Οι αδένες βρίσκονται κάτω από ορμονικό και νευρικό έλεγχο, διαθέτουν δε πλούσια αγγείωση για την εξασφάλιση των απαραίτητων ουσιών στη σύνθεση αλλά και μεταφορά του προϊόντος τους.

Οι αδένες διακρίνονται με βάση τον μηχανισμό έκκρισης σε ενδοκρινείς και εξωκρινείς ( Εικόνα 1 ).

• Στους ενδοκρινείς αδένες το έκκριμα μεταφέρεται άμεσα από τη βασική ή και πλάγια επιφάνεια του κυττάρου απευθείας στην αιματική κυκλοφορία και μπορεί να δράσει έτσι και σε πλέον απομακρυσμένα όργανα - στόχους.
• Στους εξωκρινείς αδένες το έκκριμα από το κορυφαίο τμήμα του κυττάρου μεταφέρεται χωρίς τη διαμεσολάβηση της κυκλοφορίας σε παρακείμενη επιφάνεια ή αυλό .

Οι εξωκρινείς αδένες αποτελούνται από ένα τμήμα εκκριτικό, το οποίο περιέχει τα κύτταρα τα υπεύθυνα για την παραγωγή του προϊόντος και από τους πόρους μέσω των οποίων γίνεται η μεταφορά της έκκρισης έξω από τον αδένα.

Οι εξωκρινείς αδένες ταξινομούνται με βάση

• τον τρόπο έκκρισης σε:
  • Μεροκρινείς (γνωστοί και ως εκκρινείς) (Εικόνα 2 ). Το εκκριτικό προϊόν απελευθερώνεται με εξωκύτωση από το κορυφαίο τμήμα του κυττάρου. Αποτελεί τη συνηθέστερη μορφή έκκρισης.
  • Αποκρινείς. Απόσπαση του κορυφαίου τμήματος του κυτταροπλάσματος, που περιέχει το εκκριτικό προϊόν. Είναι ένας σχετικά ασυνήθης τύπος έκκρισης και παρατηρείται κυρίως στο μαστό.
  • Ολοκρινείς. Απόσπαση ολόκληρου του κυττάρου και στη συνέχεια λύση του κυττάρου και απελευθέρωση του προϊόντος. Ο τύπος αυτός απαντάται κυρίως στους σμηγματογόνους αδένες .
• τη μορφολογία του πόρου σε ( Εικόνα 3 ):
  • Απλούς. Είναι οι αδένες εκείνοι, οι οποίοι έχουν ένα μη διακλαδιζόμενο πόρο.
  • Σύνθετους. Είναι οι αδένες, που διαθέτουν ένα σύστημα πόρων με πολλές διακλαδώσεις
• τη μορφολογία του εκκριτικού τμήματος ( Εικόνα 4 ) τόσο των απλών όσο και των σύνθετων αδένων, σε
  • σωληνοειδείς,
  • κυψελοειδείς (σφαιρικούς),
  • εσπειραμένους ή
  • διακλαδισμένους .

Παραδείγματα των δομών αυτών είναι:

• Απλοί σωληνοειδείς αδένες: στο παχύ έντερο ( Εικόνα 5 ).
• Απλοί εσπειραμένοι σωληνοειδείς αδένες: οι ιδρωτοποιοί αδένες ( Εικόνα 6 ).
• Απλοί διακλαδισμένοι σωληνοειδείς αδένες: οι βλεννοεκκριτικοί αδένες στον πυλωρό του στομάχου (Εικόνα 7 5-23).
• Απλοί κυψελοειδείς αδένες: οι βλεννοεκκριτικοί αδένες της πεϊκής μοίρας της ουρήθρας ( Εικόνα 8).
• Απλοί διακλαδισμένοι κυψελοειδείς αδένες: οι σμηγματογόνοι αδένες ( Εικόνα 9 ).
• Σύνθετοι διακλαδισμένοι σωληνοειδείς αδένες: οι αδένες του Brenner στο δωδεκαδάκτυλο (Εικόνα 10).
• Σύνθετοι κυψελοειδείς αδένες: στην εξωκρινή μοίρα του παγκρέατος ( Εικόνα 11 ).
• Σύνθετοι αδένες, με δύο είδη εκκριτικού τμήματος, σωληνώδες και κυψελοειδές με ένα διακλαδισμένο σύστημα πόρων: οι μεγάλοι σιελογόνοι αδένες ( Εικόνα 12 ).