Κυτταρολογία

Τα μονοκύτταρα είναι τα μεγαλύτερα από τα λευκοκύτταρα (διάμετρος 12-18μm ) και αποτελούν τις πρόδρομες μορφές των μακροφάγων που βρίσκονται στους ιστούς και στα λεμφικά όργανα. Τα μονοκύτταρα χαρακτηρίζονται από έναν μεγάλο έκκεντρα τοποθετημένο πυρήνα ( Εικ. 14 ), ο οποίος χρωματίζεται λιγότερο έντονα από εκείνον των άλλων λευκοκυττάρων, εξαιτίας της αραιής κατανομής της χρωματίνης. Δύο ή περισσότερα πυρήνια είναι επίσης ορατά. Το σχήμα του πυρήνα ποικίλλει, αλλά συνήθως υπάρχει μια βαθιά εντομή προσδίδοντας στον πυρήνα σχήμα πεταλοειδές ή νεφροειδές ή και ακόμη δίλοβο. Το άφθονο κυτταρόπλασμα χρωματίζεται ανοικτό γκριζογάλανο με τις χρώσεις τύπου Romanovsky και περιέχει άφθονα μικρά αζουρόφιλα κοκκία (λυσοσώματα), μερικά από τα οποία έχουν μέγεθος στο όριο της διακριτικής ικανότητας του φωτομικροσκοπίου. Υπάρχουν επίσης και κυτταροπλασματικά κενοτόπια τα οποία προσδίδουν μια υαλώδη εμφάνιση.

Στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο διέλευσης ( Εικ. 15 ) το κυτταρόπλασμα περιέχει σχετικά λίγο αδρό ενδοπλασματικό δίκτυο, πολυριβοσώματα και άφθονα μικρά επιμήκη μιτοχόνδρια. Η συσκευή Golgi -συμμετέχει στο σχηματισμό των λυσοσωματικών κοκκίων- είναι καλά αναπτυγμένη και μαζί με το κεντρόσωμα είναι τοποθετημένη κοντά στην πυρηνική εντομή. Πολυάριθμα μικρά ψευδοπόδια εκτείνονται από το κύτταρο, αντικατοπτρίζοντας τη φαγοκυτταρική ικανότητα και την αμοιβαδοειδή κινητικότητα των μονοκυττάρων.

Τα κυτταροπλασματικά κοκκία των μονοκυττάρων είναι ηκεκτρονιοπυκνοτικά, ομοιογενή και περιβάλλονται από μεμβράνη. Οι ιστοχημικές μελέτες αποκαλύπτουν δύο είδη. Το ένα είδος αντιπροσωπεύει τα πρωτογενή λυσοσώματα και περιέχει όξινη φωσφατάση, αρυλ-σουλφατάση και υπεροξειδάση και είναι ανάλογο με τα πρωτογενή κοκκία των ουδετερόφιλων. Το περιεχόμενο του άλλου είδους των κοκκίων δεν είναι γνωστό. Σε αντίθεση με τα ουδετερόφιλα, τα μονοκύτταρα έχουν την ικανότητα συνεχούς λυσοσωματικής δραστηριότητας και αναγέννησης, χρησιμοποιώντας αερόβιες και αναερόβιες μεταβολικές οδούς, ανάλογα με τη διαθεσιμότητα του οξυγόνου στους ιστούς.

Μονοπυρηνικό φαγοκυταρικό σύστημα

Τα μονοκύτταρα αποτελούν πρόδρομα κύτταρα του μονοπυρηνικού φαγοκυτταρικού συστήματος. Το σύστημα αυτό αποτελεί μια λειτουργική μονάδα και αποτελείται από τα παρακάτω στοιχεία:

•  Τις πρόδρομες μορφές του μυελού των οστών (μονοβλάστες, προμονοκύτταρα) και τα κυκλοφορούντα μονοκύτταρα

•  Τα ιστικά μακροφάγα, (ελεύθερα ή ακίνητα)

•  Τα κύτταρα Kupffer στο ήπαρ

•  Τα κύτταρα του τοιχώματος των κολποειδών του σπλήνα και των λεμφαδένων

•  Τα κυψελιδικά μακροφάγα

•  Τα ελεύθερα μακροφάγα του αρθρικού, πλευριτικού και περιτοναϊκού υγρού

•  Τα δενδριτικά κύτταρα που παρουσιάζουν τα αντιγόνα στα λεμφοκύτταρα

•  Τα μικρογλοιακά κύτταρα του νευρικού ιστού

•  Οι οστεοκλάστες των οστών

Λειτουργία

Τα μονοκύτταρα έχουν μικρό ρόλο στο περιφερικό αίμα. Ο χρόνος ζωής τους στην αιματική κυκλοφορία είναι 1-4 ημέρες . Απαντούν χημειοτακτικά στην παρουσία νεκρωμένου υλικού, φλεγμονής και εισβολέων-μικροοργανισμών. Στις περιπτώσεις αυτές εγκαταλείπουν το αίμα και μεταναστεύουν στους ιστούς, διαφοροποιούμενα σε ιστικά μακροφάγα. Με την μεγάλη ικανότητα της φαγοκυττάρωσης που διαθέτουν και με τη μεγάλη περιεκτικότητά τους σε υδρολυτικά ένζυμα, τα μακροφάγα εγκολπώνουν και αδρανοποιούν ιστικά υπολείμματα και ξένο υλικό ως μέρος της διαδικασίας επούλωσης και αποκατάσταση της φυσιολογικής λειτουργίας. Η χορήγηση των κορτικοστεροειδών προκαλεί ελάττωση του αριθμού των μονοκυττάρων.

Τα μακροφάγα παίζουν σημαντικό ρόλο στους ανοσολογικούς μηχανισμούς του οργανισμού, όπως η παρουσίαση αντιγόνου στα ανοσοϊκανά κύτταρα με σκοπό την οριστική καταστροφή του. Τα μακροφάγα εκφράζουν υψηλά επίπεδα μορίων τάξεως ΙΙ του μείζονος συμπλέγματος ιστοσυμβατότητας ( MHC ) στην επιφάνειά τους. Έτσι, τα κύτταρα αυτά φαγοκυτταρώνουν το αντιγονικό υλικό, το επεξεργάζονται και στη συνέχεια παρουσιάζουν τεμάχια αυτού του υλικού στα Τ_β λεμφοκύτταρα , με σκοπό την έναρξη παραγωγής αντισωμάτων. Επίσης, η ενεργοποίηση των λεμφοκυττάρων οδηγεί στην παραγωγή παραγόντων που ενισχύουν τη φαγοκυτταρική δραστηριότητα των μακροφάγων. Εξάλλου, τα μακροφάγα αποτελούν σημαντική θέση σχηματισμού της κυτοκίνης IL-2, η οποία παίζει σπουδαίο ρόλο στη διαμεσολάβηση συστηματικών απαντήσεων κατά την οξεία φλεγμονή.