel και την ανάπτυξη της μεντελιανής γενετικής· την ανάπτυξη της κλασικής γενετικής· τη Μοντέρνα Σύνθεση· την ανάδυση της μοριακής βιολογίας.
Στο μάθημα αυτό θα εστιάσουμε στην ιστορία της μοντέρνας βιολογίας (μέσα 18ου - μέσα 20ού αι.). Θα εξετάσουμε τις κύριες προσωπικότητες και τις κύριες ιστορικές μεταβάσεις στο χώρο της βιολογίας κατά την περίοδο αυτή. Θα μελετήσουμε βασικές βιολογικές έννοιες (εξέλιξη, οργανισμός, γονίδιο), την ιστορία τους και τις διαμάχες γύρω από αυτές. Μεταξύ άλλων, θα εξετάσουμε: τις θεωρίες ταξινόμησης των οργανισμών από το Λινναίο έως τα μέσα του 19ου αιώνα· την εξέλιξη των θεωριών για τα απολιθώματα και την ηλικία της γης· την ανάδυση της εξελικτικής θεωρίας στη Γαλλία στο έργο του Λαμάρκ· την ανάπτυξη της συγκριτικής ανατομίας και τη διαμάχη Cuvier-Geoffroy· τη γέννηση της θεωρίας της εξέλιξης μέσω φυσικής επιλογής του Δαρβίνου· τη γέννηση της κυτταρολογίας και της πειραματικής εμβρυολογίας· τις ανακαλύψεις του Mendel και την ανάπτυξη της μεντελιανής γενετικής· την ανάπτυξη της κλασικής γενετικής· τη Μοντέρνα Σύνθεση· την ανάδυση της μοριακής βιολογίας.
Περίγραμμα
Περιεχόμενο μαθήματος
Seen in the light of evolution, biology is, perhaps, intellectually the most satisfying and inspiring science. Without that light it becomes a pile of sundry facts—some of them interesting or curious but making no meaningful picture as a whole.
(Theodosius Dobzhansky)
Στο μάθημα αυτό θα ασχοληθούμε με την ιστορία της βιολογίας, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην ιστορία της μοντέρνας βιολογικής σκέψης (μέσα 18ου έως μέσα 20ού αιώνα). Θα εξετάσουμε τις κύριες προσωπικότητες και τις κύριες ιστορικές μεταβάσεις στο χώρο της βιολογίας κατά την περίοδο αυτή. Θα μελετήσουμε βασικές βιολογικές έννοιες (εξέλιξη, οργανισμός, γονίδιο), την ιστορία τους και τις διαμάχες γύρω από αυτές. Πέρα από το ενδιαφέρον τους για τον ιστορικό της επιστήμης, η κατανόηση των διαμαχών αυτών είναι απαραίτητη για να κατανοηθεί η σύγχρονη βιολογική έρευνα και τα εννοιολογικά και γενικότερα φιλοσοφικά ζητήματα που θέτουν οι σύγχρονες επιστήμες της ζωής. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην αμοιβαία σχέση μεταξύ βιολογικής σκέψης και του κοινωνικοπολιτικού πλαισίου, καθώς και στις διαφορές μεταξύ παλαιότερων και σύγχρονων ιστοριογραφικών προσεγγίσεων των θεμάτων που θα μελετήσουμε.
Μεταξύ άλλων, θα εξετάσουμε: τις θεωρίες ταξινόμησης των οργανισμών από την εποχή του Λινναίου έως τα μέσα του 19ου αιώνα· την εξέλιξη των θεωριών για τα απολιθώματα και την ηλικία της γης· την ανάδυση της εξελικτικής θεωρίας στη Γαλλία στο έργο του Λαμάρκ· την ανάπτυξη της συγκριτικής ανατομίας στο έργο του Cuvier και τη διαμάχη Cuvier-Geoffroy· τη γέννηση της θεωρίας της εξέλιξης μέσω φυσικής επιλογής του Δαρβίνου, τη φιλοσοφική και κοινωνική της σημασία και αντιρρήσεις στη θεωρία αυτή κατά το 19ο αιώνα· τη γέννηση της κυτταρολογίας και της πειραματικής εμβρυολογίας· τις ανακαλύψεις του Mendel και την ανάπτυξη της μεντελιανής γενετικής στις αρχές του 20ού αιώνα· την ανάπτυξη της κλασικής γενετικής και τη σχέση της με την εξελικτική θεωρία· τη Μοντέρνα Σύνθεση· την ανάδυση της μοριακής βιολογίας.
Το μάθημα αποτελείται από 4 θεματικές ενότητες:
Ενότητα 1: Προς τη θεωρία της εξέλιξης: θεωρίες για τη γη και την ταξινόμηση των οργανισμών κατά το 17ο και 18ο αιώνα
Μαθήματα 2-3
Ενότητα 2: H εξελικτική σκέψη στο 19ο αιώνα
Μαθήματα 4-7
Ενότητα 3: Ιστορία της κυτταρολογίας και της αναπτυξιακής βιολογίας
Μάθηματα 8-9
Ενότητα 4: Η βιολογική σκέψη στον 20ό αιώνα
Μάθηματα 10-13
Μαθησιακοί Στόχοι
Στόχοι του μαθήματος είναι οι φοιτητές/τριες να καταστούν ικανοί/ές να:
- διακρίνουν τα κύρια επεισόδια και τις διαμάχες στην ιστορία της μοντέρνας βιολογίας
- επεξηγούν τις κεντρικές έννοιες που θα μελετηθούν (θεωρίες του Δαρβίνου, του Mendel κλπ)
- διακρίνουν ορισμένα βασικά ιστορικά ερωτήματα που σχετίζονται με την ανάπτυξη της βιολογίας
- αναλύουν κριτικά τις διάφορες ιστοριογραφικές απόψεις ως προς τα ζητήματα που θα μελετηθούν
- διαμορφώνουν τις δικές τους υποθέσεις και επιχειρήματα ως προς τα ζητήματα που θα μελετηθούν
- εφαρμόζουν τις παραπάνω δεξιότητες ως προς ζητήματα της ιστορίας της βιολογίας που δεν θα έχουμε την ευκαιρία να μελετήσουμε στο συγκεκριμένο μάθημα
Μέθοδοι αξιολόγησης
Γραπτή τελική εξέταση
-> Η εξέταση θα αποτελείται από ερωτήσεις κλειστού τύπου πάνω στο σύνολο της ύλης (δλδ πολλαπλής επιλογής, Σωστό-Λάθος κλπ), οι οποίες θα βασιστούν στο υλικό που περιλαμβάνεται στις Παρουσιάσεις και είδαμε στο μάθημα. Τα κεφάλαια από τα βιβλία των Bowler & Morus και Morange προτείνονται για συμπληρωματική μελέτη.
-> Δεν αποτελούν εξεταζόμενη ύλη τα αγγλικά κείμενα που περιλαμβάνονται στις Παρουσιάσεις.
Ύλη:
ΌΛΕΣ οι Παρουσιάσεις στο φάκελο ΈΓΓΡΑΦΑ / Παρουσιάσεις
(ΕΚΤΟΣ όσα κάνουμε μετά τις γιορτές δλδ: Οντογένεση & Φυλογένεση, Πειραματική εμβρυολογία, Μοντέρνα Σύνθεση, Μοριακή βιολογία)
Από το φάκελο ΈΓΓΡΑΦΑ / Πρωτογενείς πηγές:
Κ1 Cuvier: Elegy of Lamarck
K5 Δαρβίνος: απόσπασμα από την Αυτοβιογραφία
Από το φάκελο ΈΓΓΡΑΦΑ / Κείμενα για μελέτη:
-Κεφ. 5, Η ηλικία της γης
-Κεφ. 6, Η δαρβινική επανάσταση
-Κεφ. 8, Γενετική
Συμπληρωματικά:
-Morange: κεφ. 6 + 7
Προτεινόμενα συγγράματα
Mayr, Ernst (2008) H ανάπτυξη της βιολογικής σκέψης, ΜΙΕΤ Λεπτομέρειες
Morange, Michel (2017) Ιστορία της βιολογίας, Utopia Λεπτομέρειες
Διδάσκοντες
Δρ Σταύρος Ιωαννίδης
email: stavros.ioannidis.phil@gmail.com
Το μάθημα γίνεται κάθε Tρίτη 9.30 - 12.00 στην αίθουσα Β.
Ώρες γραφείου: μετά από συνεννόηση με τον διδάσκοντα
(γραφείο: τμήμα ΙΦΕ, κτήριο γραμματείας, ισόγειο, πρώτο γραφείο αριστερά)
Βιβλιογραφία
Βασική Βιβλιογραφία
- Bowler, J. P. & Morus, I. R. (2012) H ιστορία της νεότερης επιστήμης: μια επισκόπηση, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
(κεφάλαια 5: Η ηλικία της γης, 6: Δαρβινική επανάσταση, 7: Νέα βιολογία, 8: Γενετική, 18: Βιολογία και Ιδεολογία)
- Δαρβίνος, Κ. (2007) Αυτοβιογραφία, Εκδόσεις Γκοβόστη
- Morange, M. (2017) Ιστορία της βιολογίας, Utopia
- Watson, J. (1990) Η διπλή έλικα, Τροχαλία
Άλλα σημαντικά συγγράμματα & πηγές
- Δαρβίνος, Κ. (1998) Ταξιδεύοντας με το Μπιγκλ στη Γη του Πυρός και τα νησιά Γκαλαπάγκος, Στοχαστής
- Darwin, C. (1859) On the Origin of Species (first edition). (εισαγωγή, κεφ. 1-4, 6, 14)
http://darwin-online.org.uk/content/frameset?itemID=F373&viewtype=text&pageseq=1
- Κριμπάς, Β. Κ. (2009) Δαρβινισμός και η ιστορία του έως τις μέρες μας, Ωκεανίδα
- Mayr, E. (1991) O Δαρβίνος και η γένεση της σύγχρονης εξελικτικής σκέψης, Σύναλμα
- Mayr, E. (2008) H ανάπτυξη της βιολογικής σκέψης, ΜΙΕΤ
- Mukherjee, S. (2017) The Gene: An Intimate History, Vintage
- Ridley, M. (2007) Δαρβίνος, Εκδόσεις Πατάκη
- Sapp, J. (2003) Genesis: the evolution of biology, Oxford University Press
- Sturtevant, A. H. (2001) A History of Genetics, Cold Spring Harbor Press
Seen in the light of evolution, biology is, perhaps, intellectually the most satisfying and inspiring science. Without that light it becomes a pile of sundry facts—some of them interesting or curious but making no meaningful picture as a whole.
(Theodosius Dobzhansky)
Στο μάθημα αυτό θα ασχοληθούμε με την ιστορία της βιολογίας, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην ιστορία της μοντέρνας βιολογικής σκέψης (μέσα 18ου έως μέσα 20ού αιώνα). Θα εξετάσουμε τις κύριες προσωπικότητες και τις κύριες ιστορικές μεταβάσεις στο χώρο της βιολογίας κατά την περίοδο αυτή. Θα μελετήσουμε βασικές βιολογικές έννοιες (εξέλιξη, οργανισμός, γονίδιο), την ιστορία τους και τις διαμάχες γύρω από αυτές. Πέρα από το ενδιαφέρον τους για τον ιστορικό της επιστήμης, η κατανόηση των διαμαχών αυτών είναι απαραίτητη για να κατανοηθεί η σύγχρονη βιολογική έρευνα και τα εννοιολογικά και γενικότερα φιλοσοφικά ζητήματα που θέτουν οι σύγχρονες επιστήμες της ζωής. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην αμοιβαία σχέση μεταξύ βιολογικής σκέψης και του κοινωνικοπολιτικού πλαισίου, καθώς και στις διαφορές μεταξύ παλαιότερων και σύγχρονων ιστοριογραφικών προσεγγίσεων των θεμάτων που θα μελετήσουμε.
Μεταξύ άλλων, θα εξετάσουμε: τις θεωρίες ταξινόμησης των οργανισμών από την εποχή του Λινναίου έως τα μέσα του 19ου αιώνα· την εξέλιξη των θεωριών για τα απολιθώματα και την ηλικία της γης· την ανάδυση της εξελικτικής θεωρίας στη Γαλλία στο έργο του Λαμάρκ· την ανάπτυξη της συγκριτικής ανατομίας στο έργο του Cuvier και τη διαμάχη Cuvier-Geoffroy· τη γέννηση της θεωρίας της εξέλιξης μέσω φυσικής επιλογής του Δαρβίνου, τη φιλοσοφική και κοινωνική της σημασία και αντιρρήσεις στη θεωρία αυτή κατά το 19ο αιώνα· τη γέννηση της κυτταρολογίας και της πειραματικής εμβρυολογίας· τις ανακαλύψεις του Mendel και την ανάπτυξη της μεντελιανής γενετικής στις αρχές του 20ού αιώνα· την ανάπτυξη της κλασικής γενετικής και τη σχέση της με την εξελικτική θεωρία· τη Μοντέρνα Σύνθεση· την ανάδυση της μοριακής βιολογίας.
Το μάθημα αποτελείται από 4 θεματικές ενότητες:
Ενότητα 1: Προς τη θεωρία της εξέλιξης: θεωρίες για τη γη και την ταξινόμηση των οργανισμών κατά το 17ο και 18ο αιώνα
Μαθήματα 2-3
Ενότητα 2: H εξελικτική σκέψη στο 19ο αιώνα
Μαθήματα 4-7
Ενότητα 3: Ιστορία της κυτταρολογίας και της αναπτυξιακής βιολογίας
Μάθηματα 8-9
Ενότητα 4: Η βιολογική σκέψη στον 20ό αιώνα
Μάθηματα 10-13
Στόχοι του μαθήματος είναι οι φοιτητές/τριες να καταστούν ικανοί/ές να:
- διακρίνουν τα κύρια επεισόδια και τις διαμάχες στην ιστορία της μοντέρνας βιολογίας
- επεξηγούν τις κεντρικές έννοιες που θα μελετηθούν (θεωρίες του Δαρβίνου, του Mendel κλπ)
- διακρίνουν ορισμένα βασικά ιστορικά ερωτήματα που σχετίζονται με την ανάπτυξη της βιολογίας
- αναλύουν κριτικά τις διάφορες ιστοριογραφικές απόψεις ως προς τα ζητήματα που θα μελετηθούν
- διαμορφώνουν τις δικές τους υποθέσεις και επιχειρήματα ως προς τα ζητήματα που θα μελετηθούν
- εφαρμόζουν τις παραπάνω δεξιότητες ως προς ζητήματα της ιστορίας της βιολογίας που δεν θα έχουμε την ευκαιρία να μελετήσουμε στο συγκεκριμένο μάθημα
Γραπτή τελική εξέταση
-> Η εξέταση θα αποτελείται από ερωτήσεις κλειστού τύπου πάνω στο σύνολο της ύλης (δλδ πολλαπλής επιλογής, Σωστό-Λάθος κλπ), οι οποίες θα βασιστούν στο υλικό που περιλαμβάνεται στις Παρουσιάσεις και είδαμε στο μάθημα. Τα κεφάλαια από τα βιβλία των Bowler & Morus και Morange προτείνονται για συμπληρωματική μελέτη.
-> Δεν αποτελούν εξεταζόμενη ύλη τα αγγλικά κείμενα που περιλαμβάνονται στις Παρουσιάσεις.
Ύλη:
ΌΛΕΣ οι Παρουσιάσεις στο φάκελο ΈΓΓΡΑΦΑ / Παρουσιάσεις
(ΕΚΤΟΣ όσα κάνουμε μετά τις γιορτές δλδ: Οντογένεση & Φυλογένεση, Πειραματική εμβρυολογία, Μοντέρνα Σύνθεση, Μοριακή βιολογία)
Από το φάκελο ΈΓΓΡΑΦΑ / Πρωτογενείς πηγές:
Κ1 Cuvier: Elegy of Lamarck
K5 Δαρβίνος: απόσπασμα από την Αυτοβιογραφία
Από το φάκελο ΈΓΓΡΑΦΑ / Κείμενα για μελέτη:
-Κεφ. 5, Η ηλικία της γης
-Κεφ. 6, Η δαρβινική επανάσταση
-Κεφ. 8, Γενετική
Συμπληρωματικά:
-Morange: κεφ. 6 + 7
Mayr, Ernst (2008) H ανάπτυξη της βιολογικής σκέψης, ΜΙΕΤ Λεπτομέρειες
Morange, Michel (2017) Ιστορία της βιολογίας, Utopia Λεπτομέρειες
Δρ Σταύρος Ιωαννίδης
email: stavros.ioannidis.phil@gmail.com
Το μάθημα γίνεται κάθε Tρίτη 9.30 - 12.00 στην αίθουσα Β.
Ώρες γραφείου: μετά από συνεννόηση με τον διδάσκοντα
(γραφείο: τμήμα ΙΦΕ, κτήριο γραμματείας, ισόγειο, πρώτο γραφείο αριστερά)
Βασική Βιβλιογραφία
- Bowler, J. P. & Morus, I. R. (2012) H ιστορία της νεότερης επιστήμης: μια επισκόπηση, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
(κεφάλαια 5: Η ηλικία της γης, 6: Δαρβινική επανάσταση, 7: Νέα βιολογία, 8: Γενετική, 18: Βιολογία και Ιδεολογία)
- Δαρβίνος, Κ. (2007) Αυτοβιογραφία, Εκδόσεις Γκοβόστη
- Morange, M. (2017) Ιστορία της βιολογίας, Utopia
- Watson, J. (1990) Η διπλή έλικα, Τροχαλία
Άλλα σημαντικά συγγράμματα & πηγές
- Δαρβίνος, Κ. (1998) Ταξιδεύοντας με το Μπιγκλ στη Γη του Πυρός και τα νησιά Γκαλαπάγκος, Στοχαστής
- Darwin, C. (1859) On the Origin of Species (first edition). (εισαγωγή, κεφ. 1-4, 6, 14)
http://darwin-online.org.uk/content/frameset?itemID=F373&viewtype=text&pageseq=1
- Κριμπάς, Β. Κ. (2009) Δαρβινισμός και η ιστορία του έως τις μέρες μας, Ωκεανίδα
- Mayr, E. (1991) O Δαρβίνος και η γένεση της σύγχρονης εξελικτικής σκέψης, Σύναλμα
- Mayr, E. (2008) H ανάπτυξη της βιολογικής σκέψης, ΜΙΕΤ
- Mukherjee, S. (2017) The Gene: An Intimate History, Vintage
- Ridley, M. (2007) Δαρβίνος, Εκδόσεις Πατάκη
- Sapp, J. (2003) Genesis: the evolution of biology, Oxford University Press
- Sturtevant, A. H. (2001) A History of Genetics, Cold Spring Harbor Press
1 Εισαγωγή -Αρχαία Ελλάδα, Μεσαίωνας, Αναγέννηση
Γενική εισαγωγή στο μάθημα. Μηχανιστικές vs βιταλιστικές προσεγγίσεις ως μια κεντρική διαμάχη στην ιστορία της βιολογίας. Εισαγωγή στην ιστορία των κύριων θεωριών και εννοιών που θα μελετήσουμε: κύτταρο και κυτταρική θεωρία - εξέλιξη - γονίδιο. Σύντομη αναφορά στη βιολογική σκέψη στην αρχαία Ελλάδα, το Μεσαίωνα και την Αναγέννηση. Θεωρία της αυτόματης γένεσης και πρώιμες τρανσφορμιστικές θεωρίες στη φυσική ιστορία πριν το 18ο αιώνα, ως το υπόβαθρο για την ανάδυση των θεωριών ταξινόμησης του Διαφωτισμού.
2 Η αναζήτηση του Φυσικού Συστήματος: Λινναίος & Jussieu
Θα εξετάσουμε την ανάδυση της ιδέας περί σταθερότητας των ειδών (φιξισμός) κατά το 18ο αιώνα και την ανάπτυξη του συστήματος ταξινόμησης του Λινναίου. Σύντομη αναφορά στις ιδέες περί ταξινόμησης του Αριστοτέλη και σε κεντρικά έργα ταξινόμησης φυτών μέχρι το 18ο αιώνα. Η διάκριση μεταξύ φυσικής και τεχνητής ταξινόμησης. Ο Λινναίος ως καινοτόμος του φιξισμού. Το ιεραρχικό σύστημα ταξινόμησης του Λινναίου και η διωνυμική ονοματολογία. Λινναιϊκές ομοταξίες για ζώα και φυτά. Η κριτική του Buffon. Antoine-Laurent de Jussieu και η αναζήτηση του Φυσικού Συστήματος ταξινόμησης από τους Γάλλους ταξονόμους.
3 H ιστορία της γεωλογίας & η ανακάλυψη της ηλικίας της γης
Το μάθημα ασχολείται με την ιστορία της γεωλογίας από τα τέλη του 17ου μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, εστιάζοντας στη διαμάχη μεταξύ καταστροφισμού και ομοιομορφισμού. Γεωλογικές θεωρίες και θεωρίες για τα απολιθώματα του Nicolas Steno. Γεωλογική σκέψη στο Διαφωτισμό: Βuffon, Werner και νεπτουνιστές. Απολιθώματα και ταυτοποίηση γεωλογικών περιόδων. Cuvier και η ανακάλυψη εξαφανισμένων οργανισμών. Οι θεωρίες του Hutton, ο ομοιομορφισμός του Lyell και οι θεωρίες για την ηλικία της γης. Θεωρίες για τη διαδοχή των απολιθωμάτων στις αρχές του 19ου αιώνα και η κριτική του Lyell στις εξελικτικές ιδέες.
4 Lamarck & η διαμάχη Cuvier - Geoffroy
Θα εξετάσουμε τη ζωή και το έργο του Lamarck, εστιάζοντας στις εξελικτικές του ιδέες, και μια κεντρική διαμάχη στη βιολογική σκέψη του 19ου αιώνα, τη διαμάχη μεταξύ των Γάλλων βιολόγων Cuvier και Geoffroy. Γαλλική επανάσταση και η ίδρυση του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στο Παρίσι. Ο Λαμάρκ ως βοτανολόγος και ως ειδικός για τα ασπόνδυλα. Οι ‘μύθοι’ γύρω από το Λαμάρκ και η πορεία του προς τη θεωρία της εξέλιξης. Ιδέες για την ταξινόμηση των ασπονδύλων. Βασικά στοιχεία της θεωρίας του για την εξέλιξη και κριτικές. Ο Cuvier και η ανάδυση της συγκριτικής ανατομίας. Φιξισμός, εξαφανίσεις ειδών, και το ταξινομικό σύστημα του Cuvier. O λειτουργισμός του Cuvier, η διαμάχη του με το δομισμό του Geoffroy, και η σημασία της διαμάχης για την ιστορία της θεωρίας της εξέλιξης. Η εξελικτική σκέψη στην Αγγλία τη δεκαετία του 1830.
5 Δαρβίνος & το ταξίδι με το Beagle
Εξετάζουμε την πρώτη φάση της ζωής του Δαρβίνου, μέχρι και την ολοκλήρωση του ταξιδιού του με το Beagle. Μέσω των σημειωματαρίων του, εστιάζουμε ιδιαίτερα στις παρατηρήσεις του κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, και πώς αυτές τον οδήγησαν σταδιακά στις θεωρίες του για την εξέλιξη και τη φυσική επιλογή. Φυσιοδίφες στην Αγγλία. Τα πλατιά ενδιαφέροντα και το έργο του Δαρβίνου, και η δαρβινική βιομηχανία. Πρώιμες επιρροές: Εδιμβούργο και Κέμπριτζ. H επιρροή του Lyell. Το ταξίδι του Beagle και οι ανακαλύψεις του Δαρβίνου κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Γεωλογικές ιδέες και η θεωρία για τη δημιουργία των κοραλλιογενών υφάλων. Τα νησιά Γκαλαπάγκος.
6 Δαρβίνος & Καταγωγή
Στο μάθημα αυτό εξετάζουμε τη δεύτερη φάση της ζωής του Δαρβίνου, αρχίζοντας από τις πρώτες θεωρίες για την εξέλιξη αμέσως μετά το τέλος του ταξιδιού με το Beagle. Εστιάζουμε σε βασικές έννοιες της Καταγωγής. Επίσης, εξετάζουμε τη ζωή και το έργο του A. R. Wallace. Ο μύθος της μακράς αναμονής: γιατί ο Δαρβίνος περιμένει περίπου δύο δεκαετίες προτού δημοσιεύσει τις ιδέες του για την εξέλιξη; Διάφορες ιστοριογραφικές απόψεις. Ο Chambers και οι αντιδράσεις κατά της εξέλιξης στην Αγγλία τη δεκαετία του 1840. Τα έργο του Δαρβίνου πριν την Καταγωγή. Υπήρξαν πρόδρομοι του Δαρβίνου ως προς τη θεωρία της φυσικής επιλογής; Η επιρροή της φυσικής θεολογίας και του Τ. Μalthus. H από κοινού δημοσίευση με τον Wallace. Τα ταξίδια του Wallace και η αποστολή στο μαλαϊκό αρχιπέλαγος. Το ζήτημα της προτεραιότητας. Κεντρικές έννοιες της Καταγωγής των Ειδών: αγώνας για επιβίωση, φυσική επιλογή, απόκλιση, βαθμιαία εξέλιξη, κοινή καταγωγή.
7 Huxley & Owen, Οντογένεση & Φυλογένεση και η μη-δαρβινική επανάσταση
Στο μάθημα αυτό εξετάζουμε την ιστορία της εξελικτικής σκέψης στα τέλη του 19ου αιώνα, μετά τη δημοσίευση της Καταγωγής. Εστιάζουμε καταρχήν στις πρώτες αντιδράσεις στην Αγγλία, και στη διαμάχη μεταξύ Owen και Huxley· ακολούθως, στο έργο του Haeckel στη Γερμανία και τις απόψεις του για τη σχέση μεταξύ οντογένεσης και φυλογένεσης· τέλος, στις μη δαρβινικές θεωρίες της εξέλιξης στα τέλη του 19ου αιώνα, μια περίοδο που έχει ονομαστεί από τους ιστορικούς ‘η μη-δαρβινική επανάσταση’. Ο T. H. Huxley και οι απόψεις του για την εξέλιξη του ανθρώπου. Η διαμάχη Huxley-Wilberforce. O Οwen και η συγκριτική ανατομία στην Αγγλία. Οι έννοιες της ομολογίας και της αναλογίας και οι απόψεις του για την εξέλιξη. Η διαμάχη του με τον Huxley. To έργο του Ernst Haeckel. H φιλοσοφία της φύσης και η διαμάχη ιδεαλισμού - υλισμού στη Γερμανία. Οι εμβρυολογικές ενδείξεις για την εξέλιξη και η ανάδυση της εξελικτικής εμβρυολογίας. Ο νόμος της ανακεφαλαίωσης του Haeckel και ο βιογενετικός νόμος του von Baer. O ανακεφαλαιωτισμός του Δαρβίνου. Κριτικές κατά της θεωρίας της φυσικής επιλογής και η μη-δαρβινική επανάσταση. Η αναμειγνυόμενη κληρονομικότητα ως βασικό πρόβλημα. Η περίπτωση της μιμικρίας. Μη δαρβινικές εξελικτικές θεωρίες στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα: νεο-λαμαρκισμός, ορθογένεση και αλματισμός.
8 Η κυτταρική θεωρία & η ανάδυση της κυτταρολογίας
Η ιστορία του κυττάρου από το 1665 (Hooke, Micrographia) έως τα τέλη του 19ου αιώνα. Mικροσκοπία το 17ο αιώνα: Hooke και Leeuwenhoek. Οι ανακαλύψεις των αρχών του 19ου αιώνα: πυρήνας και κυτταρόπλασμα. Schleiden & Schwann και η ανάδυση της κυτταρικής θεωρίας. Φυσιολογία το 19ο αιώνα και η κυτταρική παθολογία: Müller, Remak, Virchow. Kυτταρολογία και οπτικό μικροσκόπιο. Η διαμάχη υλιστών και βιταλιστών το 19ο αιώνα και η θεωρία της αυτόματης γένεσης: τα πειράματα του Pasteur. Αντιλήψεις για τον οργανισμό το 19ο αιώνα: η θεωρία του κυτταρικού κράτους. Η ανάδυση της πρωτιστολογίας. Η ανακάλυψη της πολύπλοκης κυτταρικής οργάνωσης και αναπαραγωγής στα τέλη του 19ου αιώνα: μίτωση και μείωση.
9 Η ανάδυση της πειραματικής εμβρυολογίας
Η ανάδυση της πειραματικής εμβρυολογίας ή ‘μηχανικής της ανάπτυξης’ στη δεκαετία του 1880: οι οργανισμοί ως πολύπλοκες μηχανές. Οι θεωρίες για την ανάπτυξη και κληρονομικότητα του Weismann. Τα πειράματα των Roux και Driesch, οι τεχνικές της πειραματικής εμβρυολογίας και οι οργανισμοί μοντέλα. Οι βιταλιστικές απόψεις του Driesch, η θεωρία της επιγένεσης, και ολιστικές προσεγγίσεις στην εμβρυολογία στις αρχές του 20ου αιώνα: Spemann και Mangold. O οργανισμός ως όλο και η αντίδραση στη θεωρία του κυτταρικού κράτους.
10 Ο Μendel & η 'επανανακάλυψη' της μεντελιανής γενετικής
O Mendel, τα πειράματά του και οι ανακαλύψεις του: ο νόμος του διαχωρισμού (1ος νόμος) και ο νόμος της ανεξάρτητης μεταβίβασης (2ος νόμος). Η επανανακάλυψη των νόμων του Mendel to 1900 από τους βοτανολόγους de Vries, Correns και Tschermak. Διάφορες ιστοριογραφικές απόψεις για τον Mendel και τους λόγους που αγνοήθηκε το έργο του. Μια σύγχρονη άποψη: ο Mendel ως μέλος της λινναιϊκής παράδοσης των υβριδιστών. Απόψεις των ιστορικών για την ‘κατασκευή’ του μύθου του Mendel. Η διαμάχη γενετιστών και βιομετριστών στις αρχές του 20ού αιώνα και η ανάδυση της μεντελιανής γενετικής. Σχέσεις μεντελισμού και δαρβινισμού. Οι απόψεις του Ronald Fisher.
11 Η ανάδυση της κλασικής γενετικής
Aντιλήψεις για την κληρονομικότητα στις αρχές του 20ού αιώνα. Η δημοφιλία της ευγονικής: ΗΠΑ και Γερμανία. Wilhelm Johannsen: η διάκριση γονότυπου και φαινότυπου και η γονοτυπική θεώρηση της κληρονομικότητας. Η ανάδυση της κλασικής γενετικής στις ΗΠΑ: T. H. Morgan και η ομάδα του. Η θεμελίωση της μεντελιανής χρωμοσωμικής θεωρίας της κληρονομικότητας. Πρώτοι χρωμοσωμικοί χάρτες. Η κριτική των εμβρυολόγων.
12 Η εξελικτική σκέψη στον 20ό αιώνα: η Μοντέρνα Σύνθεση
Στο μάθημα αυτό εξετάζουμε την ανάδυση της Μοντέρνας Σύνθεσης κατά τις δεκαετίες του ’30 και ’40, που αποτελεί κεντρικό συμβάν στην ιστορία της βιολογίας του 20ού αιώνα. Η Μοντέρνα Σύνθεση ως σύνθεση δαρβινισμού και μεντελισμού, και ως προσέγγιση φυσιοδιφών και γενετιστών. Από τις μεταλλακτικές θεωρίες εξέλιξης των αρχών του 20ου αιώνα στη συνθετική θεωρία. Η έννοια της γονιδιακής δεξαμενής και η ανάδυση της πληθυσμιακής γενετικής: η εξέλιξη ως αλλαγή στις γονιδιακές συχνότητες. Οι απόψεις των R. A. Fisher, J. B. S. Haldane και S. Wright, θεμελιωτών της θεωρητικής πληθυσμιακής γενετικής. Ομοιότητες και διαφορές με θεωρία Δαρβίνου. Φυσική επιλογή, γενετική παρέκκλιση, αλλοπάτρια ειδογένεση.
13 Μοριακή βιολογία: η ανακάλυψη της δομής του DNA - Σύγχρονες εξελίξεις
Στο μάθημα αυτό εξετάζουμε καταρχήν την ανάδυση της μοριακής βιολογίας στα μέσα του 20ού αιώνα, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην ανακάλυψη της δομής του DNA από τους Crick και Watson. Επίσης, γίνεται μια σύντομη αναφορά στις βασικές εξελίξεις στη βιολογία από τα μέσα του 20ού αιώνα έως σήμερα. Η έννοια του γονιδίου κατά τη δεκαετία του 1930. Τα πειράματα που έδειξαν ότι το DNA αποτελεί το γενετικό υλικό. Η ιστορία των Crick και Watson: ο Pauling, η κρυσταλλογραφία ακτίνων Χ και η δομή του DNA. O ρόλος των Wilkins και Franklin. Ο γενετικός κώδικας, τo κεντρικό δόγμα της μοριακής βιολογίας και η αποκρυπτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος. Σύγχρονες εξελίξεις: μικροβιακή φυλογένεση, συμβίωση, κοινωνιοβιολογία, η εποχή των –ωμα (21ος αιώνας).
