Παρουσίαση/Προβολή

(73ΦΛΣ215) -  Ελένη Περδικούρη

Περιγραφή Μαθήματος

Η «Ελληνιστική φιλοσοφία» είναι ένας όρος συμβατικός, που δηλώνει την εποχή κατά την οποία εκδιπλώνονται οι φιλοσοφίες που ονομάζουμε «Ελληνιστικές» και όχι το περιεχόμενό τους. Η «Ελληνιστική» περίοδος ξεκινά με τον θάνατο του Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. και τελειώνει με τη ναυμαχία στο Άκτιο, που σηματοδοτεί την επικράτηση του Οκταβιανού έναντι του Αντώνιου το 31 π.Χ. και την οριστική μετατροπή της Ρώμης σε αυτοκρατορία, όταν ο Οκταβιανός ανακηρύσσεται Αύγουστος το 27 π.Χ. Η περιοδολόγηση της αντίστοιχης φιλοσοφικής δραστηριότητας διαφέρει ελάχιστα: ξεκινά με τον θάνατο του Αριστοτέλη το 322 π.Χ. (26 χρόνια μετά τον θάνατο του Πλάτωνα) και τελειώνει με την οριστική έκδοση των έργων του Αριστοτέλη κατά τα μέσα του 1ου αι. π.Χ, γεγονός που σηματοδοτεί την αναγέννηση του αριστοτελισμού.

Τα κύρια φιλοσοφικά ρεύματα της Ελληνιστικής εποχής είναι οι Επικούρειοι, οι Στωικοί και οι Σκεπτικοί. Παρά τις πολύ έντονες αντιπαραθέσεις μεταξύ τους μοιράζονται κάποια σημαντικά κοινά χαρακτηριστικά: αφενός την προσήλωση στο ερώτημα της γνώσης· και αφετέρου τη μέριμνα για τη συγκρότηση μίας αποτελεσματικής πρακτικής για την ευτυχία. Κανένα από αυτά τα ζητήματα δεν είναι, βέβαια, άγνωστο στους προγενέστερους. Αυτό που είναι καινούργιο αφορά τον τρόπο με τον οποίο τίθενται τα συγκεκριμένα ζητήματα. Ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης θέτουν ερωτήματα του τύπου: «τί συνιστά γνώση;», «ποιά είναι τα αντικείμενα της γνώσης;», «τί καθιστά δυνατή τη γνώση;». Ενώ το κύριο γνωσιολογικό ερώτημα των ελληνιστικών σχολών γίνεται το: «είναι δυνατή η γνώση;», πρόκειται δηλαδή για ένα ερώτημα που θέτει το ζήτημα της ίδιας της δυνατότητας ή μη της γνώσης. Επίσης, οι Ελληνιστικές σχολές δεν ενδιαφέρονται τόσο να προσδιορίσουν θεωρητικά την έννοια της ευτυχίας και να συγκροτήσουν μία ηθικοπολιτική θεωρία που θα οδηγεί σ' αυτήν, αλλά αντιμετωπίζουν την ηθική ως ένα είδος θεραπείας της ανθρώπινης δυστυχίας. Έτσι, σκοπός της ηθικής τους είναι η απαλλαγή του ανθρώπου από την αγωνία (αταραξία) και από τον πόνο, σωματικό και πνευματικό (απάθεια).

Στο μάθημα θα εξετάσουμε τους όρους που προσδιορίζουν την τομή που συνιστά η Ελληνιστική φιλοσοφία σε σχέση με την Κλασική. Οι δύο «δογματικές» σχολές της ελληνιστικής περιόδου, οι Επικούρειοι και οι Στωικοί, εγκαταλείπουν τον πλήρη ή λανθάνοντα γνωσιολογικό και οντολογισμό δυισμό των προγενεστέρων τους, προτείνοντας δύο κεντρικές μονιστικές θέσεις: ότι τα όντα είναι σώματα και, συνακολούθως, ότι η αίσθηση είναι αληθής. Οι θέσεις αυτές ελέγχονται από τις Σκεπτικές σχολές, τον Πύρρωνα και τους Νεοπυρρωνιστές αφενός, τους Ακαδημεικούς Σκεπτικούς αφετέρου, στο πλαίσιο της πολεμικής περί του αν μπορεί να υπάρξει, και ποιο είναι το "κριτήριον της αληθείας". Τέλος, εξετάζουμε πώς η γνωσιολογία, η φυσική, η μεταφυσική και η ψυχολογία των Ελληνιστικών σχολών είναι έτσι διαρθρωμένες ώστε να αποτελούν τους πυλώνες πάνω στους οποίους οικοδομείται η ηθική. 

Το μάθημα είναι χωρισμένο σε τρία μέρη: Επίκουρος και Επικούρειοι, Στωικοί, Πύρρων και Ακαδημεικοί Σκεπτικοί. Η εξέταση των θεωριών της κάθε Σχολής ακολουθεί την τριμερή διαίρεση της φιλοσοφίας, που παγιώνεται στην Ελληνιστική περίοδο: λογική (γνωσιολογία) - φυσική (οντολογία, κοσμολογία, μεταφυσική, ψυχολογία) - ηθική.

Ημερομηνία δημιουργίας

Δευτέρα 9 Οκτωβρίου 2023