Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Φιλοσοφική Σχολή
Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας
Πρόγραμμα Ψυχολογίας
ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
9. Προφορική υποστήριξη, αξιολόγηση αναγνώριση
10. Παράρτημα: Οδηγός συγγραφής
Σκοπός της πτυχιακής
εργασίας είναι η εξοικείωση των φοιτητών με την επιστημονική μέθοδο για την
εμπειρική μελέτη των ψυχολογικών φαινομένων. Με την ολοκλήρωση της πτυχιακής
εργασίας, οι φοιτητές αναμένεται να έχουν ασκήσει τις δεξιότητές τους όσον
αφορά τους εξής τομείς: (α) βιβλιογραφική ανασκόπηση, εντοπισμός και διατύπωση
ερευνητικού προβλήματος, (β) επιλογή, σχεδιασμός και εφαρμογή ερευνητικών
μεθόδων, (γ) συλλογή, επεξεργασία και παρουσίαση εμπειρικών δεδομένων, (δ)
συγγραφή ερευνητικής μελέτης, (ε) τήρηση του κώδικα δεοντολογίας στην
ψυχολογική έρευνα.
Η
πτυχιακή εργασία περιλαμβάνει οπωσδήποτε τη διεξαγωγή εμπειρικής έρευνας,
δηλαδή τη μελέτη ερευνητικού ερωτήματος ή υπόθεσης ψυχολογικού ενδιαφέροντος με
την εφαρμογή της κατάλληλης μεθόδου (π.χ. πειραματική, ημι-πειραματική,
ex post facto, συναφειακή, περιγραφική, μελέτη ατομικής
περίπτωσης) και με τη συλλογή εμπειρικών δεδομένων (ποσοτικής ή ποιοτικής
φύσης), τα οποία προήλθαν από τη χρήση ψυχομετρικών εργαλείων ή ανάλογων
μεθόδων (π.χ. σταθμισμένο τεστ, ερωτηματολόγιο, συνέντευξη, παρατήρηση, ανάλυση
του λόγου, μετα-ανάλυση, κ.ά.).
Η πτυχιακή εργασία δεν
μπορεί να είναι αποκλειστικά βιβλιογραφική μελέτη, παρόλο που η ανασκόπηση της
βιβλιογραφίας αποτελεί αναπόσπαστη επιμέρους ενότητα κάθε εμπειρικής έρευνας.
Επιπλέον, η πτυχιακή εργασία δεν μπορεί να βασίζεται σε μεθόδους και τεχνικές
για την εφαρμογή των οποίων απαιτείται άδεια άσκησης επαγγέλματος του ψυχολόγου
(π.χ. χρήση κάποιας ψυχοθεραπευτικής τεχνικής, χορήγηση εξειδικευμένων
ψυχομετρικών δοκιμασιών χωρίς την προαπαιτούμενη πιστοποίηση, κ.ά.).
3. Προϋποθέσεις
Η
εκπόνηση πτυχιακής εργασίας είναι υποχρεωτική για τη λήψη πτυχίου του
Προγράμματος Ψυχολογίας. Πραγματοποιείται κατά το τέταρτο έτος σπουδών (Ζ' και
Η' εξάμηνα) και αντιστοιχεί σε 9 διδακτικές μονάδες (16 ECTS).
Οι
φοιτητές που πρόκειται να εκπονήσουν πτυχιακή εργασία, πρέπει να απευθυνθούν σε
μέλος Δ.Ε.Π. του Τομέα Ψυχολογίας και να υποβάλουν γραπτή ερευνητική πρόταση.
Το κείμενο αυτό, έκτασης περίπου 2 σελίδων, περιλαμβάνει το γενικό σκοπό της
έρευνας και ένα αδρό περίγραμμα του μεθοδολογικού σχεδιασμού με το αντίστοιχο
χρονοδιάγραμμα. Εφόσον ο διδάσκων αποδεχτεί να αναλάβει το ρόλο του Επόπτη, ο
φοιτητής απευθύνεται στην αρμόδια Γραμματέα (μέλος Ε.Τ.Ε.Π.) του Τομέα
Ψυχολογίας και υποβάλλει δήλωση έναρξης πτυχιακής εργασίας. Η υποβολή δηλώσεων
γίνεται στην έναρξη του χειμερινού εξαμήνου (μήνες Σεπτέμβριο-Οκτώβριο) κάθε
ακαδημαϊκού έτους.
Απαραίτητη προϋπόθεση για
την πραγματοποίηση πτυχιακής εργασίας είναι η προηγούμενη παρακολούθηση του
σεμιναρίου που οργανώνει ο Τομέας Ψυχολογίας (βλ. § 5). Παρόλο που τυπικώς δεν
προβλέπονται προαπαιτούμενα μαθήματα (πέραν του σχετικού σεμιναρίου),
συνιστάται η επιτυχής παρακολούθηση των υποχρεωτικών μαθημάτων Μεθοδολογίας
Έρευνας και Στατιστικής. Επιπλέον, προτείνεται με έμφαση στους φοιτητές να έχουν
παρακολουθήσει επιτυχώς κάποιο από τα υποχρεωτικά ή τα κατ' επιλογήν μαθήματα
του προγράμματος σπουδών, το οποίο παρουσιάζει εννοιολογική συνάφεια με το θέμα
της πτυχιακής εργασίας τους.
4. Γραμματειακή υποστήριξη
Τη γραμματειακή υποστήριξη
της πτυχιακής εργασίας αναλαμβάνει ένα μέλος Ε.Τ.Ε.Π. του Τομέα Ψυχολογίας. Η
Γραμματέας αρχειοθετεί τις πληροφορίες που απαιτούνται για την έναρξη και την
αναγνώριση μιας πτυχιακής εργασίας (στοιχεία φοιτητή, θέμα, όνομα Επόπτη,
ημερομηνία έναρξης, ημερομηνία προφορικής εξέτασης, βαθμός) και συνεργάζεται με
τη Γραμματεία του Προγράμματος Ψυχολογίας για την καταχώριση της βαθμολογίας
των φοιτητών ανά εξάμηνο.
5.
Σεμινάριο
Το
σεμινάριο πτυχιακής εργασίας πραγματοποιείται κατά το εαρινό εξάμηνο κάθε
ακαδημαϊκού έτους. Την ευθύνη για την οργάνωση και διδασκαλία αναλαμβάνει εκ
περιτροπής ένα μέλος Δ.Ε.Π. που ορίζεται από τη Γενική Συνέλευση του Τομέα
Ψυχολογίας. Το σεμινάριο έχει διάρκεια 6 ωρών (δύο 3ώρα ή 3 δίωρα κατανεμημένα
εντός μίας ή δύο εβδομάδων). Σε αυτό μπορούν να συμμετάσχουν οι φοιτητές από το
Ε' εξάμηνο των σπουδών τους. Η παρακολούθηση του σεμιναρίου συνιστά απαραίτητη
προϋπόθεση για την εκπόνηση πτυχιακής εργασίας.
Σκοπός του σεμιναρίου είναι
να ενημερωθούν οι φοιτητές σχετικά με τη διαδικασία της πτυχιακής εργασίας και
το περιεχόμενο του παρόντος Κανονισμού. Επιπλέον, επιδιώκεται η καλλιέργεια
δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες σε όλες τις φάσεις εκπόνησης της πτυχιακής
εργασίας, με έμφαση στα πρώτα στάδια της διατύπωσης του ερευνητικού προβλήματος
και της αναζήτησης Επόπτη, την τήρηση των αρχών δεοντολογίας της επιστημονικής
έρευνας, τη συμμόρφωση με τις προδιαγραφές συγγραφής και παρουσίασης των
ερευνητικών δεδομένων.
6. Εποπτεία
Όλα
τα μέλη Δ.Ε.Π. του Τομέα Ψυχολογίας και οι διδάσκοντες-μέλη Δ.Ε.Π. άλλων
Τμημάτων με ανάθεση έχουν τη δυνατότητα να αναλάβουν την εποπτεία πτυχιακής
εργασίας πάνω σε θέματα συναφή με το γνωστικό τους αντικείμενο και τα
ερευνητικά τους ενδιαφέροντα (και με την προϋπόθεση ότι το θέμα εμπίπτει εντός
κάποιου ψυχολογικού κλάδου), κατόπιν σχετικής πρότασης που θα τους υποβληθεί
από τον φοιτητή.
Ο
Επόπτης αναλαμβάνει να κατευθύνει τον φοιτητή σε όλα τα στάδια εκπόνησης της
πτυχιακής εργασίας, από τη βιβλιογραφική ανασκόπηση και την εξειδίκευση των
ερευνητικών υποθέσεων, τον μεθοδολογικό σχεδιασμό και την επιλογή ψυχομετρικών
μέσων, μέχρι την ανάλυση των δεδομένων, τη συγγραφή του δοκιμίου και την
προετοιμασία της προφορικής υποστήριξης. Επιπλέον, ο Επόπτης συνεργάζεται με
τον φοιτητή για την κατάρτιση χρονοδιαγράμματος που περιλαμβάνει τα στάδια
εκπόνησης της εργασίας και τον καθορισμό του παραδοτέου υλικού σε κάθε στάδιο.
Επόπτης και φοιτητής πραγματοποιούν συναντήσεις ανά τακτά χρονικά διαστήματα
(μία φορά ανά 15ήμερο κατ' ελάχιστον). Γενικά, ο ρόλος του Επόπτη είναι
συμβουλευτικός: καθοδηγεί, υποδεικνύει τρόπους δράσης ή προτείνει διορθωτικές
κινήσεις στις διάφορες φάσεις εκπόνησης της πτυχιακής εργασίας. Ανεξάρτητα από
τη συμβολή του Επόπτη στη διεξαγωγή της έρευνας και στη συγγραφή του δοκιμίου,
ο φοιτητής φέρει την αποκλειστική ευθύνη για το τελικό προϊόν.
Η εποπτεία μιας πτυχιακής
εργασίας δύναται να διακοπεί σε εξαιρετικές περιπτώσεις, με πρωτοβουλία είτε
του φοιτητή είτε του Επόπτη. Το σχετικό αίτημα υποβάλλεται στη Γραμματέα της
πτυχιακής εργασίας και εγκρίνεται από τη Γενική Συνέλευση του Τομέα Ψυχολογίας.
Ο φοιτητής δεν μπορεί να ξεκινήσει την εκπόνηση πρακτικής άσκησης με άλλο μέλος
Δ.Ε.Π. εάν δεν διακοπεί επισήμως η συνεργασία του με τον προηγούμενο
Επόπτη.
7.
Διάρκεια
Η εκπόνηση της πτυχιακής
εργασίας αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί σε διάστημα δύο εξαμήνων από την έναρξή
της (όπου ως χρόνος έναρξης λογίζεται η υποβολή της σχετικής δήλωσης στην
αρμόδια Γραμματέα του Τομέα Ψυχολογίας). Ο χρόνος αυτός μπορεί να παραταθεί για
ένα εξάμηνο με απόφαση του Επόπτη, κατόπιν αιτιολογημένου αιτήματος που
υποβάλει ο φοιτητής. Περαιτέρω παράταση προβλέπεται μόνο σε εξαιρετικές
περιπτώσεις, εγκρίνεται από τη Γενική Συνέλευση του Τομέα Ψυχολογίας και δεν
μπορεί να έχει διάρκεια μεγαλύτερη από ένα εξάμηνο.
8.
Δοκίμιο
Ο
φοιτητής πρέπει να καταθέσει στον Επόπτη γραπτό δοκίμιο, στο οποίο
παρουσιάζονται αναλυτικά όλα τα στάδια σχεδιασμού και διεξαγωγής της εμπειρικής
έρευνας που διεξήγαγε. Το κείμενο αυτό έχει τη δομή και τη μορφή ερευνητικής
εργασίας. Η έκτασή του πρέπει να μην είναι μικρότερη από 50 σελίδες και να μην
υπερβαίνει τις 100 σελίδες (περίπου 15.000-25.000 λέξεις).
Το
περιεχόμενο του δοκιμίου της πτυχιακής εργασίας διαμορφώνεται αποκλειστικά από
τον φοιτητή, λαμβάνοντας υπ' όψιν τα σχόλια και τις παρατηρήσεις του Επόπτη και
αναγνωρίζοντας τη συμβολή τρίτων με παραπομπή στις βιβλιογραφικές πηγές, όπου
και όπως προβλέπεται κάτι τέτοιο.
Με
την κατάθεση του γραπτού δοκιμίου στον Επόπτη ο φοιτητής αποδέχεται ότι
εργάστηκε μέσα στα πλαίσια των αρχών δεοντολογίας για τη διεξαγωγή εμπειρικής
έρευνας και την εκπόνηση πτυχιακής εργασίας. Τυχόν αθέτηση της παραπάνω
δέσμευσης επιφέρει αυτομάτως ακύρωση της πτυχιακής εργασίας και επανάληψη της
διαδικασίας από την αρχή με νέο θέμα και νέο Επόπτη.
Αναλυτικές προδιαγραφές,
ρυθμίσεις και οδηγίες για τη συγγραφή του δοκιμίου της πτυχιακής εργασίας
περιλαμβάνονται σε σχετικό οδηγό του Προγράμματος Ψυχολογίας, ο οποίος
επισυνάπτεται ως Παράρτημα (κεφ. 10) στον παρόντα Κανονισμό.
9.
Προφορική υποστήριξη, αξιολόγηση και αναγνώριση
Η
αξιολόγηση και βαθμολόγηση της πτυχιακής εργασίας γίνεται κατόπιν προφορικής
υποστήριξής της από τον φοιτητή ενώπιον Τριμελούς Εξεταστικής Επιτροπής. Στην
επιτροπή αυτή συμμετέχουν, εκτός από τον Επόπτη, δύο μέλη Δ.Ε.Π. του Τομέα
Ψυχολογίας ή διδάσκοντες-μέλη Δ.Ε.Π. άλλου Τμήματος με ανάθεση ή διδάσκοντες
βάσει του Π.Δ. 407/08. Τα μέλη της Εξεταστικής Επιτροπής ορίζονται μετά από
πρόταση του φοιτητή, σε συνεργασία με τον Επόπτη, με βασικό κριτήριο τη
συνάφεια του γνωστικού τους αντικειμένου προς το θέμα της πτυχιακής εργασίας.
Η
προφορική υποστήριξη των πτυχιακών εργασιών γίνεται εντός της διάρκειας των
εξεταστικών περιόδων του χειμερινού εξαμήνου, του εαρινού εξαμήνου και του
Σεπτεμβρίου. Η ακριβής ημερομηνία ορίζεται σε συνεννόηση του φοιτητή με την
Εξεταστική Επιτροπή. Προϋπόθεση για τον ορισμό ημερομηνίας εξέτασης αποτελεί η
προηγούμενη κατάθεση του δοκιμίου της πτυχιακής εργασίας (σε έντυπη και
ηλεκτρονική μορφή) στον Επόπτη και τα μέλη της Εξεταστικής Επιτροπής, το
αργότερο μέχρι την ημερομηνία έναρξης της εξεταστικής περιόδου.
Η
προφορική υποστήριξη της πτυχιακής εργασίας περιλαμβάνει σύντομη (διάρκειας
περίπου 10') παρουσίαση των ερευνητικών στόχων, του μεθοδολογικού σχεδιασμού
και των πορισμάτων της έρευνας από τον φοιτητή, ο οποίος καλείται επιπλέον να
απαντήσει σε συναφείς ερωτήσεις που μπορεί να του υποβάλουν τα μέλη της
Εξεταστικής Επιτροπής.
Η βαθμολόγηση της πτυχιακής
εργασίας γίνεται με αριθμητική κλίμακα (1 έως 10) και βασίζεται στα εξής
κριτήρια: (α) ποιότητα του γραπτού δοκιμίου όσον αφορά το περιεχόμενο, τη δομή
και τη μορφή, (β) επάρκεια του μεθοδολογικού σχεδιασμού και της πορείας
διεξαγωγής της έρευνας, και (γ) ποιότητα της προφορικής παρουσίασης και
επάρκεια των απαντήσεων του φοιτητή στα ερωτήματα των μελών της Εξεταστικής
Επιτροπής. Ο τελικός βαθμός προκύπτει από τον μέσο όρο της βαθμολογίας των
τριών μελών της Εξεταστικής Επιτροπής. Ο βαθμός αυτός προσμετράται στον
υπολογισμό του γενικού βαθμού πτυχίου του φοιτητή.